Barnabas Smith's Theological Notes (Book 2)

<192r>

Disputatio.

^[1]Quis disceptandi finis erit et loquendi modus si respondendum esse respondentibus semper existimemus: etc Nam si eorum dicta contraria toties velimus refellere quoties obnixa fronte statuerunt non curare quid dicant dum quocumque modo nostris disputationibus contradicant, quàm sit infinitum et ærumnosum et infructuosum vides.

<193r>

Divitiæ

^[2]Amiserunt omnia quæ habebant. Numquid fidem? numquid pietatem? numquid interioris hominjs bona qui est ante Deum dives? Hæ sunt opes Christianorum quibus opulentus dicebat Ap: Quæstus magnus pietas. 1. Tim: 6.6. ^[3]Quibus terrenæ divitiæ illa vastatione perierunt si eas sic habebant quemadmodum a Paulo foris paupere intus divite audierant id est si mundo utebantur tanquam non vtentes potuerunt dicere quod ille graviter tentatus et Minime Superatus (Iob) Nudus exij de vtero etc Illi autem infirmiores qui terrenis his bonis quamvis ea non præponerent Christo aliquantula ttamen cupiditate cohærebant quantum hæc amando peccaverint perdendo senserunt. – . – ^[4]Qui volunt divites fieri incidunt in tentationem etc 1. Tim: 6.9. profecto in divitijs cupiditatem reprehendit non facultatem qui præcepit alibi dicens, Præcipe divitibus huius mundi etc versu. 17^o. eiusdem ep. et. c. etc. Hæc qui de suis faciebant divitijs magnis sunt lucris levia damna solati; plusque lætati ex his quæ facilè tribuendo tutiùs servaverunt, quàm contristate ex his quæ timide retinendo faciliùs amiserunt. ^[5]Nam qui receperunt consilium dicentis, Nolite etc Matt: 6.19. tribulationis tempore probaverunt quàm rectè sapuerint non contemnendo veracissimum præceptorem et thesauri sui fidelissimum invictiss. custodem. ^[6]Nam si multi gavisi ibi se habuisse divitias suas quo contigit vt hostis non accederet quanto certiùs et securiùs gaudere potuerunt qui monitu dei illuc migraverunt quo accedi omnino non posset! Vnde ^[7]Paulinus noster Nolensis Episcopus ex opulentissimo divite, voluntate pauperrimus et copiosissimè sanctus quando et ipsam Nolam Barbari vastaverunt cum ab eis teneretur sic in corde suo vt ab eo postea cognovimus precabatur, Domine non excrucior propter aurum et argentum; vbi enim sunt omnia mea tu scis. Ibi enim habebat omnia sua vbi eum condere et thesaurizare ille monuerat qui hæc mala mundo ventura prædixerat. ^[8]Quidam boni Christiani tormentis excruciati sunt vt bona sua hostibus proderent. Illi vero nec prodere nec perdere potuerunt bonum quo ipsi boni erant. Si autem torqueri quàm bona iniquitatis prodere maluerunt boni non erant. – . – . ^[9]Admonendi autem fuerant qui tanta patiebantur pro auro quanta essent sustinenda pro Christo: vt eum potius diligere discerent qui pro se passos æterna fælicitate ditaret, non aurum et argentum pro quo pati miserrimum fuit seu mentiendo occultaretur seu proderetur ^[10]Quocirca vtiliora erant fortasse tormenta quæ bonum incorruptibile amandum docebant, quàm illa bona quæ sine vllo vtili fructu dominos sui amore torquebant. – Ita dicamus de alijs afflictionibus. ^[11]Solerter notandum quia non dicitur non potestis domino servire et divitias possidere, sed, non potestis vtrisque servire. Patres sancti David etc non custodierunt divitias vt servi, sed dispensaverunt vt dominj. ps. 109.22. ^[12]Discant non in facultatibus crimen hærere, sed in ijs qui vti nesciunt facultatibus, nam divitiæ vt impedimenta improbis ita bonis sunt adjumenta.

^[13]Cur de bonis facitis mala cum de malis bona facere debeatis, ei qui vti sciunt multa bona sunt, qui vti nesciunt sectè mala, in thou hast much goodes laid up. ^[14]Neque omnis sancta paupertas, aut divitiæ criminosæ, sed vt luxuria infamat divitias, ita paupertatem commendat sanctitas. in Parabola Divitis et Lazari.

^[15]Rationes aliquot contra sitim et amorem divitiaram. ^[16]Numquid ideo minus beatus Helias quia pauper erat sibi? Minimè. Imo eo magis beatus quia deo dives. Divitiæ non conferunt ad beatitudinem. ^[17]Bona {terrhena} non solum adminiculo non sunt ad beatam vitam, sed etiam dispendium sunt

<194r>

Divortium.

<195r>

Ebrietas.

^[18]Ebrietas nutrit flammas fornicationis: ita alienat mentem vt homo nesciat semetipsum: ita Lot dormivit (vino inebriatus) cum filiabus suis nec ttamen peccatum sensit, quia alienatus a semetipso fuit. Plerisque laus est multum bibere et non inebriari, quos propheta increpat dicens, væ qui potentes estis ad bibendum vinum. Cætera titulo vinum. ^[19]In Lituania (beinge west toward Polonia) a beast is found called Rosomacka of the ordinarie lignisse of a dog hauinge a face like a cat and a taile like a foxe, that feedeth on carren and being full it forceth it selfe to passe betweene the narrowenesse of 2. trees & thereby voydeth all that it hath eaten and then goeth to eate againe and returneth to voyde it selfe as before and continueth soe longe as the carren on which it feedeth lasteth. Doe not some that like in drinkeing that vomit to drinke etc.

<196r>

Ecclesia.

^[20]Ecclesia est charius corpus Christi (quàm naturale) quòd ne mortem gustaret, morti illud alterum traditum fuisse nullus Christianus ignorat.

^[21]Ecclesia nigra humano; formosa divino angelicoque iudicio.

^[22]Exercet Deus hoc tempore et purgat medicinalibus quibusdam molestijs (ecclesiam coniugem) ut erutam de hoc seculo in æternum sibi copulet coniugem ecclesiam non habentem etc ^[23]Ecclesia fusca et speciosa propter temporalem vnitatem in ea bonorum et malorum etc ^[24]In ipsis inimicis peregrinæ Civitatis Regis Christi latent cives futuri, sicut ex illorum numero etiam Dei civitas habet secum quamdiu peregrinatur in mundo connexos communione sacramentorum nec seum futuros in æterna sorte sanctorum qui partim in occulto partim in aperto sunt. Perplexæ quippe sunt istæ duæ civitates in hoc seculo invicemque permixtæ donec ultimo iudicio dirimantur.

^[25]Ecclesia interdum pro loco aut parte ipsius accipitur, interdum adulterinæ tribuitur; hoc καταχρυστιηῶς, illud βυνεηδοχιηῶς. – ^[26]Ecclesiæ dei veræ ob ipsius vniversitatem attributum catholicæ, ob veritatem sanctimoniæ attributum sanctæ addimus. – ^[27]Ecclesia catholica cætus eorum omnium qui ex electione dei convocati sunt in Christo Iesu ad vitam æternam. Ephes. 2.21. – ^[28]Si respiciamus ad vnum deitatis templum ex Christo deo perfecto homine perfecto et ex ecclesia firmat constitutum id templum ηατ᾽ εξοτχην Christus potius quàm ecclesia appelletur. 1. Cor: 12.12. Sin illius partis ratio habebitur quæ subest Christo (Ecclesia scilicet catholicæ) ecclesiæ nomine donetur. ^[29]Non enim cum Chrysostomo dixerim pro ecclesia substitui Christum vt vehementius ap. auditorem impellent Hom: 30. in 1. Cor: 12. Sed longe melius Aug Synecdochem inesse statuit, non Metonymiam in christi nomine, qui postquum ipsis apostoli verbis vsus est illico subijcit (Lib. 1^o. de Peccat. Meret et Remis. contra Pelag. c. 31.) non dixit ita et Christi sed ita et Christus vnum Christum appellans caput et corpus. ^[30]Ecclesiæ catholicæ partes 2^æ triumphans in cœlis. | militans in terris. cujus milites mori quidem sciunt sed vinci nesciunt. Cypr. Epistolarum l. 1^o. ep. 1^a. Ephes. 1.8 / Eph: 3.15 | Colos: 1.18. ^[31]Sic inter cæteros Cyrillus accipit dicens, hoc fortè voluit intelligi quòd sanguis Iesu non solum effusus est Hierosolymis vbi erat alture cum basi ejus et tabernaculum testimonij, sed etiam quòd superuum illud altare quod est in cœlis vbi ecclesia primitivorum est idem ipse sanguis asperserit sicut et ap: dicit ^[32]Colos. 1.18. Etc Hanc utramque ecclesiam optimè Aug scribit vnam fore consortio ætermitatis, et nunc vnam esse vinculo charitatis totamque ad colendum vnum deum esse instituam. ^[33]Enchirid. ad Laurent. c. 56. Vtrique βυνεηδοχιηῶς ecclesiæ nominem tribuitur. ^[34]In cœlesti ecclesia duo memororum genera Angeli. sed electi solum. vt Paulus nominat. 1 Tim: 5.21.– de alijs 2 Pet: 2.4. | Homines. – Duo illa membra deo coniunxit Christus alia continens, alia concilians æterno fundere. Angelis enim stabilimentum gratias, nobis reparatio et instauratio facta est per Christum. Præclarè itaque ^[35]Aug: Merito illi in cœlestibus sedibus constituti, immortales et beati qui creatoris sui participatione congaudent, cujus æternitate firmi, cuius veritate certi, cuius munere sancti sunt: quoniam nos mortales et miseros vt immortales beatique simus misericorditer diligunt, nolunt nos sibi sacrificare; sed ei cuius et ipsi nobiscum sacrificium se esse noverunt. Cum ipsis enim sumus vna civitas Dei cui dicitur in psalmo Gloriosa dicta sunt de te civitas Dei; cuius pars in nobis peregrinatur, in illis opitulatur././.–. Ecclesia catholica non est in species vt Genus aliquod dividendis quia vna. –

^[36]Orthodoxorum ecclesia persecutiones inferre non solet. Inspice. –

^[37](Mali) (Apostatae) sic sunt in corpore Christi quomodo humores mali quando evomuntur tunc relevatur corpus –

^[38]Chistostome saith that in the times of the abomination of desolation spoken of by Christ Matt: 24 {illeg} of Antichris{t} Nulla probatio potest esse Christianitatis neque effugium potest esse Christianorum aliud volentium cognoscere fidei veritatem nisi Scriptura divinæ. Chrysost. in Matt: 24 – ergo the church is not visible etc vid.

<198r>

Educatio.

<199r>

Electio.

<200r>

Eleemosyna. vid. 801./.–.

^[39]Sicut avaritia mergit hominem in infernum, ita omnino largitas eleemosynæ levat ad cælum.

^[40]Omnes homines æquè diligendi sunt, sed cum omnibus prodesse non possis his potissimùm consulendum est qui pro locorum et temporum vel quarumlibet rerum opportunitatibus constrictius tibi quasi quadam sorte iunguntur. Sicut enim si tibi abundaret aliquid quod dari oporteret ei qui non haberet nec duobus dari posset, si tibi occurrerent duo quorum neuter alium vel indigentia vel erga te aliqua necessitudine superaret nihil iustius faceres quàm ut sorte eligeres cui dandum esset quod dari utrique non posset. Etc.

^[41]Scriptum est, Da misericordiam et ne suscipias peccatorem. Eccles. 12. Posterior pars hujus sententiæ videtur vetare beneficentiam; Intelligas figuratè positum pro peccato peccatorem vt peccatum eius non suscipias.

^[42]Nihil tam commendat Christianam animam quàm Misericordia. Tu nummum largiris pauperi ille vitam accipit. Plus ille tibi confert cum sit debitor salutis. Si nudum vestias teipsum induis iustitiam. Si peregrinum sub tectum indùcas tuum, si suscipias egentem, ille tibi acquiret sanctorum amicitias, et æterna tabernacula. Corporalia seminas et recipis spiritalia. Miraris iudicium Domini de Sanctus Iob: mirare virtutem eius qui poterat dicere Iob 29 Oculus eram cæcorum etc. Beatus planè de cuius domo numquam vacuo sinu pauper exiuit. Neque enim quisquam magis beatus quàm qui intelligit super pauperis necessitatem, et infirmi atque inopis ærumnam. In die iudicij habebit salutem a domino, quem habebit suæ debitorem misericordiæ.

^[43]Amedeus Duke of Savoy (chosen pope and called Fælix 5.) being desired of certaine ambassadors if he had anie dogs or hownds to shew them willed them the next day to repair vnto him & he would shew vnto them such as he had. When they according to appointment were come he sheweth vnto them a great number of pore people and beggeres sitting at his tables at meate declaring that those were his howndes which he everie day used to feede; hunting with them he trusted for the glorie of heauen to come. Thus Volaterane writeth lib. 3.

^[44]Iustus communia pro suis habet (damna et peccata intelligere possis) sua pro communijbus – bona.

^[45]Regina suis manibus pauperibus ministrabant ullas tergens etc Ratio facti. –.

^[46]Quibus dandum. Vnam rem observa vt nutrias indigentes etc Attici scriptum –.

^[47]Sysinnius fouebat pauperes vltra sui mensuram.

^[48]Via cæli est pauper per quam venitur ad patrem. Da petenti ut possis ipse To: 10 accipere. Da in terra Christo quod tibi reddat in cælo. Si ante nos aliquid mitteremus non ad inane hospitium veniremus. Quod pauperi damus ante nos præmittimus; quod rapimus hic totum dimittimus.

^[49]Non ego abnuo liberalitatibus in pauperes factis posse minui peccatum, sed si fides commendet expensas. Sunt qui opes suas tumultuario mentis impulsu etc

^[50]Sunt quos pænituerit opes suas divisisse pauperibus, sed eos qui pænitentiam agunt hoc solùm pænitere non debet, ne ipsius pænitentiæ agant pænitentiam.

^[51]Deferre not to give if then haue if thou haue it –

<202r>

Episcopus.

^[52]Fratres revereamur episcopos, sed vereamur labores eorum. Si labores pensamus non affectamus honores etc. Non observemus eos sed honoremus.

<203r>

Error.

<204r>

Euriditio. Ethnica Doctrina:

^[53]Si quid philosophi vera et fidei accommoda dixerunt ab eis tanquam iniustis possessoribus in vsum nostrum vendicanda. Sicut enim Ægiptij non solum idola habebant et onera gravia quæ populus Israel detestaretur et fugeret sed etiam vasa atque ornamenta de auro et argento et vestem quæ ille populus exiens de ^[54]Ægipto sibi potius tamquam ad usum meliorem clanculò vendicavit præcepto dei ipsis Ægiptiis nescienter commodantibus ea quibus non bene vtebantur. ^[55]Sic doctrinæ omnes gentilium non solum simulata et superstitiosa figmenta gravesque sarcinas supervacanei laboris habent quæ vnusquisque nostrum duce christo de societate Gentilium exiens debet abominari. Sed etiam liberales disciplinas vsui veritatis aptiores et quædam morum præcepta vtiliss. continent, deque ipso vno deo colendo vera apud illos; quod eorum tamquam aurum et argentum quod non ipsi instituerunt sed de quibusdam tanquam metallis divinæ providentiæ quæ ubique infusa est eruerunt etc auferre debet christianus ad ussum prædicandi euangelij.. vestem quoque id est hominum instituta etc

^[56]A wiseman shall heare and increase in learning etc. Prov. 1.5./1.7./ We must incline our heartes to understanding Prov. 12.2./ The Lord geues wisdome. Prov. 2.6. Eruditio vera, custodit animam. Prov. 2.10./ The high value of wisdome and understanding Pro: 3.13. Manie reasons why we ought to seeke after true wisdome and understanding Prov. 4.

<205r>

Euangelium.

^[57]Noviter conversi blandis verbis sunt consolandi ne si exasperari cœperint territi ad pejora peccata recurrant. Qui enim novitium suavitate et dulcedine non docet et castigat plus novit exasperare quàm corrigere.

^[58]Grave legis iugum testibus ipsis apostolis et vile præmium nam terra est in promissione Act: 15. verum tu mater ecclesia promissionem habens vitæ quæ nunc est et futuræ facilè in duplici gratia obtines a vniversis te recipi et propter iugum suave et propter regnum sublime^[59]. Pulsa de civitate ab universitate exciperis dum sic provocat quod promittis vt quod imponis non terreat.

<206r>

Examinatio.

<207r>

Excommunicatio.

<208r>

Exemplum. 1 Ro: 15.4.

^[60]Ad conversionem vel emendationem fidelium multùm exempla sanctorum prosunt: ideo scribuntur casus et reparationes sanctorum vt miseri propter multitudinem peccatorum non desperemus, sed per pænitentiam resurgendi etiam post lapsum spem habeamus vt nullus post peccatum de bonitate dei desperet dum conspicit etiam post ruinam reparationem fuisse sanctorum. Propterea posuit deus virtutes sanctorum ad exemplum nostrum vt per vestigia ipsorum pervenire possimus ad regna cælorum; vel si eos ad benè operandum sequi noluerimus in pœnis inexcusabiles simus.

^[61]Manus meæ stillaverunt mirrham: quid per manus nisi operationes sanctorum intelligimus? et quid per mirrham nisi mortificatio carnis et mortificatio vitiorum accipitur? Manus ecclesiæ sancti homines sunt bona operantes etc. mirrham bonorum operum stillant quia nobis exempla bene vivendi demonstrant et vt vitia carnis nostræ mortificemus prædicant. –.    ^[62]Si peccamus iam de peccato excusationem nullam habemus qui et lex dei quotidie nos admonet, et exampla sanctorum patrum semper invitant ad bene operandum. –.    ^[63]Deprecor deum vt det tibi humilitatem Christi, devotionem Petri, charitatem Iohannis, obedientiam Abrahæ, patientiam Isaac, tolerantiam Iacob, castitatem Ioseph, mansuetudinem Moysi, constantiam Iosuæ, benignitatem Samuelis, misericordiam David, abstinentiam Danielis, et cætera facta priorum vt ad societatem eorum pervenire possis.

^[64]Si qua peccata magnorum virorum legerit (homo) tametsi aliquam in eis figuram rerumfuturarum animadvertat rei ttamen gestæ proprietatem ad hunc vsum assumat vt se nequaquam rectè suis factis iactare audeat et præ sua iustitia cæteros tamquam peccatores contemnat cum videat tantorum virorum et cavendas tempestates et flenda naufragia. ^[65]Ad hoc enim etiam peccata illorum hominum scripta sunt ut Apostolica illa sententia vbique tremenda sit qua ait, Quapropter qui videtur stare videat ne cadat. Nulla enim verè pagina est sanctorum librorum in qua non sonet quod Deus superbis resistet, humijlibus autem dat gratiam.

^[66]Non licet imitari mala exampla.

^[67]Apud Terentium flagitiosus adolescens spectat tabulam quandam pictam in pariete vbi inerat pictura hæc, Iovem quo pacto Danae misisse aiunt in gremium quondam imbrem aureum: atque ab hac tanta authoritate adhibet patrocinium turpitudine suæ cum in ea se iactat imitari Deum. At quem Deum inquit: Qui templa cœli summo sonitu concutit, ego homuncio id non facerem? Ego vero id feci ac labens. – Tu Eunucho Chærea./–/–. Tantus fecit ego non faciam etc.

^[68]Sit nobis vita maiorum disciplinæ speculum, non calliditatis commentarium: imitandi reuerentia, non disputandi astutia. etc.

<208v>

Fama.

^[69]Non despiciat homo quid de se vnusquisque et maximè vir optimus sentiat. Hoc enim modo discit bonis deferre reverentiam. Nam negligere bonorum iudicia vel arrogantiæ vel dissolutiones est, quorum alterum superbiæ ascribitur, alterum negligentiæ.

<209r>

Feriæ.

<300r>

Fides.

^[70]Tam validus es (domine) ad iustificandum quam multus ad ignoscendum. Quamobrem quisquis pro peccatis compunctus esurit et sitit iustitiam, credat in te qui iustificas impium, et solam iustificatus per fidem pacem habebit ad Deum.

^[71]Probat fidem esse donum dei. Contra Ticonium etc.

^[72]Bishop defines faith to be onlie a light of vnderstandinge, but it is a mixt action of the vnderstandinge & will

^[73]Consecutionem ex affectu procedentem cum firmo assensu nomine fidei vocamus

^[74]Credere est confidere deum per Christum peccata non imputaturum

^[75]Qui fidem habet sine spe et dilectione Christum esse credit, non in Christum credit.

^[76]Sciens fidei spem inseparabiliter cohærere.

<302r>

Finis.

^[77]Think vppon that wrath that shalbe at the end – Respice finem Eccl^us. 717. | 36.

<303r>

Fæmina.

^[78]Hympatia fuit adeo erudita vt supra philosophos ejus temporis emineret.

<304r>

Fœdus.

<305r>

Frater.

<306r>

Frugalitas.

Learne thrift of the {pismire} – An unthrift and a wicked man haue the same conditions. Pro. 6.12.

<306v>

Prodigalitas.

<307r>

Funus.

^[79]Cum mortuorum sepulchra respicio non invenio in eis nisi cinerem et vermem fætorem et horrorem. Quod ego sum ipsi fuerunt, et quod ipsi sunt ego ero. ^[80]The faith of Christ was preached vnto them (the Liuonians) anno 1270 and diverse of the rude people are yet {heathnish} not lettinge to pray vnto the Sun and Moone, or some great {vse} or to one thinge or other as theire blind follie leades them. When one of them is dead they put with him into his graue an axe bread wine and meate and some peece of monie and bid him goe his wayes into the other world where he shall raigne ouer the Duitchmen as they haue raigned over him in this.

^[81]suspice Aug. de Cura pro mortuum gerenda. – Vide Hieron: Io: 2.8.

<308r>

Furtum.

^[82]Acum vel cultellum vel aliquid vile multoties nimium desideravi nec (sacerdoti) confessus sum, quia peccatum non æstimavi propter rei vilitatem: verumtamen non multum distat quæcumque substantia vilis vel pretiosa requiratur, dum æqualiter sit corruptus affectus. Non enim cultellus in vitium est, sed cultelli appetitus; neque aurum in vitium est sed auri cupiditas.

^[83]Nota de malè partis. –                 Iuspice. –       in margine.

^[84]Withhold not the good from the owners thereof, though there be power in thine hand to doe it.

<309r>

Gaudium.

<400r>

Gehenna.

^[85]In inferno nec qui torquet aliquando fatigatur: nec qui torquetur aliquando moritur. Sic ignis ibi consumit vt semper reservet: sic tormenta aguntur vt semper renoventur. Iuxta qualitatem culpæ pœnam sustinebit vnusquisque gehennæ: et similis culpæ rei sui similibus iungentur crucian{di}

^[86]In carne cruciabuntur per ignem, in spiritu per conscientia vermem – Sic morientur vt semper vivant, sic vivent vt semper moriantur. Anima peccatoris aut in inferno pro peccatis cruciatur, aut in paradiso pro bonis meritis collocatur. Bonum et malum vita et mors ante nos sunt posita vt ad quod voluerimus manum extendamus. Si tormenta non terrent nos saltem iuvent præmia.

^[87]Latimerus preclarè de Gehennæ tormentis. – Fugienda potius quam exquirenda.

<400v>

Purgatorium.

^[88]Multos ad Gehennam dimisit. Latimerus – It may be called Pickpurse re Scriptures and testimonies of fathers against it.

<401r>

Genealogiæ.

<402r>

Gloria.

^[89]Apostoli nec cum suspicerentur ab hominjbus inflati fuere etc.

^[90]Gloria nostra testimonium conscientiæ; 2. Cor: 1.12. Hæc est vtique vera gloria quæ est a spiritu veritatis. Ipse enim spiritus testimonium perhibet quo filij dei sumus. Ro: 8.16. Gloriam vero quam ab invicem accipiunt qui gloriam quæ est a solo deo non requirunt uana est. Quoniam uani filij hominum. Insipiens tu qui merces congregas in saccum pertusum: qui thesaurum {tuum} alieno in ore constituis: ignoras quod arca ista non clauditur nec seras habet.

^[91]Sic mala radix illa τῆς φιλοτοιμίας in me germinabat vt nec alienam laudem ista ætate ( iuvenili) æquo animo ferre possem miser nec in mea existimatione illa conquiescere quam mihi concilibam diligentia etc

<404r>

Gratia dei.

<405r>

Gratitudo.

^[92]Nolo vos Iudaico notari opprobrio de quibus scriptura testatur quod non fuerint memores benefactorum eius Ps. 78.8. –.   Quoniam omnia dei bona recolere non possumus Ps. 106.2. id saltem quo præcipuum est et maximum opus est videlicet nostræ redemptionis a memoria redemptorum aliquatenus non recedat –: et In eo duo potissimum consideranda modus et fructus. Modus dei exinanitio est, fructus vero nostri de illo repletio. Hoc meditari sanctæ spei seminarium est, illud summi amoris incentivum. Vtrumque profectibus nostris necessarium, ne aut spes mercenaria sit si amore non comitetur: aut amor tepescat si infructuosus putetur.

^[93]Quid tam contra officium quam non reddere (indigenti) quod (indigens ab eodem) acceperis? Nec mensura pari sed uberiore reddendum arbitror etc Superiorem non esse in referendo quam in conferendo beneficio hoc est minorem esse: quoniam qui prior contulit tempore superior humanitate prior. Imitanda in hoc natura terrarum etc vt excusare possis quod non dederis quomodo excusare potes quod non reddideris: Non dare cuiquam vix licet, non reddere vero non licet.

^[94]Theodosij gratitudo et actionum gratiæ pro liberatione sui et populi regibus imitandæ

^[95]Alius fructum accepti beneficij vt aurum auro argentum argento rependit; alius laborem alius haud scio an etiam locupletius solum restituit affectum etc In beneficio reddendo plus animus quàm census operatur magisque præponderat benevolentia quàm possibilitas referendi muneris.

^[96]Gratias deu agendum et semper et pro omnibus etc. / To: 9.103.

^[97]Aboue all thinges geue thankes to him that hath made thee and replenished thee with his goodes.

<406r>

Ingratitudo.

<407r>

Hæreditas.

<408r>

Hæresis.

^[98]A hæreticke ought to say of his hæresie and that truth as Bern: of Lucifer and Christ. Mendacium mihi persuasum est domine: veniat veritas vt possit falsitas deprehendi, et cognoscam veritatem et liberabit^[99] me, si tamen deprehensæ falsitati penitus renuntiavero et cognitæ adhæsero veritati. Alioqui non humana erit tentatio nec humanum peccatum sed obstinatio diabolica. Nam perseverare in peccato diabolicum est et digni sunt perire cum illo quicumque in similitudinem eius permanent in peccato.

<500r>

Hierarchia.

<501r>

Hypocrisis.

^[100]Etsi Sylla vagit libidinibus contaminatus erat, ttamen leges honestas de coniugo et sumptuum moderatione civibus tulit, qua ex re Prouerbium Loqueris vt Cato, vivis vt Sylla./. Sic multi hodierno die hypocritæ plura benè loquuntur, quàm faciunt.–.– Aliud in Ore. | Vita.

<502r>

Historia.

^[101]Historia gentium quomodo adiuvat ad sanctos libros intelligendos.

<503r>

Homo.

^[102]Terram id est homines. 1. Sap. 1. quia de terra sunt originem ducentes Eccl. 33.10. cum terram inhabitet vnde psalm. Incola ego sum in terra. tum quia ex terra sunt existentes. Eccl. 17.33. tum quia in terram revertentur. Eccl. 17.1.

^[103]Miserum miserum in hanc lucis miseriam induxerunt. Nihil ex eis habeo nisi miseriam et peccatum et corruptibile hoc corpus quod gesto. Ad illos festino qui morte corporis hinc exierunt. Cum eorum sepulchra respicio non invenio in eis nisi cinerem et vermem, fœtorem et horrorem. Quod ego sum ipsi fuerunt et quod ipsi sunt ego ero. ^[104]Quid sum ego? Homo de humore liquido. Fui enim in conceptionis momento de humano semine conceptus deinde spuma illa coagulata modicum crescendo caro facta est. Postea plorans et eiulans traditus sum huius mundi exilio et ecce iam morior plenus iniquitatibus.

^[105]Forma, favor populi, fervor iuvenilis opesque, subripuere tibi noscere quid sit homo. Nihil aliud est homo quàm sperma fœtidum, saccus stercorum, cibus vermium. Cur ergo superbis homo? Vnde superbit homo cuius conceptus culpa, nasci pœna, labor vita, necesse mori.

<504r>

Homicidium.

^[106]Si non licet privata potestate alicui hominem occidere vel nocentem cuius occidendi licentiam lex nulla concedit profecto etiam qui seipsum occidit homicida est. Et tanto nocentior cum se occidit quanto innocentior in ea causa fuit qua se occidendum putavit. Iudas auxit commissum quoniam dei misericordiam desperando exitiabiliter pænitens nullum sibi salubris pænitentiæ locum reliquit. Propter suum scelus alio scelere seu occisus est.

^[107]Non frustra in sanctis Canonicis libris nusquam nobis divinitus præceptum permissumve reperiri potest ut vel ipsius adipiscendæ immortalitatis vel ipsius carendi cavendive mali causa nobismet ipsis necem inferamus. Nam et prohibitos non esse intelligendum est, præsertim quia non addidit proximum tuum. Nihilo addito nullus, intelligitur exceptus, (cum si adderetur proximus de se quoque intelligeret sicut in præcepto uso quia regulam charitatis a ({sei}pso accepit). ^[108]Vnde Quidam hoc præceptum ad bestias extendere conantur: cur non et herbas ergo? non vivunt 1 Cor: 15 36. Ps. 77. nunquid igitur ob hoc cum audimus ^[109]Non occides virgultum vellere nefas dicimus et Manichæorum errori insanissimè acquiescimus? His igitur deliramentis remotis cum legimus Non occides, si propterea non accipimus hoc dictum de frutectis quia nullus est eis sensus nec de irrationabilibus quia nulla nobis ratione sociantur; vnde iustiss. ordinatione creatoris et vita et mors eorum nostris vsibus subditur, restat vt de hominjbus intelligamus, Non alterum, Non te, neque enim qui se occidit aliud quam hominem occidit.

^[110]Hi excipiuntur ab hoc præcepto quos vel lex iusta generaliter, vel ipse fons iustitiæ deus specialiter occidi iubet. Laudatus hinc ^[111]Abraham qui filium non sceleratè sed obedienter occidere. Ita ^[112]Sampson excusatur quod seipsum cum hostibus ruina domus oppressit quia spiritus latenter hoc iusserat etc.

^[113]Quicumque hoc in seipsis perpetraverunt animj magnitudine fortasse mirandi non sapientiæ sanitate laudandi sunt. Quanquum si rationem diligentius consulas nec ipsa quidem animj magnitudo rectè nominatur vbi quis non valendo tolerare vel quæque aspera vel aliena peccata seipsum interemerit. Magis enim mens infirma deprehenditur quæ ferre non potest vel duram sui corporis servitutem vel stultam vulgi opinionem. Maiorque animus merito dicendus qui vitam ærumnosam magis potest ferre quàm fugere et humanum iudicium præ conscientiæ puritate contemnere.^{[114] [115]}Cleombrotus lecto Platonis libro (Phædone) vbi de immortalitate animæ disputat se præcipitem dedit de muro (in mare) atque ita ex hac vita migravit ad eam quàm credidit meliorem. Quod ttamen magnè potius factum quam benè testis potuit esse ^[116]Plato ipse quem legerat. Qui non solum non præcepit sid et iudicasset non faciendum. In principio eiusdem libri nefas esse dicit hominum sivi manus afferre nec aliter irasci deum si id fiat quàm dominum si quod se mancipiorum occiderit. L. vives.

^[117]At multi se interemerunt ne in manus hostium venirent. Non modo quærimus etc.

^[118]Regulus a Pænis victus maluit eos ferre serviendo quàm eis se auferre moriendo. Proinde servavit et sub Carthaginensium dominatione patientiam et in Romanorum dilectionem constantiam; nec victum auferens corpus ab hostibus, nec invictum animum a civibus. – ^[119]Quanto magis Christiani verum deum colentes etc.

^[120]Satius est flagitium committere (virgini sunt etc.) quod pænitendo sanetur quàm tale facinus vbi locus salubris talis pænitentiæ non relinquitur.

^[121]Non ideo sine scelere facit quisquis deo immolare filium decreverit quia hoc ^[122]Abraham etiam laudabiliter fecit, Nam et miles cum legatimæ ordinationi obediens hominem occidit, reus non est homicidius; sin sponte fecerit est reus. – . ^[123]Nemo spontaneam mortem sibi inferre debet velut fugiendo molestias temporales ne incidat in perpetuas. Nemo propter aliena peccata ne habeat gravissimum proprium: nemo propter sua peccata præterita propter quæ magis hac vita opus est vt possint pænitendo sanari. Nemo velut desiderio vitæ melioris quæ post mortem speratur; quia reos suæ mortis melior post mortem vita non suscipit.

^[124]Lex apud Romanos; Homicida insepultus abijciatur

^[125]Facto pius et sceleratus eodem. De homicida. – De Faux et alijs dicatur. –.

<505r>

Hospitalitas.

<506r>

Humilitas.

^[126]Appetere de humilitate laudem humilitatis est non virtus sed subversio. Verus humilis vilis vult reputari non humilis prædicare.

^[127]Vtile est abscondere magis quàm ostentare si quid habemus boni: sicut et mendici cum eleemosynam petunt non pretiosas vestes ostendunt sed seminuda membra aut ulcera si habuerint vt citius ad misericordiam videntis animus inclinetur. Quam regulam Publicanus ille servavit multo melius Pharisæo et ideo descendit iustificatus ab (id est præ) illo. Luc. 18.

<508r>

Iactantia.

<509r>

Idolatria.

^[128]Experiebantur homines ^[129]Ethnici prioribus seculis sedula dei beneficia sed latebat eos beneficus. ille quidem attingebat a fine vsque ad finem fortiter sed disponens omnia suaviter (Sap: 8.1.) non sentiebatur ab hominjbus. Et gaudebant de bonis dominj et dominum Sabaoth omnino nesciebant. Ab ipso erant sed non cum ipso. Per ipsum vivebant sed non ipsi. ^[130]Ex ipso sapiebant sed non ipsum alienati, ingrati insensati. Hinc demum factum est vt quod erant quod vivebant quod sapiebant non auctori tribuerent, sed naturæ ascriberent, aut certè quod insipientius erat fortunæ.

^[131]Non homines a simulachro (Plineruæ) sed simulachrum ab hominjbus servabatur. Quomodo ergo colebatur vt patriam custodiret et cives quæ suos non valuit custodire custodes?

^[132]Patrocinabantur homines facinora exemplo deorum. Quales illi dij?

^[133]Proponunt Græci; Si dij tales colendi sunt profecto etiam tales (scenici) honorandi sunt. Assumunt Romani, Sed nullo modo tales homines honorandi sunt. Concludunt Christiani; Nullo igitur modo dij tales colendi sunt. Græcii putarunt honorandos scenicos Romani non etc.

^[134]Quid tam indecorum quàm venerari ligna quæ ipsi faciunt?

<600r>

Ieiunium.

^[135]Vt qui plus dat corpori quàm corpori debet hostem nutrit: sic qui minus dat corpori quàm corpori debet civem necat.

<601r>

Ignorantia.

<602r>

Imitatio.

Domino Iesu volunt omnes te frui at non ita et imitari etc. Vide Persecutio –.

<603r>

Imago.

^[136]Sub signo servit qui operatur aut veneratur aliquam rem significantem nesciens quid significet. qui vero aut operatur aut veneratur vtile signum divinit{à}s institutum cujus vim significationemque intelligit non hoc veneratur quod videtur et transit, sed illud potius quo talia cuncta referenda sunt. Talis homo spiritalis et liber etiam tempore servitutis etc –.–. Tales Patriarchæ & prophetæ.

^[137]Imago dei est omnis anima rationalis – Si deum diligis me imaginem dei diligis. etc.

^[138]Quomodo antiquitus abusi sunt imaginibus, et ob id susblatæ sunt. Gardineri Confessio. Simile bonum.

<604r>

Ignavia.

^[139]Fraus et desidia timenda sunt in omni opere dei. Desidiam facimus quando per torporem languidi ea quæ dei sunt operamur. Omnis ars hujus seculi strenuos habet amatores et ad exequendum promptissimos. Quare? quia præsentem habet remunerationem sui operis. ^[140]Ars vero divini timoris multos habet sectatores trepidos languidos et pigritiæ inertia congelatos. Sed hoc proinde fit quòd merces laboris eorum non in præsenti vita sed in futura dabitur. Goe to the {visire}. Prov. 6.6.

<605r>

Impunitas.

<606r>

Impositio manuum.

<607r>

Indulgentiæ.

<608r>

Intentio.

^[141]Matt: 6.22. Oculus deus intentio qua quilibet in opere suo finem intustur. Corpus vero congeries operum intelligitur. Tunc autem oculus est simplex quando intentio solummodo in Deum dirigitur, et quando sic est tunc tota congeries operum luce institiæ coram deo resplendet.

^[142]Si nostra intentio apud Deum fuerit simplex eius iudicio nostra actio tenebrosa non erit.

^[143]Quicquid homo facit bonum esse non potest nisi ex bona voluntate procedat.

<609r>

Innocentes. Simplicitas.

^[144]Nec prudentia serpentis sine simplicitate columbæ, nec simplicitas columbæ sine prudentia serpentis debet esse in te; quia columbæ simplicitatem astutia serpentis vt mala caveat sollicitet, et prudentiam serpentis simplicitas columbæ vt bona faciat temperet. ^[145]Columba septem virtutes habet quas per gratiam spiritus poteris habere in te. ^[146]1. sæpe super rivulos aquarum sedet vt viso accipitre veniente se in vndas immergat, ita tu super rivulos scripturarum sedeas vt admonitione earum incursum diaboli evadas. ^[147]2. in tritico meliora grana eligit, tu in scripturis meliores, sententias eligas ex quibus te reficias. ^[148]3. sæpes alienos pullos nutrit, tu homines prius a deo alienos tuis verbis atque exemplis ad deum con verte. ^[149]4. Rostro non percutit, malum in nominem aut facias aut dicas. ^[150]5. non habet fel tu non habeas in te iracundiam. ^[151]6. nidum facit in fenestris murorum, in fenestris petrarum fac spem tuam. ^[152]7. gemitum habet pro cantu, tu gaudeas in gemitu et tristitia spirituali.

^[153]Matt: 10.16. Vnde Gen: 35 deus de Iaacob quod vir simplex habitabat in tabernaculis, et tamen quantæ prudentiæ {fo it} erga fratrem in surripiendo benedictionem; erga avunculum in custodiendo gregis, ergo uxores in pacificem eas regendo etc. Ro: 16.19.

^[154]Debet simplicitas esse sine plica vanæ intentionis; sine ruga falsæ opinionis; sine tegumento palliatæ fictionis. {quod} non habent qui faciunt opera de genere bonorum intentione humanæ laudis et non propter honorem dei vid. 608. 1. et 2. – 2^ā non habent hæretici qui veris sententijs fidei christianæ commiscent errores falsarum opinionum. 2 Eccl^us. 13. – 3^ā non habent proditores et dolosi de quibus ps. labia dolosa in corde et corde locuta sunt de quibus verificatur. Io. 1 7 vicit Artes c: 4 de Animalibus. 1ⁱ. 18. quod in animali non est nisi cor vnum et anima vna. – .

<700r>

Invocatio.

<701r>

Invidia. Detractio – – etc.

^[155]Fuge detrahentes quasi serpentes: detrahentes infundunt venenum mortiferum in auribus se audientium: qui detrahit et qui detrahentem libenter audit vterque peccat.

^[156]Detractio grave vitium, grave peccatum est: sicut canes rodunt pedes transeuntium, ita detrahentes rodunt vitam proximorum. ^[157]Non detrahas peccatori sed condole. Quod in alijs detrahis in te potius pertimesce: Si vis detrahe tuis peccatis detrahe. Non perspicias, de tua ergo emendatione esto sollicita^[158].

^[159]Iuxta prophetam Hier: 9. intrat mors per fenestras nostras cum prurientes auribus et oribus lethale poculum detractionis invicem novis ministrare contendimus Ps. 101.5. Nost. Omnis qui detrahit primum quidem seipsum prodit vacuum charitate, deinde quid aliud detrahendo intendit nisi vt is cui detrahit veniat in odium vel contemptum ipsis apud quos detrahit?^{[160] [161]}Ferit ergo charitatem in omnibus qui se audiunt lingua maledica; et quantum in se est necat funditus et extinguit; non solum autem, sed et in absentibus vniversis ad quos volans verbum fortè per eos qui præsentes sunt pervenire contigerit. Vides quàm facilè et brevi ingentem multitudinem animarum velociter currens sermo tabe malitiæ hujus inficere possit. – . ^[162]Sunt species detractionis, dum alij quidem nude atque irreverenter vti in buccam venerit virus evomant ejus. Alij quodam simulatæ verecundiæ fuco conceptam malitiam quam retinere non possunt advmbrare conantur.

^[163]Vt fluctus maris fortem ingentemque rupem ferientes ibi illiduntur nihil efficientes quàm seipsos frangere et in spumas inanes convertere manente rupe immobili et stabili; sic qui iustum et pium virum volunt impugnare spumas suæ iracundiæ et invidiæ ostendunt sed nihil aliud efficiunt quàm seipsos frangere et atterere perseverante iusto in virtute^[164].

<702r>

Ira.

Vide virtutem 5^tam columbæ in Innocentes pa: 609.

^[165]Caueatur iracundia aut si caueri non potest cohibeatur. – Iacob fratri indignanti pie cessit patientiæ instructus consilio abesse maluit et peregrinari quàm excitare fratris indignationem et tunc redire cum fratrem mitigatum putaret. Et ergo tantam apud Deum invenit gratiam. Quibus deinde obsequijs, quantis muneribus fratrem ipsum reconciliauit sibi vt ille præreptæ benedictionis non meminisset meminisset delatæ satisfactionis – Si non potueris mitigare mentem reprime linguam tuam. Sic enim scriptum Ps. 33.13. Deinde inquire pacem. – Vitemus aut temperemus iracundiam ne sit eius aut in laudibus exceptio aut in vitijs exaggeratio. Non mediocre est mitigare iracundiam, non inferius quàm omnino non commoueri^[166]. Hoc nostrum est naturæ illud. – Hæ commotiones in pueris innoxiæ sunt quæ plus habent quàm amaritudinis. Etsi cito pueri inter se mouentur, facilè cedantur, et maiori suauitate in se recurrunt. Nolite hos contemnere pueros de quibus dominus ait Matt: 18.3. – Ita te contempera vt quasi puer iniuriam non teneas. Noli respondere iracundo ad iracundiam eius. Cito culpa culpam excutit. Si lapides teras nonne ignis erumpit. ^[167]Ferunt gentiles Architæ Tarentini dictum philosophi quod ad villicum suum dixerit, O te infælicem quante affligerem nisi iratus essem: Sed etiam David armatam dextram in indignatione conpressit – Et bellatores advers{us}. Nabal ad ultionem paratos Abigail deprecatione revocauit. Vnde advertimus tempestiuis quoque intercessionibus non solùm cedere nos, sed etiam delectari oportere. Eo vsque autem delectatus est vt benediceret interuenientem –.–. Ps. 4.5. id est irascimini vbi culpa est cui irasci debeatis. Non potest enim fieri vt non rerumindignitate moueamur alioquin non virtus sed remissio iudicatur. Moralis Magister. – .

^[168]Tria genera hominum iniurias accipientium.

^[169]Non inveniat in te adversarius imaginem suam, non rabiem non furorem: In his enim imago nequitiæ est.

<703r>

Iustitia.

^[170]Sicut ratio rotunditatis vt a puncto medio omnes lineæ pares in extrema ducantur eadem est et in magno disco quæ nummulo exiguo: ita vbi parva iustè geruntur non minuitur iustitiæ magnitudo.

^[171]Sine concordia non est civitas, sine iustitiam non est concordia. – .

^[172]Vera iustitia non est nisi in ea rep. cujus conditor rectorque Christus est. Sine religione non est vera iustitia.

^[173]Duplex est affectio animæ, quædam commodi{illeg} quædam iusti. Prima est affectio a voluntate inseparabilis, 2^a est separabilis. Sub prima cadit affectio civi potus et huiusmodi. ^[174]Sicut igitur omni die renovatur in nobis esuriet et sitis: ita affectio iustitiæ in criminibus corrigendis semper debet esse in nobis recens et insperabilis et ergo dicitur beati qui esuriunt etc

^[175]Vbi prudentia ibi interdum est malitia; vbi fortitudo ibi iracundia; vbi temperantia ibi intemperantia plerunque aut alia vitia. Vbi autem iustitia ibi est concordia virtatum cæterarum.

^[176]Remota iustitia quid sunt regna nisi magna latrocinia? et latrocinia quid sunt nisi parva regna? eleganter enim pirata Alexandro regenti quid ei videretur vt mare hæberet infestum? quid tibi inquit vt orbem terrarum?

^[177]De virtutibus vitia feci. Iustitia namque dum suum modum excedit crudelitatis vitium gignit: et nimia pietas dissolutionem disciplinæ parturit: sic sæpe vitium est quod virtus putatur.

^[178]Iustitiæ pietas 1^a in Deum. 2^a in patriam. 3^a in parentes, item in {omnes}, {quæ} et ipsa secundum naturæ est magisterium: Siquidem ab ineunte ætate vbi primum sensus infundi cœperit vitam animamus tamquam dei munus, patriam parentesque diligimus, deinde æquales quibus sociari cupimus.

^[179]Societatis Ratio diuiditur in duas partes iustitiam et beneficentiam quam eandem liberalitatem vocant. Iustitia mihi excelsior videtur, liberalitas gratior. Illa censuram tenet, ista bonitatem././ That to the being this to the wel-beinge. Quis non cuperet hanc virtutis arcem tenere nisi prima auaritia infirmaret atque inflecteret tantæ virtutis vigorem?^[180] Etenim dum augere opes etc cupimus, iustitiæ formam exuimus. Quomodo enim potest iustus esse, qui studet eripere alteri quod sibi quærat?

^[181]Iustitia etiam hostibus reseruatur etc –

<703v>

Iuden.

^[182]Jer: 48.10. Cursed is he that pitties whom he ought not.

De quodam {excoriato} propter falsum iudicium, cuius filius in locum eius substitutus iussus patris pellem inter iudicandum respicere.

^[183]Samuels sonnes walked not in his wayes but 1 turned aside after lucre, and 2 tooke rewards and 3 perverted the iudgment. 1 Sam: 8.3.

<704r>

Iudex.

^[184]a good text. 1. Deut. 16. Eccl^us. 7.6. {were} we see what a iudg{ment} feare to doe etc. /./. Ecclesiasticus 7.6. nisi Vulger Lat.

Iudicia mea Custodite et facile Levit: 19.

^[185]It is reported of Aurelius Alexander Severus adopted heire to the Empire by Heliogabalus to beare such stomach against corrupt iudges that when he chawnced to meete with anie of them by the conmotion of his mind he would cast up {choller} beinge soe moved with them that he could not speake and was readie with his two fingers to put out theire eies.

^[186]He that answeareth a matter before he heare it it is follie and shame vnto him. Answeareth {id est} taketh uppon him to iudge or determine of a matter in controversie etc Darrell {fatad} Lecturem ^[187]He that is first in his owne cawse is iust, then cometh his neighbour & maketh inquirie of him.

^[188]Brutus exuit patrem vt consulem ageret, orbusque vivere quàm publicæ vindictis deesse maluit.

^[189]Eccl^us. 10.2. As the iudge soe his officers – Roba iudicis debet esse iustitia – Iob. 29.14. Quod homo sit iustus non sufficit iusta fucere sed et iustè A. 2. et 5. Ethic. Vnde qui suspendit furem zelo vindictæ propter gravamen personales facit quidem iustum sed non iustè. Vnde Anselmus de Lib. Arb. c. 3^o. Iustitia est rectitudo voluntatis propter se servata et Deut. 16.20. Iuste quod iustum est exequere –. {Es}{illeg} 5.23.^[190]

^[191]Iudes quidam malus furore accensus condemnavit ad mortem {3^ce} milites in hunc modum. Vnum iussit occidi quia de via redierat sine commilitone imponens ei quòd eum interfecerat. præcepitque statim cuidam militi astanti (quod eum duceret ad locum supplicij vbi morte plecteretur. Cum autem esset eductus redijt commilito sanus et incolumis pro quo alius morte plectendus ducebatur. Videns autem hoc 3^ius miles qui primum ducebat versus supplicium redijt ad iudicem et ambos coram illo milites præsentabit, quos vt vidit tyrannus furore accensus iudicium dedit tale^[192]. Primo dixit, te iubeo occide quia iussus et occidere et imperatori non obedisti. Secundo te inquit iubeo interfici, quia damnatus es, et 3^io te inquit similiter iubeo interfici, quia causa commilitoni donnationis fuisti. et subdit seneca, O quàm solers est iracundia ad fingendum causas furoris.^[193] Tres enim ibi puniti sunt ob vnius innocentiam. Excogitat iste quemadmodum faceret crimina cum nullum inveniret habet enim iracundia hoc malum quod non vult regi. Nam ipsi veritati irascitur si contra voluntatem ejus aliquid faciet.

^[194]Be not faint hearted when thou iudgest etc. Accept noe person against thine owne conscience.

^[195]Non considerare permittimur personam pauperis aut misereri eius in iudicio; sed cum molestiam licet, coercendus eiusmodi pietatis affectus et æquitatis est dictanda sententia. Respect of persons {illeg} fight | Respect of causes cleareth light Soe that respect doth wrong and right. Gouer poet.

^[196]In Carinthia a prouince of Illiricum is a cittie called Clugen where they obs. an ould custome albeit verie rigorous, for if a theife be taken with that fact he is fourthwith hanged without more a doe and they hangt those alsoe which are uppon great presumptions thought culpable of theft, and 3 dayes after iudgment is geuen on the case and if the iudges then find the partie guiltie he is left hanging on the gallowes till he fall thence, but if he be unguiltie he is taken downe & honestie buried to make him amendes^[197].

^[199]Non potest Iustitia sine prudentia esse cum examinare quid iustam quidue iniustum sit non mediocris prudentiæ sit.

^[200]Iustitiarij imprudens dictum. Resp. Latineri prudens –

^[201]One put out the candle that the {fleaeb} might not see to bite him: soe doe they that by killing men seeke to hide there acts of wickednesse. {Eu} Gilbert Narr l. 1^o. –

^[202]Quæso (Lector) vt memor tribunalis dominj et de iudicio tuo te intelligens iudicandum nec mihi nec adversario meo faveas, neve personas loquentium sed causam consideres. {sewe{illeg} to the {Ridder}. 2. lib.}

^[203]Qui non repellit iniuriam si potest tam est in vitio quàm ille qui facit. De viro forti – Hinc Moses {vrsis} etc Exod. 2. {illeg}ripe eum qui ducitur ad mortem. Prov. 24. Salvum feci pauperem de manu potentis etc – Iob 29. Iob: 4.6. He that will understand righteousesse of iudgment and æquitie must {willne} his heart to understanding Pro 2.9. Let a iudg especiallie heare Prov. 3.3.

^{[204] [205]}2. Chron 19.{6}. /. Everie man thinks {sebsidies} etc. a great charg but noe man minds what a charg lies on kinges and iudges. The more eminent place the more care. A place wherein the difference of {illeg}terment 2 the charge etc – . Levit. 19.15. Iudge {illeg}st{illeg}e. /. Deut 17.8. Hard matters to be inquired & referred. /. Accept noe person Iob 13.10. /. {Neither} would have Paull heard – A heathen man – / Doth our law iudg a man before it heare him etc Ioh 7.51./. Gen. 11.5. gods ex&ple, soe before he destroyed Sodome etc – Iudex lex loquiens, the life of the law. He must remitte the rigour of the law soe that the law loose not its vigour – The mercie seate was covered with Cherubins of iustice. The iudg must not doe as Saul did with Agags beasts some the {fant} etc The law must not be made a spiders web. Moses willed the people of Israel to {illeg} there hands vppon there sonnes & brethen etc soe etc – Exod: 18.21. / Charg Ioshua and incourage him Deut 3.28. A iudg must not be like the swordfish of which its storied that he makes {show} of a sword but wants a heart and soe never vses it – Should such a man as I flie {Nehoniahes} {illeg} {tel} the iudg say should such a man as I feare./ Reasons 2 1 ye execute not etc1 in respect of yowre office 2 he wilbe with yow2 in respect of the thinges themselves They are ordeined & sent of god {Paul} Iohn etc God blesses his ordinance or it could not stand as it does – –. The ordinance of man not {illeg}liter but {alia} 1 subiectiue. 2 obiectiue. 3 τελιηως The wicked resist {Iude}. 2. They are but the ministers of god to execute his vengeance, Vengeance is mine etc 1 it must teach men to receave there iust sentence as comeing from god. 2. if it be {illeg}iust they must know that as it comes from god it is iust to {rother} fines or he exercises thy patience – {Make} not the stone but {illeg} {raised} on constantly {times} Iob. 29.14. etc – vid. 1.40 –/– vid. aliquo {illeg} in {illeg} Mose^{[206] [207]}

<704v>

Iudicium ultimum

^[208]Quadam vi divina fiet vt cuique sua opera bona vel mala in memoriam revocentur, et mentis intuitu mira celeritate cernantur vt accuset vel excuset scientia conscientiam atque ita simul singuli et omnes iudicentur

Iudicium faciet gestorum quisque suorum, Cunctaque cunctorum cunctis arcana patebunt.

^[209]Nihil est quod magis proficiat ad vitam honestam quàm vt credamus cum iudicem futurum, quem et occulta non fallant, et indecora offendant, et honesta delectent.

^[210]God never leaues kinges vnpunished when they transgresse there limits. For in that psalme where god saith to kinges {vas dij estis}; He Imediatelle thereafter concludes But ye shall die like men. The higher we are placed the greater shall our fall be. Vt cusus sic dolor: the taller the trees to the more in dawnger of the wind and the tempest {beutes} surest vppon the highest mowntaines etc. Idem de iudice –

^[211]Goe be of good courage, consider & take heede what thou doest. A prophet to Ahab –

^[212]Thou shall not doe uniustlie in iudgment thou shalt not favour the pore nor honour the mightie etc –

^[213]Deus non naturæ ratione sed honoris causa nominamus. Mercurius Trismegistus ofer the gods.

<705r>

Iuramentum.

<706r>

Iuris prudentia.

<707r>

Lachrymæ.

Vide virtutem Columbæ 7^ē in Innocentes pa: 609. ^[214]Ideo si vinceretur Absolon eum occidi prohibuerat David vt edomito servaretur pænitendi locus. Et qui non potuit non orbitatem doluit in eius interitu etc Namque alio prius filio qui innocens erat pro quo ægrotante affligebatur moriente lætatus est.

^[215]Est honor et lachrimis. –. De Mirrha. –.

<708r>

Lectio.

<709r>

Lex.

^[216]Deus verus eos a quibus non colebatur meritò neglexit; Dij autem (Ethnicorum Rom:) cultores suos ad benè vivendum quare nullis legibus adjuverant? Vtique dignum erat vt quomodo isti illorum sacra, ita illi istorum curarent facta; minantes pænas male agentibus, præmia rectè agentibus pollicentes.

^[217]Lycurgus Lacidemonijs leges ex Apollonis authoritate se instituisse confinxit. Xenophon. Plutarch.

<800r>

Liber vitæ.

<801r>

Liberalitas. Beneuolentia etc

^[218]The people of Israell offered soe much that Moses was forced to command them cause bringinge –

^[219]Ex duobus constat beneficentia vt sit perfecta Beneuolentia et liberalitate. Non enim satis et benevelle, sed etiam bene–facere. Nec satis est benefacere nisi id ex bono fonte id est bona voluntate proficiscatur./ Plurim{a}. 1. Eo largiendum consilio vt prosis non vt noceas. 2. de iustem quæsitis largiendum. 3. cum fide et sine fraude. 4 sine Iactantia, affectus nomen imponit operi. 5. respiciendi in 1^o loco Domestici fidei. 6. Omnius debetur nos misericordiam sed non æquam. 7. propinquis salueniendum. 8. non pudeat paupertatis hinc consecutæ, quia Christus ex diuite pauper factus vt nos ditaret. –    ^[220]Ap docet (2 Cor. 8.10.) et liberalitatem sine beneuolentia et beneuolentiam sine liberalitate non esse perfectam. Vnde ad perfectam hortatur. Versu. 11^o. Versu 15. Bene hortatur etc quoniam qui plurimum auri possidet non abundat quia nihil est quicquid in hoc seculo est, et qui exiguum habet non minuit quia nihil est quod amittit. Res sine dispendio est, quæ sine dispendio est.

^[221]–9. Pulchrum est propensiorem eius haberi rationem qui tibi aut beneficium aliquod aut munus contulit, si ipse in necessitatem incidit – Vt aliquis excusare possit quod non dederit, quomodo excusare potest quod non reddiderit? Non dare cuiquam vix licet, non reddere vero non licet.

^[222]Benevolentia gladium iracundiæ extorquere consuevit: facit vt amici vulnera vtilia magis quàm voluntaria inimici oscula sint etc –

<802r>

Liberum Arbitrium.

^[223]Testimonies & proofes against it etc –

<804r>

Limites.

<805r>

Lingua. Linguæ.

^[224]Linguæ sunt vtiles etc si tantum occupent vt maioribus rebus ad quas adipiscendas servire debent non sint impedimento.

Reckoning up the sinnes of all his members, ^[225]Lingua mea nocuit mihi plus quàm omnia membra. – nimium laudando vel vituperando fere quoties loquor mentior etc –.

^[226]Scriptum, Ex verbis tuis condemnabere] quid opus est igitur vt properes periculum suscipere condemnationis loquendo; cum tacendo possis esse tutior? Complures vidi loquendo peccatum incidisse, vix quemquam tacendo. Ideoque tacere nosse quam loqui difficilius est etc. Homo sapiens tacebit vsque ad tempus. Ecclesiasticus. 20. Hinc. Ps. 38. Sciebat enim et legerat divinæ esse protectionis vt homo a linguæ suæ flagello absconderetur etc Verberamur vocis nostræ verbere cum loquimur ea quorum sono ceditur animus noster. Quis est qui non delinquat in lingua sua? Quia neminem videbat sanctum os servare posse ab immunditia sermonis ipse sibi silentio legem imposuit vt tacendo culpam declinaret, quam vix effugere posset loquendo. Dixi custodiam id est dixi mihi tacito cogitationis præcepto etc Aliæ sunt viæ quas debemus sequi, Domini. Aliæ quas debemus custodire. Nostras.Potes autem custodire si non cito loquaris. ^[227]Lex dicit Audi. NE. Loquere. Ideo Eun lapsa {em} quia locuta viro quod non audierat a domino.

^[228]Mutos nos esse oportet. Minimè. est enim tempus loquendi: Ecclesiasticus. 3. Si pro otioso verbo reddemus rationem, videamus ne reddamus pro otioso silentio. David non silentium sibi indixit sed custidiam etc Cui nisi vnicuique nostrum scriptum est Ecclesiasticus 28.28. etc. Possessio tua mens tua est. Aurum tuum cor tuum est. Argentum tuum eloquium tuum est. Sepi possessionem hunc et circumvallato cogitationibus: munito spinis sollicitudinum: ne in eam irruant et captivam ducant irrationabiles corporis passiones etc iugum sit verbis tuis et statera] id est humilitas atque mensura vt lingua tua menti subdita sit. Restringatur habenæ vinculis; frænos habeat suos quibus revocari possit ad mensuram. Sermones proferat libra examinatos iustitiæ, vt sit grauitas in sensu, in sermone pondus, atque in verbis modus.

^[229]Ps. 19. Loqueus adversarij sermo noster est. Loquimur plerumque quod excipiat inimicus, et quasi nostro nos gladio vulneret. Quanto tolerabilius est alieno gladio quam nostro perire? etc. –.

^[230]Quando aliquis nobis convitiatur, ad iurgium vocat etc tunc silentium exerceamus, tunc muti fieri non erubescamus. B Si taceas dicetur ille convitiatus est huic, contempsit iste. Si referas contumeliam dicetur, ambo convitiati sunt. Vterque condemnatur nemo absolvitur. [Si taceas irrisum se putabit. Si respondeas, victorem. / . Etsi servus convitium dicat iustus tacet. Etsi infirmus contumeliam faciat, iustus tacet. Etsi pauper criminetur iustus non respondet. Hæc sunt arma iusti vt cedendo vincat. Sicut periti iaculandi cedentes solent vincere, et fugientes gravioribus fugientes vulnerare ictibus. / . Quid opus est moueri cum audimus conviti{a?} cur non imitamur dicentem Obmutui etc Ps 38. An hoc dixit tantummodo; non etiam fecit David? Immo et fecit. Nam cum ei convitiaretur Semei filius Gemini tacebat David et quamvis septus armatis non retorquebat convitium, non vltionem quærebat (neque vindictum permisit). Non mouebatur convitijs cui abundabat bonorum opum conscientia. Is qui cito iniuria mouetur, facit se dignum contumelia videri: dum vult ea indignus probari. Melior est itaque qui contemnit iniuriam quàm qui dolet. Qui enim contemnit quasi non sentiat ita despicit: qui autem dolet quasi senserit torquetur. – .

^[231]Ne modum progrediaris loquendi, ne quid indeorum sermo resonet tuus. Speculum enim mentis plerumque in verbis refulget. – . In silentio est reliquarum virtutum otium. – .

Cauendum ne quid turpe ore exeat. Huc enim grauiter coinquinat hominem. Non enim cibus inquinat hominem. Sed iniusta obtrectatio; sed verborum obscænitas. Et non solum nihil ipsi (ministri) nihil indecorum loqui, sed ne aurem quidem debemus huiusmodi præbere dictis. Sicut Ioseph veste fugit relicta etc quoniam quem delectat audire, alterum loqui provocat.

^[232]Put away from thee a froward mouth, and put wicked lips far from thee. Prob. 4.24. ^[233]

<806r>

Longanimitas Dei.

<807r>

Magistratus.

<808r>

Malitia.

^[234]In malevolam animam non introivit sapientia – tit: Anima.

<809r>

Matrimonium.

^[235]Taciani et Marciani cæterorumque qui nuptijs detrahunt perfidia quàm sit damnabilis insinuat. Si enim thoro immaculato et nuptijs debita castitate celebratis culpa inesset, nequaquam dominus ad has venire, nequaquam eas {signorum} suorum initijs consecrare voluisset. Nunc autem quia bona est castitas coniugalis, melior continentia vidualis, optima perfectio virginalis, ad comprobandum omnium electionem discernendum ttamen singulorum meritum ex intemerato Mariæ virginis utero nasci dignatus est, e prophetico unæ viduæ ore mox nato benedicitur, iuvenis nuptias sua præsentia honorat. – . – .

^[236]Fox Act & Mon: 2 vol. 1698.

^[237]Campegius thought it better preists should haue manie Concubins then one Wife. etc.

<902r>

Martyrium.

^[238]Festinavit mulier vt interesset martyribus et pro veritate occideretur.

^[239]Saturi mira Constantia. Vnorem, liberus omnia reliquit pro Christo.^[240]

^[241]7^ē Martyrum alacritas ad supplicium tamquam ad æpulas festinantium. – .

^[242]Tormenta Martyrum varia – Sponte ttamen currebant vt occasione mortis incorruptibilis vitæ dona preciperent.

^[243]Dionysia vestimentis exuta spectaculum omnijbus, facta. – . Filium solata^[244].

^[245]Victoriæ Constantia, et salus restituta – Victorianus tripudiavit in domino^[246].

^[247]Duorum martyrum consortium dulce – Martyres linguis radicitus abscissis loquati sunt^[248].

^[249]Varia genera cruciatuum – Dagila cum gaudio reliquit domum maritum et filios^[250].

^[251]Malius temporalia ad modicum sufferre supplicia quàm æterna pendere et subire tormenta – vox 7^ē fratrum

^[252]Ito supplicia quasi ad epulas concurrentes,   Votiva nobis hæc dies et omni festivitate festivior.

^[253]Ignis martyres consumpturus (per se seu) divino (potius) imperio extinctus –

^[254]Direptionem bonorum cum gaudio susceperunt – Promptior invita ad mortem fæmina quàm persecutor ad paruam^[255].

^[256]Cruciatus pro quadam specie voluptatis expetitur.

^[257]Numquam potest solemnitas impediri quibus {illeg} in tribulationibus gaudere –

^[258]Thomas Whytet post recantationem cruciatus conscientiâ, post deditionem sui in manus prosecutorum lætissimus –

^[259]D Taylour ad Martyrium quasi ad convivium filaris et lætus. –

^[260]Schismatici & Hærotici se martyres dicunt. In ep. Ioh: Tract. 6^o.

^[261]Quære mortes martyrum; Oculos carnis interroga, Malè mortui sunt. Oculos fidei interroga, pretiosa in conspecta dominj mors sanctorum. – De Disc. Christ.^[262]

^[263]Hopexi solatium contra martyrium et morte pro Christo. / M^ro Kingsten –.

^[264]Christus pro nobis, ergo nos pro Christo. – Sanderi dictum Grimaoldo^[265]

^[266]The fire a bed of roses to James Baynham halfe burned –.

^[267]Nos tempore persecutionis de civitate in civitatem concedere imo vt ipsius verbo vtar fugere vult dominus ne temere aliquis dum martyrij desiderat gloriam offerat se periculis etc – Matt: 10.

^[268]Nec rursus propter ignaviam cedere quis ac deserere fidem debet metu periculi; Qua gratia præparandus est animus etc vt nullis perturbari possit terroribus etc. vt in bello improvisus hostis etc –

^[269]Martyrum Constantia.        Nec irritare nec adulari licet^[270]

<903r>

Persecutio.

^[271]Domine Iesu volunt omnes te frui at non ita et imitari; conregnare cupiunt sed non compati. Ex his erat ille qui dicebat, Moriatur anima mea morte iustorum Num: 32. Optabat sibi extrema iustorum, sed non ita et principia. Mortem spiritualium optant sibi etiam carnales, quorum tamen vitam abhorrent. Non curant quærere quem tamen desiderant invenire, cupientes consequi sed non et sequi. Non sic illi quibus Luc. 22. Vos estis qui permansistis etc. Ipsi ibant post te et pedibus et affectibus.

^[272]Absit mihi gloriari nisi in cruce dominj mei Iesu Christi. Gal. 6. Grata ignominia crucis ei qui crucifixo ingratus non est.

^[273]Serpens totum corpus pro capite obijcit ferientibus notum hoc quantum illustrat sensum illum quo dominus iubet astutos nos esse sicut serpentes. Matt: 10. vt scilicet pro capite nostro quod est Christus corpus potius persequentibus offeramus ne fides Christiana tamquam caput necetur in nobis si parcentes corpori negemus Deum.

^[274]Sicut dixit dominus de Iudæis, Populus hic labijs me honorat, cor autem eorum longè est a me: fortasse et de aliquibus lapsis dicat. Isti me labijs negarunt, sed corde mecum sunt. Vicit eos pæna, non avertit perfidia – pag 155. to. 2^o.

<904r>

Mediator.

^[275]Homines {vtantur} atriensibus in deo nihil tale. Sine Mediatore exorabilis est.

^[276]Nihil liber opus est, patronis apud Deum: neque enim tum facile Deus audit, Si alij pro nobis orent, quàm si ipsi oremus, etsi pleni simus omnibus malis.

Sulpico Ambros. in c. 1. ad Rom: contra similitudinem a regibus desum etc.

<905r>

Medicus.

^[277]Miraculum de herba medicam vim habente.

<906r>

Mediocritas.

<907r>

Meditatio.

<908r>

Memoria.

<909r>

Mendacium.

^[278]T. Pomponius Atticus mendacium neque dicebat neque pati poterat.

^[279]Falsorum genera duo Vnum eorumquæ omnino esse possunt, vt 7^ē et 3^ia esse 11^ē. alterum eorum quæ non sunt quamvis esse possint, vt pluisse Calendis Ianuarijs quando etc

^[280]A champion of the popes to uphold the shop of his forgeries and lies in an Apologeticall treatise sticketh not to affirme this impious rule: honesta docendi ad pietatem numquam potest esse ratio inhonesta. Soe as a mans meanings be good and religious it skills not though his meanes be bad and impious. 23nt ^[281]S^t Aug: faith plainelie it is not lawful to dissemble for the safetie of a mans soule. And the heathen philosopher in the fourth of his Ethickes speakes better Christianitie in this case ηαθἄυτὸ τὸ μάν {Π}ευδος φεητὸν ηαὶ Φαυλον a lie is simplie bad and simplie to be condemned. – .ηαθ᾽ ἀυτὸ τὸ μὲν Φευδος φαυλον ηαι φεη{κν}                                          per se mendacium improbum est et viterp. dignum.^[282]

^[283]Qui mendax est neminem putat verum dicere. A {lijng} tongue one of the 7 thinges god hates. Prov. 6.17.

<1000r>

Mendicus.

<1001r>

Meritum.

^[284]Necesse est 1^o omnium credere quod remissionem peccatorum habere non possis nisi per indulgentiam dei etc postremo quod æternam vitam nullis potes operibus promereri nisi gratis detur et illa etc^[285].

^[286]Si consideremus merita nostra desperandum est^[287].

^[288]Non secundum merita nostra, sed secundum illius misericordiam firma est promissio^[289].

^[290]præsume non de operatione tua sed de Christi gratia^[291].

^[292]Intolerandæ præsumptionis videretur deo dicere, suscipe me, nisi promissum eius adiungeret, hoc est, vt auderemus ipse fecisti, tuæ te chirographo convenimus^[293].

^[294]Quicquid deus promisit nobis, indignis promisit, vt non quasi operibus merces, sed gratia a suo nomine gratis daretur, quod hoc ipsum iustè vivere in quantum homo potest iustè vivere non meriti humani sed beneficij divini est.

^[295]Nemo talem vitæ conversationem ostendit vt regno dignus esse possit, sed hoc tolum est donum dei.

^[296]phil. 2.12. Ideo cum timore et tremorè ne sibi tribuendo quod benè operantur de bonis tamquam suis extollantur operibus. Tanquam ergo interrogetur ap. Quare dixisti cum timore de rationem reddit, Deus enim etc.

^[297]Vigilant tentatoris insidiæ vt vbi proficit Devotio, subrepat elatio et vt homo de bono opere in se potius quam in domino glorietur. Sed solicitudo nos apostoli contra hoc periculum monet dicentis, cum timore etc

<1003r>

Miracula.

^[298]Mar. 16.17. Theese giftes are acknowledged by the fathers to haue shined in the apostles time and in some few ages after the apostles: but allwayes with this note as the learned hold, in ijs qui dono miraculorum claruerunt, in such as were evidentlie indued with the gift etc.

^[299]A giddie brother conceitinge a warrant out of theise wordes for proofe of certaine brainsicke conclusions that he held made this his issue that if he tooke downe rats bane and it did him noe hurt that then his positions should be receaved as the oracles of god: which he doinge accordinglie and for a little time not feelinge anie harme to insue was ravished with a wonderfull {iollitie} of this his strange triall^[300]. But his pittifull metamorphosis was as quicke and strange: for as soone as the poison came neere vnto his heart he roared yelled and raged exceedinglie & die .

^[301]Qui signa et miracula dominj rectè cum legunt vel audiunt accipiunt non tam in his quid foris stupeant attendunt quàm quid horum exemplo intùs agere, quid in his mysticum perpendere debeant inspiciunt.

^[302]Inter omnia miracula quæ dei filius vt suam panderet divinitatem operatus est. Supereminet hoc et quasi quendam obtinet principatum quod circa Lazarum fecit. Et quidam singula opera eius admiratio ne dignissima sunt. Quis enim non venerabili{illeg}

admiretur quod claudi etc – Sed parva ad hoc –. ^[303]Per hoc se vitæ et mortis dominum declarabit. – Accessit ad singularem dignitatem miraculi speciale meritum dignissimi descriptoris; soli Iohanni delecto dominj reservatur est – Dormit^[304]] Mortuus erat sed Christo vivebat. Nullus tanta facilitate posset aliquem excisare a somno, quanta Christus Lazarum resuscitare volebat a tumulo. Denique et omnes defuncti (si potentiam dei consideres a quorum novisso sunt resuscitandi) dormientes possunt vocari. Iuxta quod Ap. q Thess. 4.13.^[305]

Quærendum quid designetur per 4^or dies – Omnis homo moriturus nascitur cum peccato originali hinc ap. Ro: 5.12. hæc est 1^a dies mortis quam dedit origo propaginis. Deinde nascendo adolescit homo venit ad annos rationis capaces, incipit in se habere naturalem legem qua docentur naturaliter homines vt quod sibi fieri nolunt alijs non faciant. Sed et hanc transgrediuntur et pati furtum nolunt et furtum faciunt. Ecce altera dies mortis. 3^a legis violatio Mosaicæ. 4^a Euangelij contemptus. – . Possunt et aliter exponi. Potest per Lazarum figurari peccatur qui mala peccandi consuetudine et desperatione sepultus est. Ad consuetudinem vero 4^to quodam progressu pervenitur. ^[306]Primo est titillatio in corde. 2^o consensus, 3^o factum. 4^o consuetudo. Quidam cum illicita cogitatione pulsantur ita eam a corde repellant vt penitus nulla mala delectatione moveantur. quosdam delectant quædam sed non adducuntur, vt consentiant ad delectanionem. Accedit consensus et sic in opus erumpitur. Iam factum in consuetudinem vertitur et impletur illud mortis quatriduum vt dicatur Iam fetet quatriduanus enim est.

Suscitaturus Christus infremuit et turbatit se vt ostendat eum qui talis est perturbari debere etc – Cum peccator plangit peccata sua, fremit et turbatur in eo Christus. – Interrogat vbi positus vt ostenderet solum etc se cognoscere quæ sancta, peccatorem ignorat quia reprobat etc – Lachrymis implevit amicum, maiestate deum – Sedulius – Flebat eum pro parte humanitatis quem resuscitare poterat per potentiam divinitatis. Lachrymatus est etiam vt peccatores doceret lachrymis indigere profusis. Per lapidem figuratur lex quæ tabulis lapideis scripta fait. Mortuus sub lapide, reus est sub lege – Nam hi qui bene vivunt sub lege non sunt, quoniam iusto lex non est posita etc – Hunc lapidem dominus iussit removeri iubens euangelium per orbem prædicari. – ^[307]Mala opinione fætuit. Quanta in huius mortui resuscitatione facta esse dicuntur tremuit dominus {Ilevit} turbatus est voce magna clamavit quia difficile et cum clamare a peccati morte resurgit – quem moles malæ consuetudinis permit. Prodijt confitendo peccata – ligatum solverunt discipuli {quia} peccata {remiserunt} etc Matt: 18

^[308]Tres tantùm resuscitati referuntur, filia archisynagogi intra domesticas parietes constantes, filius viduæ extra portam civitatis {illeg}, Lazarus mortuus, fætidus – Significant tria genera peccatorum quos et hodie suscitat Christus, peccatum in conscientia clausum habentes, et necdum ad opus eruptum Matt: 5.28. in acta conmittentes, consuetudine multiplicantes, hi difficulter resuscitantur ni sorores habeant id est spirituales animæ virtutes. Non de his desperandum est quamquam obiurgationis clamoribus opus sit etc – Nullus absolvendus qui non apparet iutus vicisi{illeg}

Misericordia.

^[309]Quod non vis pati non facias alteri; non facias alteri mala ne tu patiaris similia. Ita clemens esto in alienis delictis sicut in tuis vt non aliter te et aliter alios penses. Si ceciderit inimicus noli gratulari in ruina adversarij, noli extolli: non læteris super inimici interitum ne forte et tibi superveniat malum.

^[310]M. Marcellus qui Syracusas ornatiss. vrbem cepit refertur eam prius fleuisse ruituram, et ante ejus sanguinem suas illi lachrimas effudisse. – . Reponatur in Compassio.

^[311]Exodus. 22. 21. 23. 26. 27. etc.

^[312]Christus cum passus fuisset tentationis iniuriam dicente sibi diabolo Si filius Dei es etc non est turbatus nec diabolum increpauit. Nunc autem quando diabolus dei sibi vsurpauit honorem dicens Hæc omnia tibi dabo etc Exasperatus est et repulit eum – Vt nos illius discamus exemplo nostras quidem iniurias magnanimiter sustinere, dei autem iniurias neque vsque ad auditum sufferre: quoniam in propijs iniurijs esse quempiam patientem laudabile est, injurias dei dissimulare nimis impium.

^[313]Nemo amicarum beneficijs me superauit, nec quisquam inimicorum in inferendis iniurijs././ Monumenti Syllæ inscriptio ab ipso composita. Christianissimem si, Nec quisquam in condonandis inimicorum iniurijs facilior.

^[314]Misericordia mira Acacij erga inimicos suos –

^[315]Cum Theodosius Iunior a quodam familiarium interrogaretur Cur nullum se lædentium subijceret, Vtinam inquit esset possibile mihi ad vitam etiam mortuos revocare.

<1005r>

Missa.

<1006r>

Monachi.

<1007r>

Monstra.

<1009r>

Monumenta.

<1010r>

Mors.

^[316]Finis vitæ tam longam quàm brevem vitam hoc idem facit. Neque enim aliud melius et aliud deterius, aut aliud maius et aliud brevius est quod iam pariter non est. Quid autem interest quo mortis genere vita ista finiatur quando ille cui finitur iterum mori non cogitur? Cum autem vnicuique mortalium sub quotidianis vitæ huius casibus innumerabiles mortes quodammodo comminentur quamdiu incertum est quænam earum ventura sit: quæro vtrum satius sit vnam perpeti moriendo an omnes timere vivendo?^[317] Nec ignoro quàm inertius eligatur diu vivere sub timore tot mortium, quàm semel moriendo nullam deinceps formidare. Sed aliud est quod carnis sensus infirmiter pavidus refugit, aliud quod mentis ratio diligenter {enucleata} convincit. Mala mors putanda non est quam bona vita præcesserit. ^[318]Neque enim facit malam mortem nisi quod sequitur mortem. Non itaque multum curandum est eis qui necessarium morituri sunt quid accidat vt moriantur sed moriendo quo ire cogantur.

^[319]Ignorat homo quando moriatur sicut enim in cœlo stella coruscans velociter currit et repente deficit et sicut scintilla ignis subito extinquitur et in cinerem redigitur, sic cito finitam datur istam cernere vitam. ^[320]Dum enim libenter ac iucundiss. moratur homo in mundo diuque se victurum arbitratur ac multa in longa tempora disponit agenda subito rapitur in mortem et ex improviso anima rapitur a corpore.

^[321]Dies mortis subito veniet et forsan hodie erit. Certum est quod morieris sed incertum quando aut quomodo vel vbi. Quoniam mors vbique te expectat: tu quoque si sapiens fueris vbique eam expectabis

^[322]Non potest malè mori qui benè vixerit – etc. – Inspice præcedentia –

<1010v>

Præparatio.

<1011r>

Morbi.

^[323]Qui valentiores et sani vtile eis infirmari ne per vigorem salutis plus lætentur in transitorijs rebus et terrænis quàm debent. Mala est sanitas carnis quæ ducit hominem ad infirmitatem animæ. Et valde est bona infirmitas carnis quæ perducit hominem ad sanitatem animæ. Infirmitatem carnis laudat Ap: dicens, Cum enim infirmor tunc fortior sum et Spiritu.

^[324]Quando infirmior tunc potens sum 2. Cor: 12. Quia carnis infirmitas robur spiritui augeat et subministret vires. Ita e contrario carnis fortitudo debilitatem spiritus operatur. Et quid mirum si hoste debilitato tu fortior efficeris? Nisi fortè illam tibi insanissimè ducas amicam quæ non cessat concupiscere adversus spiritum Gal. 5.

^[325]Job. 2. trado eum tibi etc imperat diabolo vt se ipse destruat, quod dum carnem debilitatmentem corroborat etc

<1011v>

Pestis.

<1012r>

Multitudo.

<1013r>

Mundus.

^[326]Deum videbunt Matt: 5. Homines in tantum vident deum in quantum moriuntur huic seculo. In quantum autem huic vivunt non vident. etc.

^[327]Dic mihi vbi sunt amatores mundi qui ante pauca tempora nobiscum erant? Nihil ex eis remisit nisi cineres et vermes. Attende diligenter quid sunt vel quid fuerunt. Homines fuerunt sicut tu comederunt biberunt riserunt duxerunt in bonis dies suos et in puncta ad inferna descenderunt. Job. 21.13. Hic caro eorum vermibus et illic anima ignibus deputatur, donec rursus infælici collegio colligati sempiternis involvantur incendijs qui fuerunt in vitijs. Vna namque pæna implicat quos vnus amor in pæna ligat. Quid profuit illis inanis gloria, brevis lætitia, mundi potentia, carnis voluptas, falsæ divitiæ, magna familia, et mala concupiscentia? Vbi risus? vbi iocus? vbi iactaantia? vbi arrogantia? De tanta lætitia quanta tristitia? Post tantillum voluptatem quam gravis miseria etc Quicquid illis accidit tibi accidere potest quia homo es.

^[328]Mundus circumcingit et obsidet me vndique et per quinque portas videlicet quinque corporis sensus sagittis suis me vulnerat et mors intrat per fenestras meas in animam meam. Ier. 9.21.

<1014r>

Murmuratio.

^[329]Qui infirmitatem patitur et contra deum murmurat iustitiam iudicantis accusat et {illeg} per hoc iram dei adversum se provocat

^[330]Cum aer pluvia vel nimio frigore aut calore turbatus fuit contra Deum iniquè murmuravi. Omnia namque quæ ad vsum vitæ accepimus ad vsum culpæ convertimus. Quapropter iustum est vt qui in cunctis peccavimus in cunctis feriamur.

<1015r>

Munera.

<1016r>

Musica.

<1017r>

Mutatio.

<1018r>

Mutuatio.

<1019r>

Non-residentia.

<1020r>

Nomina-dei.

<1021r>

Nomina creaturarum.

<1022r>

Nobilitas.

<1023r>

Nox.

<1024r>

Obedientia.

<1025r>

Oblationes.

<1026r>

Oblivio.

<1027r>

Occasio.

^[331]Sæpe occasio peccandi voluntatem fecit & facit.

<1027v>

Oculus.

^[332]Oculi iniquo intuitu me perverterunt omnemque motum corporis mei ad immunda desideria traxerunt. Let thine eies behold the right, and direct thy way. Prov. 4.25.

<1028r>

Oeconomia.

<1029r>

Ordo.

<1030r>

Ordines Sacri.

^[333]Deos cæteros accepimus, Cæsares fecimus] ita ecclesia de Apostolis & alijs ministris; Ministros Apostolis accepimus] cæteros fecimus. –

^[334]Amat vnusquisque sequi vitam parentum etc In Ecclesiastico vero officio nihil rarius invenias quàm eum qui sequatur institutum patris vel quia graves deterrent actus, vel quod in lubrica ætate difficilior abstinentia, vel quod alacri adolescentiæ videtur vita obscurior etc.

^[335]Quante magis vos Levitas oportet terrenis non teneri cupiditatibus quorum portio dominus.

Cælibatum sacerdotum approbat –– Virtutes quosdam Sacerdotales recenset.

<1031r>

Opera bona.

^[336]Ioh: 12.3. Odor bonus fama bona est quàm quisquis bonæ vitæ operibus habuerit dum vestigia Christi sequitur quasi pedes ejus pretiosissimo odore perfundit.

^[337]Tria requiruntur in vitæ actionibus. Inspice.

^[338]Sed qui fecerit ea quæ dico. Matt: 7. Nam studia Scientiæ sine factis haud scio an etiam involuant magis.

^[339]Quo melius epulantur animj quàm bonis factis? Aut quid aliud tam facile potest iustorum explere mentes quàm boni operis conscientia? Qui autem iucundior cibus quam facere voluntatem dei. Quem cibum sibi abundare dominus memorabat^[340].

^[341]{P}ertè fecit non vt rectè facere videretur, sed quia aliter facere non potuit.

^[342]Laudo fructum boni operis, sed in fides agnosco radicem.

^[343]1. Cor. 10.12. He geueth us to understand that outward standing and professinge of the faith without inward grace and feare of god issuinge into a godlie life and conversation is not standinge in deede but onlie seminge to stand etc

^[344]Quo melius epulantur animj quàm bonis factis? etc –

^[345]Habet vitam æternam fides quia fundamentum est bonum: habent & bona facta quia vir iusties et dictis & rebus probatur. Nam si exercitatus sit in sermonibus et desidiosus in operibus prudentiam suam factis repellit: & gravius est scire quid facias nec fecisse quod faciendum cognoveris. Contra quoque strenuum esse in operibus affectu infidum ita est ac si vitioso fundamento pulchra culminum velis elevare fastigia; quod quo plus struxeris plus corruit; quia sine munimento fidei bona opera non possunt manere^[346]. Infida statio navem perforat etc –

<1032r>

Oratio.

Comitibus ad reges, ad deum non est opus. Amb in in ad Rom:

^[347]Credimus angelos sanctos astare orantibus, afferre deo preces, cætera lit: Angelus.

^[348]Soror venerabilis hæc tria sunt tibi necessaria valdè. Oratio qua mundamur; lectio qua instruimur, operatio qua beatificamur.

^[349]Interdum nec verba expectat Deus sed solis cogitationibus advocatur. Desiderium pauperum exaudivit dominus, præparationem cordis eorum audivit auris tua. Ps. 9.

^[350]Si corpus tuum stat in ecclesia, et foris vagatur mens tua, perdis mercedem tuam.

^[352]Servus Barbaras Christianus vt a gravissimis viris nuper accepimus litteras ipsas nullo docente homine in plenam notitiam orando vt sibi revelarentur accepit triduanis precibus impetrans vt etiam codicem oblatum stupentibus qui aderant legendo percurreret. {illeg} Oratio pro terrenis quare non semper accepta deo 95.4.

^[353]Tentant dei clementiam qui negligenter orant sine devotione, sicut si aliquis tentaret si homo dormiat vel non. Ecclesiasticus. 18.22.

^[354]Cum ad oranduum intraveris fluctuantium cogitationum tumultus exterius relinque curamque exteriorum penitus obliviscere vt soli deo possis vacare. fieri enim non potest vt aliquando cum deo loquatur qui cum toto mundo etiam tacens fabulatur.

^[355]Vbicumque fueris intra temetipsum ora si longè fueris ab oratorio noli quærere locum quoniam tu ipse locus es. Si fueris in lecto aut in alio loco ora: et ibi est templum. – . ^[356]Sed dicis, Ego quotidiè oro et orationis meæ nullum fructum video, sed sicut accedo ad illam sic et redeo; nemo mihi respondet, nemo quidpiam donat sed incassum laborasse videor. Sic loquitur humana stultitia non attendens quid veritas promittat inde Matt. 21.22. 17.7. – ^[357]Noli ergo vilipendere orationem tuam quoniam illes ad quem oras non vilipendit eam, sed antequam egrediatur de ore tuo ipse scribi eam iubet in libro suo. Et vnum e duobus indubitanter sperare debemus, quoniam aut dabit nobis quod petimus aut quod nobis noverit esse vtilius.

^[358]Scit pater vester quod his indigetis] Hinc quidam superfluè dogmatizantes obijciunt, Quid tum necesse est vt eum pro nostris necessitatibus exoremus? Ergo frustra scienti loquimur. Quibus respondendum, quod non sumus narratores sed potiùs rogatores. Vult peti a nobis qui novit petenda vt nostra petitio {partum} consequatur.

^[359]Christum alloquimur cum oramus, audimus cum divina legimus oracula.

^[360]Orationis vis mira in sedanda tempestate

^[361]Orationis vis eximia in proenda navi –. Orationis vis miraculosa. ^[362]

<1035r>

Oppressio.

<1036r>

Pæna.

^[363]Sagittis tuis plagaris, per quæ enim peccasti per hæc et torqueris. Quia secuta es carnem flagellaris in carne.

<1037r>

Panis.

<1038r>

Papa.

^[364]Non habent Petri hæreditatem qui Petri fidem non habent, quam impia divisione discerpunt.

<1039r>

Parabola.

<1039v>

Parentes.

^[365]Quid mihi et tibi est muler] non suum matrem inhonoraret qui nobis iubet honorare patrem et matrem, aut eam sibi matrem negaret, ex cuius carne virginea{ꝫ} carnem suscipere non despexit. Ro: 1. Sed in eo quod miraculum facturus ait Quid etc significat se divinitatis qua miraculum erat patramdum non principium temporaliter accepisse de matre, sed per æternitatem semper habuisse de patre. Nondum venit hora] vt fragilitatem sumptæ ex te humanitatis moriendo demonstrem; prius est vt potentiam æternæ deitatis virtutes operando patefaciam. Carnis infirma perpetiens matrem de quæ hæc suscepit agnovit piè etc.^[366]

^[367]Halfe a league from Hughen is the Abbey of Losdune in the the tombe of Margaret countesse of Hennenberg and sister to William King of Romaines with an Epitaph thereof wherein is mentioned that the said countesse brought foarth as manie children at one burthen as be dayes in the y{i}ers.

^[368]The people of Japponia or Japan haue a custome diverse times to kill theire new borne children thereby to avoyde the trouble and charge of bringing them up.

^[369]Parens ipsa quare liberas suus enutriret.

^[370]Prob. 1.8. / 4.1. / 6.20.

Ecclesiasticus 3.2. vsque ad 18.

<1040r>

Patientia.

^[371]Deo nos frui desideramus et quanto in hac vita fruimur vel per speculum vel in ænigmate, tanto nostram peregrinationem et tollerabilius sustinemus et ardentius finere cupimus. – . – . Inspice Aug to: 4^o. fol: 226.

^[372]Revera iure ea fortitudo vocatur, quando vnusquisque seipsum vincit, iram continet etc.

^[373]Tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio spem? 2. Tim: 2. Vide quot certamina & vna corona. 1 Pet. 2.20. Luk. 21.19. Apoc. 13.10 et 14.12.

<1041r>

Patronus.

<1042r>

Parricidium.

<1042v>

Patria.

<1043r>

Paupertas.

^[374]Beata est si bona sua noverit cum veritate paupertas et omnibus præferenda thesauris quia melius est exiguum cum dei timore quàm thesauri magni sine timore eius. 5 lib. Exam: c. 8.

^[375]Paupertas spiritus – Monachi et religiosi papist{um} minimùm pauperes huiusmodi.

<1044r>

Pax.

^[376]Abraham for peace sake yeeded to his nephew Lot. Gen: 11.27. Gen: 13.8.– {1} Ro: 12.18. David was wearie of vnpeceable neighboures. Ps. 120.5 et 6. Ps. 133. – Matt: 5.23. Prov. 6.19. Loue the truth and peace Zech. 8.19. Noe true peace with the wicked – Talebearers cause of strife – Pro: 26.20. Ps. 34.14. Non tantum hanc pacem qua cum hominjbus verum etiam {quæ} cum deo est copulanda. Et bene ait se{p}ere. Nam exagitata est vndi{que} et prorsus explosa ac terras relinquens in cætum profecta. Sed ttamen possumus eum rursus revocare si volumus id est, si iracundiam, omniaque alijcientes impedimenta pacis modestam hanc vitam puramque sectemur. Peace ought to be amongst neighbours Prov 3.29.

<1045r>

Peccatum.

^[377]Peccatum sequetur supplicium – ^[378]Mali alios de suo estimant ingenio ^[379]Si nunc omne peccatum manifesta plecteretur pæna nihil ultimo iudicio reservari putaretur Rurfus si nullum peccatum nunc puniret apertè divinitas nulla esse providentia divina crederetur.

^[380]Peccati pæna 3^r. suprema a Deum. interna a conscientia. externa a mundo of theese 3 we may say as as it is said of the swordes of the 3 Kings. and Elisha 1. {R}. 19.17. Him that escapeth from the outward pounishment of the world shall the inward pounishment of the conscience take hold on, and him that escapeth (if anie can escape) the pounishment of the conscience shall gods owne hand pounish. / Jer. 17.3. Nulla nocebit adversitas si nulla dominetur iniquitas. Greg.

^[381]All affliction is not pounishment. Positiue divines. All pounishment & affliction is for sinne actuall or originall. Schoolemen. were if not for the taint of originall sinne neither had ^[382]Job needed trial, nor ^[383]Paull a pricke in the flesh, nor had the man in the gospell haue needed to be ^[384]borne blind for increase of gods glorie.

^[385]Perseverare in malo diabolicum est et digni sunt perire cum illo quicunque in similitudinem eius permanent in peccato.

^[386]In domo propria et in propria familia habeo accusatores, testes, iudices et tortores. Accusat me conscientia, testis est memoria, ratio iudex, voluptas carcer, timor tortor, oblectamentum tormentum. Quotquot enim fuerint oblectamenta mala, tot erunt tormenta dira in pæna^[387].

^[388]Secundum exteriorem hominem de parentibus illis venio qui me ante fecerunt damnatum quàm natum ^[389]Peccatores peccatorem in peccato suo genuerunt. 4^or gradus. 1003. A – Peccandi {illeg}suetudu ibidem.

^[390]Quis considerare valeat quanta mala per momenta temporum perpetramus, et quanta bona facere negligimus?     Where uppon David. Ps. 19.12.

^[391]Magis timeo malum quod facio in abscondito, quàm quod in aperto. Malum namque quod nemo videt, nullus reprehendit: et vbi non timetur reprehensor securus accedit tentator & facilius perpetratur iniquitas.

^[392]Simile eius quod pseudo Moses Iudæis quibusdam suasit, conatur indies diabolus peccatoribus suadere donec in ipsam Gehennam fuerint precipitati. Divitis exemplum terreat, sicut peremptorum visio hic.

^[393]Peccatorum genus 3^r designatum per 3^es mortuos quos Christus suscitavit, mortuam, elatum, Io: 10.36. sepultum.  –    Consensus cordis, – Factum erumpens, consuetudine firmatum.

^[394]Peccatum fugientes occisione sui – Ostenderunt quàm eis odibile fuerit.

^[395]The wayes of man are before the eies of the Lord. ergo men should feare to sine. etc. His owne iniquities shall take the wicked etc.

<1046v>

Perfectio.

<1047r>

Peregrinatio.

<1047v>

Philosophia.

<1048r>

Pænitentia.

Romulus et Remus asylum constituerunt quo quisquis confugeret ab omni noxa liber esset. ^[396]The Christians asylum is true repentance.

^[397]Ahabs temporarie pænitencie averted temporaris, pounishment. 1 K.21. 21. 27. 29.

^[398]Examin thy selfe before thou be iudged – while thou maist sinne shew thy conversion. 1. Cor: 11.31.

^[399]Verus pænitens {semper} dolet de præteritis, laborat pro futuris cavendis. Vera siquidem pænitentia est sine temporis intermissione de peccatis dolere. Sic plangere commissa vt non committantur plangenda. Irrisor namque est et non verus pænitens qui adhuc agit quod pæniteat. Inanis est pan. quam sequens coninquinat culp{a}.

^[400]Exultare angelos fecimus quando conversi sumus ad pænitentiam. Festinemus ergo de nobis eorum lætitiam adimplere. Væ tibi quicumqe es qui desideras redire ad vomitum, reverti ad lutum. Putasne placat habebis eos in iudicio, quos tanto et t{a}m sperato privare vis gaudio. Exultaverunt quando venimus ad religionem tamquam super his quos ab ipsi inferni porta cernerent revocari. Quid vero tunc erit si ab ipsa ianua paradisi viderint retrorsum abire, qui iam alterum pedem habebant in cælo?

^[401]Peccata mea inspicio nec gemo: erubescenda video nec erubesco: dolenda intueor nec doleo quod est mortis signum et damnationis inditium. Membrum enim quod dolorem non sentit mortuum est et morbus insensibilis est incurabilis.

^[402]Velle peccare malum est; peccare peius: in peccato perseverare pessimum est: nolle pænitere mortale est.   –  ^[403]Terret me tota vita mea Deus meus quoniam diligenter discussa apparet mihi aut peccatum aut sterilitas: et si quid fructus in ea videtur sic est aut simulatum aut imperfectum vt possit aut non placere non displicere tibi. ^[404]Et cum verè ita res sit sic est mihi quasi non ita sit: quod est miseria super miseriam. Sic ludo et rideo quasi iam regnem tecum in regno tuo.

^[405]Luke 24.47. Hence we may learne that none can obtaine remission of theire sinnes but who repent, and none but may obteine remission will they but repent: 1 against {illeg}sumption, 2 against despaire.

^[406]Vera pænitentia est sine intermissione temporis de præteritis malis dolere, et sic plangere commissa vt non committat plangenda. Irrisor namque est et non verè pænitens qui adhuc agit quod pæniteat. / .Pænitentiam agere est et perpetrata plangere, et plangenda non perpetrare: nam qui sic alia deplorat vt ttamen alia committat, adhuc pænitentiam agere aut ignorat aut dissimulat./. ^[407]Inanis est pænitentia quam sequens coinquinat culpa; nihil prosunt lamenta si replicantur peccata. –. ^[408]Quis quid feceris quæcumque peccaueris adhuc in hac vita es: vnde te omnino si sanare nollet auferret (dominus).

^[409]Et de paruis peccatis pænitentia est agenda; quanuis parua non propter hoc sunt negligenda, quia vt Greg. Nullum peccatum adeo paruum quod non crescat neglectum. ^[410]Minimam peccatum scienter commissum grauius toto mundo. – ^[411]Ista leuia qu{æ} dicimus noli contemnere: si contemnis, quando appendis expauesce: quando numeras leuia, multa faciunt vnum grande. Multæ guttæ implent flumem, Multa grana faciunt massam. – ^[412]Nullam peccatum criminale est dum displicet: nullum veniale dum placet. – Remedia conversionis ad Deum nullis sunt cunctationibus differenda; ne tempus correctionis pereat tarditate. Qui enim pænitenti indulgentiam promisit, dissimulanti diem crastinum non spopondit. – ^[413]Si agis pænitentiam dum sanus es securus es quia egisti pænitentiam eo tempore quo et peccare potuisti. Si autem tunc vis agere pænitentiam, quando iam peccare non potes, peccata te dimiserunt, non tu illa. Duæ res sunt aut ignoscitur tibi aut non ignoscitur. Quodd horum tibi sit futurum ego nescio, ergo dimitte incertum et tene certum. – ^[414]Stultum est in eo statu vivere in quo quis non audet mori. et audacior est qui cum vno peccato mortali dormit quàm qui cum septem hostibus: – ^[415]Nihil tantum decipit homines quantum vana spes longioris vitam. – ^[416]Posito quod homo certus esset de vita longa pænitentia non esset vsque ad senectutem prolonganda quia vire in hic ætate reperitur quis qui se a peccatis quæ consuerit euellat. – ^[417]In extremo vitæ suæ potest homo pænitere quia vsque tunc potest peccare et ergo vsque tunc potest de peccatis per divinam misericordiam veniam consequi, sed talis raro est vera et fructuosa. – ^[418]Cogita quod animæ in inferno cruciantur sine spe misericordiæ. Si amor dei te tenere non potest saltem terreat timor iudicij metus gehennæ etc ^[419]Nihil in hac vita pretiosius tempore quia breui hora posset quis veniam et gloriam obtinere, et plus quàm totus mundus valeat promereri. – ^[420]Cum omne peccatum committatur corde ore vel opere iustum est ita curari per contrarium vt peccator culpam animo detestetur, verbo accuset, et facto pæniteat. Hæ sunt trinæ dictæ quibus ad terram promissionis itur. Exod. 5.3. Hæc est scala cum 3^bus gradibus quam vidit Iacob etc Gen: 28. Dominus huic in nititur – 1. vt cum sustineat. 2. vt ascendenti manam porrigat 3 vt fatigata e in cum respiciat. – ^[421]Sicut in radijus solaribus videntur atomi minuti in aere qui nequaquam extra radios solares apparent: ita menti radio circunspectionis propiæ illustratæ apparent defectus minutissimi qui tenebrosis mentibus occultantur. – Soe a man in sinne as in the water {feeles} noe waight etc.. – ^[422]Peccatum meum contra me est semper Ps. 51.3. Detestatio peccati in actum ad hanc non tenetur homo semper habitu, ad hanc tenetur, si quis fecerit perfectionis est. Sicut David etc – Ludolphus – 1^a partis. c. 20^o. ^[423]Pænitens omnes fructus pænitentiæ suæ paruos habeat: nunquam sufficiat et semper doleat, et de dolore gaudeat, non semper doluisse se doleat: dolorem cum vita finiat – ^[424]Aut continui dolores cruciabunt pænitentem vitam meam; aut æterni cruciatus vexabunt puniendam animam meam. ^[425]Sicut homo in Deum qui æternus est peccauit ita in æterno suo scilicet quandiu vixerit dolere debet ^[426]Multi gemunt pro peccatis non quod peccata eis displiceant propter deum sed propter pænam. Non nullos pænitet peccasse pro sola peccati turpitudine. Fructuosa contritio est cum quis de peccato quo Deum offendit dolet et inde turbatur quia iniquitas amore iustitiæ sibi displicet. – ^[427]Duplex Genitus dum plangimus 1 quod male gessimus – 2 quod non egimus agenda – – Luc. 3. Non solum fructus pænitentiæ sed dignos fructus pænitentiæ admonet esse faciendos. ^[428]Neque enim par fructus esse boni operis debet eius qui minus et eius qui amplius deliquit. – Facite etc ^[429]Quomodo fructificare poterimus? si vtique peccatis aduersa faciamus. Aliena rapuisti? incipe donare nunc propria. fornicatus es? a{illeg} usum te suspende coniugij. Inuiuriam fecisti? refer benedictionem etc Neque enim vulnerato sufficit ad salutem tantummodo spicula da corpore euellere, sed etiam remedia adhibere vulneribus.

<1048v>

^[430]Quid durius quàm vt indicant (Novatiani) pænitentiam quam non relaxent, cum vtique veniam negando incentivum auferant pænitentiæ? – ^[431]Negant his oportere reddi communionem qui prævaricatione lapsi sunt. (Inter se non consentiunt, Novatianus nomini pænitentiam dandam putavit, Novatiani peccatorum distinctionem faciunt. Sed deus distinctionem non facit qui misericordiam promisit omnibus.

^[432]Maiora crimina maioribus abluuntur fletibus.

^[433]Quibus Christus ait tollite fagum meum qui mitis sum, Novatianus ait {Im}mitis sum: quibus Christus dicit Inveniatis requiem etc his grave onus et durum imponit iugum Novatianus.

^[434]Matt: 10. Omnis qui confessus me fuerit. Quod est miserationis exaggerat, quod vltionis extenuat.

^[435]Cum dicitur Omnis nullus a remuneratione qui fuerit qui fuerit confessus excluditur. Matt: 10.

^[436]Os: 11.8 et 9. Nonne apparet quòd ideo nobis peccantibus indignetur dominus Iesus vt indignationis suæ nos terrore convertat? Indignatio ergo eius non vltionis executio, sed magis absolutionis est operatio. ^[437]Sic enim dixit, Si conversus ingemueris salvus eris. Expectat gemitus nostros sed temporales vt remittat perpetuos; expectat lachrymas nostras vt profundat pietatem suam etc legantur reliqua –

^[438]Cum fructum omnem (Novatiani) aufertis pænitentiæ, quid aliud dicitis nisi hoc; Nemo de vulneratis nostrum ingrediatur hospitium, nemo in nostra sanetur ecclesia? Apud nos non curantur ægroti, sani sumus, medicum non habemus necessarium, qui ipse ait, Non opus est sanis medicus, sed his qui malè habent.

^[439]Despisers of counsell and correction shall eate the fruite of there owne way etc.

^[440]D. Conradus Vortius affirmavit quod Deus nobis salutem decrevit, si resipiscamus. Contra Lubertus Luc. 13.3. non notat causam quare ab interitu liberemur; Sed ostendit quales sint qui liberantur. Act. {5}.19. idem sensus. Deus non revocat remissionem faltam Ier. 31.34. Es. 44.22. Mich. 7.18. Ezechiel. 2.18 8.24. non loquitur de vere iustificato sed de eo qui apparenter talis est.

^[441]Deferre not to {illeg} vnto the Lord, for etc

<1049r>

Pietas.

^[442]Lex apud Romanos; qui parentes in calamitatibus deseruerit insepultus alijciatur

^[443]Romani probris et iniurijs poetarum subiectam famam habere noluerunt capite etiam puniri sancientes tale carmen condere si quis auderet, se potius quam deos suos huiusmodi iniurijs indignos docentes, quos non sulùm patienter sed etiam libenter {scirent} poetarum maledictis lacerari.–.–. ^[444]Ita nos maiorem nostræ famæ quam {c}evinæ caram h{aciemus}

^[445]Plato poetas censuit vrbe pellendos deorum iniurias indignè ferens corrumpique animos civium nolens.

^[446]Eximia Pietas Abraham in immolando filio.–. Tanta pietate præcell{ait} Theodosius.

^[447]Iunior vt omnes deo consecratos honoraret, præcipuè ttamen quos audiebat veneranda actione pollere. Fertur quod cum Constantinopoli episcopus Chebronensis fuisset mortuus, sagum ejus valdè sordidum quæsierit eoque circumamictus sit, credens se aliquid ex defuncti sanctitate promereri.

^[448]Decalogus in versibus – Pietatis utilitus Prov. 2. last. / 3 {illeg}. / 3.8. / Prov. 4.10. Prov. 4.18. et 22.

^[449]Though the wicked prosper neither invie him nor be wicked For etc Prov. 3.31. the wise and godlie shall inherit glorie (though {illeg} {deiethed}); & fooles dishonour though erothed. 35

^[450]How so ever god may {seme} to forget the godlie for blessinges {temporall}; in respect of {eternall} he may be said to deale with them as did Elkanah with Hannah. 1: Sam: 1.5. etc Am not I better to {yow} then 10 sonnes – then all the world besides.

<1050r>

Prædicator.

^[451]Non minus pium est docere animam scienciam quàm prævere escam corpori.

^[452]Potentium predicare silentium damnabile, impotentium culpabilis prædicatio.

^[453]Homo quod per hominem discendum est sine superbia discat, et per quem docetur alius sine invidia tradat quod accepit. etc. Cogitemus ipsum ap. Paulum licet divina et cælesti voce prostratum et instructum ad hominem ttamen missum esse vt sacrementa perciperet atque copularetur ecclesiæ^[454]. Act: 9. ^[455]Et Centurionem Cornelium quamvis exauditas orationes ejus eleemosynasque respectas ei angelus nunciaverit Petro ttamen traditum imbuendo etc. Act. 10. ^[456]Et poterant vtique omnia per angelum fieri sed abjecta esset humana conditio si per homines hominjbus verbum suum deus ministrare nolle videretur. ^[457]Et quomodo templum homo Dei si deus de humano templo responsa non redderet? ^[458]Deinde ipsa charitas quæ sibi invicem homines nodo vnitatis astringit non haberet aditum refundendorum et quasi miscendorum sibimet animorum si etc. Philippus Spadonem instruxit Act 8.

^[459]Magnum onus opus et arduum, et si ad sustinendum difficile, vereor ne ad suscipiendum temerarium. Ita sanè si de nobis ipsis præsumeremus. Nunc vero cum in illo sit spes peragendi hujus operis a quo nobis in cogitatione multa de hac re iam tradita tenemus non est metuendum ne dare desinat cætera cum ea quæ data sunt cœperimus impendere^[460]. Omnis enim res quæ dando non deficit dum habetur et non datur nondum habetur quomodo habenda est. Ille ait ^[461]Qui habet etc. Dabit ergo habenti id est cum benignitate vtentibus eo quod acceperunt adimplebit atque cumulabit quod dedit. ^[462]Illi quinque atque illi septem erant panes antequam inciperent dari esurientibus. Quod vbi fieri cœpit cophinos et sportas satiatis tot hominum millibus impleverunt^[463]. Sicut ergo ille panis dum frangeretur accrevit; sic ea quæ ad hoc opus aggrediendum iam Dominus præbuit cum dispensari cœperint eo ipso suggerente multiplicabuntur vt in ipso hoc hostro ministerio non solum nullam patiamur inopiam sed de mirabili etiam abundantia gaudeamus.

^[464]Is est optimus docendi modus quo fit vt qui audit verum audiat, et quod audit intelligat.

^[465]Quid prodest clavis aurea si aperire quod volumus non potest? aut quid obest lignea si hoc potest, quando nihil quærimus nisi pateat quod clausum est? Sed quoniam inter se habent nonnullam ^[466]similitudinem vescentes atque discentes propter fastidia plurimorum etiam ipsa sine quibus vivi non potest alimenta condienda sunt^[467].

^[468]Verè dixit quidam eloquens ita dicere debere eloquentem vt doceat vt delectet vt flectat. Docere necessitatis esse, delectare suavitatis, Flectere Victoriæ.

^[469]Oportet et eloquentem ecclesiasticum quando suadet aliquid quod agendum est non solum docere vt instruat, et delectare vt teneat, verum etiam flectere vt vincat.

^[470]Avertat deus ab ecclesia sua quod de synagoga Iudæorum Ier. commemorat. 5. {velt} {eibus}. ^[471]Absit absit a nobis vt sacerdotes plaudant manibus iniqua dicentibus et plebs dei diligat sic. Absit a nobis tanta dementia nam quid faciemus in futurum? et certè minus intelligantur, minus placeant, minus moveant quæ dicuntur, vera ttamen dicantur et iusta etc –.

^[472]Quisquis dicit non esse hominjbus præcipiendum quid vel quemadmodum doceant quia doctores Sanctus efficit spiritus Matt: 10. potest dicere nec orandum nobis esse quia dominus ait. Matt: 6.8. Aut ap. Tim. et Tito non debuisse præcipere etc Intelligendum hominum officia ipso Sancto Spiritu largiente in docendis etiam ipsis ^[473]doctoribus non debere cessare, et ttamen neque qui plantat esse aliquid etc ^[474]Vnde quibuscumque operantibus nemo rectè discit quæ pertinent ad vivendum deo nisi fiat a deo docilis Ps. 142.10. Vulg. / Sicut corporis medicamenta quæ hominjbus ab hominjbus adhibentur non nisi eis prosunt quibus deus operatur salutem qui et sine illis mederi potest cum sine ipso illa non possint et ttamen adhibentur et si hoc officiosè fiat inter opera misericordiæ deputatur; ita et adiumenta doctrinæ tunc prosunt animæ adhibita per hominem cum deus operatur vt prosint qui potuit Euangelium dare hominj etiam non ab hominjbus neque per hominem. –.–

^[475]Habet vt obedienter audiatur quantacunque granditate dictionis maius pondus vita docentis^[476]. sed quoniam boni fideles Deum audiunt qui ait Matt: 23.3. / 1. Phil. 15. / 2 Phil. 21. – Multis itaque prosunt dicendo quæ non faciunt; sed longè pluribus prodessent faciendo quæ dicunt. Abundant qui malæ vitæ suæ defensionem ex præpositis suis e{t} doctoribus quærunt respondentes corde suo aut etiam ore, Quod mihi præcipis cur ipse non facis? Ita fit vt eum non obedienter audiant qui seipse non audit et Dei verbum quod eis prædicatur eum ipso prædicatore contemnant. Ap. cum dixisset 1 Tim: 4. Nemo adolescentiam tuam contemnat subjecit vnde non contemneretur, sed forma esto fidelium in sermone in conversatione etc –.–.

^[477]Non existimet D. dici melius nisi quod dicitur verius etc Sicut cujus pulchrum corpus et deformis est animus magis dolendus est quàm si deforme haberet et corpus: ita qui eloquenter ea quæ falsa sunt dicunt magis miserandi sunt quàm si talia deformiter dicerent. Qui vtrumque non potest dicat sapienter quod non dicit eloquenter potius quàm dicat eloquenter quod non dicit sapienter^[478].

^[479]Si ne hoc quidem potest ita conversetur ut non solùm præmium sibi comparet sed etiam præmium habeat alijs exempum et sit ei quasi copia dicendi forma vivendi.

–.–.–. Licet contendere pro veritate – vid. in Quæstiones 1058.

<1050v>

Correptio aliorum. Prædicator.

^[480]Nescio me vnquam aliquos corripiendo contristasse absque mea quoque magna tristitia.

^[481][482]Sunt quidam qui bene pronunciare possunt quid autem pronuncient excogitare non possunt. Quod si ab alijs sumant eloquenter sapienterque conscriptum memoriæque commendent atque ad populum proferant si eam personam gerunt non improbè faciunt etc Nec deferrendi sunt isti voce Ier. Proph. 23.30. Qui enim furantur alienum auferunt: verbum autem dei non est ab eis alienum qui obtemperant ei: potiusque ille dicit aliena qui cum dicat bene vivit malè. Quæcumque enim bona dicit eius excogitari videntur ingenio, sed ab eius moribus aliena sunt. Eos itaque dixit Deus furari verba sua qui boni volunt videri loquendo quæ dei sunt, cum mali sint faciendo quæ sua sunt. Nec sane ipsi dicunt bona quæ dicunt si bene attendas. Quomodo enim dicunt verbis quod negant factis? Non enim frustra de talibus ap. ad Tit. 1.16. Christus hypocritæ quomodo potest bona loqui cum sitis mali? Per hoc et ea quæ dicunt quando bona dicunt non ipsi dicunt, voluntate scilicet atque opere negando quod dicunt. Vnde contingit vt homo disertus et malus sermonem quo veritas prædicetur dicendum ab alio non diserto sed bono ipse componat. Quod cum fit ipse a seipso tradit alienum, ille ab alieno accipit suum. Cum vero boni fideles bonis fidelibus hanc operam commodant vtrique sua dicunt. quia et Deus ipsorum est cuius sunt illa quæ dicunt; et ea sua faciunt quæ non ipsi componere potuerunt qui secundum illa compositè vivunt.

^[483]Si regina oravit Hester c. 14. pro suæ gentis temporaria salute locutura apud regem vt in os eius deus congruum sermonem daret. quanto magis orare debet vt tale munus accipiat qui pro æterna hominum salute in verbo et doctrina laborat? Etc.

^[484]In his 4^or libris non qualis ego essem cui multa desunt, sed qualis esse debeat qui in doctrina sana id est Christiana non solum sibi sed alijs etiam laborare studet quantulacumque potui facultate disserui: Similiter dicatur de sermone ad similia hortatorio.

^{[485][486][487]}Plerunque a malis docendis admonendis aliquando etiam obiurgandis et corripiendis malè dissimulatur: vel cum laboris piget, vel os eorum verecundamur offendere; vel cum eorum inimicitias devitamus ne impediant et noceant in istis temporalibus rebus sive quas adipisci adhuc cupit nostra cupiditas, sive quas amittere formidat infirmitas ita vt (quamvis bonis vita malorum displiceat et ideo cum eis non incidant in eam damnationem quæ post hanc vitam talibus præparatur; tamen quia propterea peccatis eorum damnabiliter parcunt dum eos in suis licet levibus et venialibus metuunt) iure cum eis temporaliter flagellentur quamvis in æternum minimè puniantur. Iure istam vitam quando divinitus affliguntur cum eis amaram sentiunt cujus amando dulcedinem peccantibus eis amari esse noluerunt. nam si propterea quis obiurgandis malè agentibus parcit quia opportunius tempus inquirit vel eisdem ipsis metuit ne deteriores ex hoc efficiantur vel ad bonam vitam et piam erudiendos impediant infirmos alios et premant atque avertant a fide non videtur esse cupiditatis occasio sed charitatis consilium.–. ^[488]Flagellantur simul non quia simul agunt malam vitam sed quia simul amant temporalem vitam non quidem æqualiter sed ttamen simul, quam boni contemnere deberent vt illi correpti atque correcti consequerentur æternam, ad quam consequendam si nollent esse socij ferrentur et diligerentur inimici: quia donec vivunt semper incertum est vtrum voluntatem sint in melius mutaturi.

^[489]Qua in re non vtique parem sed longè graviorem habent causam quibus per Ezech dicitur. {33}. Ille in peccato etc ad hoc enim speculatores constituti sunt etc. Nec ideo ttamen ab huiusmodi culpa penitus alienus est qui licet præpositus non sit in eis ttamen quibus vitæ huius necessitate coniungitur, multa monenda et arguenda novit et negligit devitans eorum offensiones propter illa quibus in hac vita non indebitis vtitur, sed plus quàm debuit delectatur.

^{[490][491][492]}Si rationi perspicuæ veritatis infirmus humanæ consuetudinis sensus non auderet obsistere sed doctrinæ salubri languorem suum tamquam medicinæ subderet donec divino adiutorio fide pietatis impetrante sanaretur non multo sermone opus esset ad convincendum quemlibet vanæ opinationis errorem his qui rectè sentium et sensa verbis sufficientibus explicant. Nunc vero quoniam ille est maior et tetrior insipientium morbus animorum quo irrationabiles motus suos etiam post rationem planè redditam quanta hominj ab homine debetur, sive nimia cæcitate qua nec aperta cernuntur sive obstinatissima pervicacia qua et ea quæ cernuntur non ferunt fit necessitas copiosiùs dicendi plerumque res claras velut eas non spectantibus intuendas, sed quodammodo tangendas palpantibus et conniventibus offeramus.

^[493][494]Religionis Christianæ præcepta de iustis probisque moribus si simul audirent atque curarent reges terræ & omnes omnes iudices terræ, iuvenes et virgines, senes cum iunioribus, ætas omnis capax et vterque sexus et quos Baptista Iohannes alloquitur exactores ipsi atque milites; et terras vitæ præsentis ornaret sua fælicitate resp. et vitæ æternæ calmem beatissimè regnatura conscenderet. Sed quia iste audit, ille contemnit, pluresque vitijs male blandientibus quàm vtili virtutum asperitati sunt amiciares, tolerare Christi famuli iubentur, sive sint regis sive principes sive iudices sive milites sive provinciales sive divites sive pauperes sive liberi sive servi vtriuslibet sexus, pessimam etiam si ita necesse est flagiosiss. remp. et in illa angelorum quadam sanctiss. atque augustiss. curia celestique rep. vbi dei voluntas lex est clariss. sibi locum etiam ista tolerantia comparare. Simile nos dicamus hodie

^[495]Quid est hoc quod vigilantibus pastoribus angelus apparuit eosque dei claritas circumfulget nisi quòd illi præ cæteris videre sublimia merentur, qui fidelibus gregibus præesse sollicitè sciunt? Dumque ipsi piè super gregem vigilant, divina super eos gratia largius coruscat.

^[496]Non celaverunt silentio pastores arcana quæ divinitus agnoverant sed quibuscumque potuere dicebant, quia et spirituales ecclesiæ pastores in hoc maximè ordinati vt verbi dei mysteria prædicent et mira quæ in scripturis didicerunt miranda suis auditoribus ostendant.

^[497]Marc. 1. angelus vocatur Iohannes non naturæ iuxta hæresim Origenis sed officij dignitate – sic omnes qui sacerdotij grada rite funguntur angeli possunt vocari. Mal. 2.7.

^[498]Iohannes vox a propheta vocatur quia verbum præcedit patris quod per eius ministerium ab hominjbus auditur. Parate viam dominj] Omnes qui fidem rectam et bona opera prædicat quid aliud quàm venienti domino ad corda audientium viam parat vt hac vis gratiæ penetret et lumen veritatis illustret vt rectas deo semitas faciat dum mundas in animo cogitationes per sermonem bonæ prædicationis format.

^[499]Potest habitus et victus Ioannis non inconvenienter etiam per significantionem qualitatem internæ conversationis eius exprimere. ^[500]Nam austerioribus utebatur indumentis Matt. 2. – quia vitam peccantium non blandimentis fovit, sed vigore asperæ invectionis increpavit Luc. 3. ^[501]Zonam pelliceam habebat quia carnem suam crucifixit cum vitijs et concupiscentijs suis. {vit. 1138.}

<1051r>

Prædestinatio.

<1052r>

Præmium.

^[502]Quibus verbis dici aut qua cogitatione capi potest præmium quod deus in fine daturus est; quando ad consolationem hujus itineris tantum dedit de spiritu suo quo in adversis vitæ hujus fiduciam charitatemque tantam ejus quem nondum videmus habeamus etc vt id quod ostendit esse faciendum cum delectatione faciamus.

<1052v>

Præmeditatio.

<1053r>

Præsumptio.

<1053v>

Procrastinatio.

<1054r>

Promissa.

<1055r>

Professio Christi.

^[503]Basilius amicitiam imperatoris magnam cum pietate iudicavit, sine qua perniciem potius appellabat. et Staltitiam (Christianam) semper habere exoptabat.

<1055v>

Propheta.

<1056r>

Proditor.

<1056v>

Pudox.

^[504][505]Pudor me tantopere impedita distinet vt vix sine pudore vxori res vulgares enunciem, vix iam domi servitio imperem. Ex pudore hæc consecuta sunt a puero, quod mihi sempter sim diffisus; quòd aliorum factis audiendis, sermonibus observandis et advertendis in vsum meum studuerim, plus in audiendis alijs fructus perceperim quàm in dicendo alijs attulerim. etc.

^[506]Nihil mihi secundum benedictionem deim tam commodavit in rebus omnibus quàm illa de me ipso diffidentia ex conscientia infirmitatis et pudoris etc.

^[507]Pulchra virtus verecundiæ et suauis gratia quæ non solum in factis sed etiam in ipsis spectatur sermonibus. Verecundia pudicitiæ comes, cuius societate Castitas ipsa tutior est. Bonas enim castitatis regendo pudorem comes quæsi se prætendat ad ea quæ prima pericula sunt pudicitiam temerari non sinat.–.–Verecundia multum conciliat gratiæ apud Deum nostrum. Non ne hæc prætulit Publicanum, qui nec oculosaudebat ad cœlum leuare? ^[508]Diues est modestia apud Deum apud quem nemo diues, quia portio dei est.

^[509]Verecundia cum sit omnibus ætatibus personis temporibus et locis apta, ttamen adolescentes iuvenilesque annos maximè decet.

<1057r>

Providentia dei.

^[510]vide Deus pa: 1. 3. – Manus deo duæ etc.

^[511]As the waues prevaile nothinge against a fare rocke but dash themselves asunder; soe they who secke to cast him downe whom the divine providence vpholdeth.

^[512]Si iniuria est Deum regere mundum nonne est maior iniuria fecisse{;} cum aliquid non fecisse nulla iniustitia sit: non curare quod feceris summa inclementia?

<1058r>

Quæstiones.

^[513]Noli verbis contendere etc 2 Tim: 2.14. Non hoc ideo dictum vt adversarijs oppugnantibus veritatem nihil nos pro veritate dicamus. Contrarium præcipitur Tit 1.9. Verbis enim contendere est, non curare quomodo error veritate vincatur, sed quomodo tua dictio dictioni præseratur alterius.

<1058v>

Quærere Christum.

^[514]Multi non curant quærere, quem ttamen desiderant invenire, cætera titulo Tribulatio.

^[515]Quærite deum 1^o sapienter stella, duce {1} Maria (scriptura) Matt. 2. cum Magis. 2^o. dolenter cum Maria et Ioseph. Luc. 2. 3^o diligenter cum muliere habente drachmas Luc. 15. 4^o permanenter vt inveniamus. Matt: 7.

^[516]Wisdome must be sought after as silver and searched for as treasures.

<1059r>

Ratio reddenda.

<1060r>

Rebellio.

<1060v>

Recreatio.

<1061r>

Regeneratio.

^[517]Animj quædam mors est vitæ prioris morumque rejectio: Cujus animus non sic moritur huic seculo neque incipit configurari veritati in graviorem mortem morte corporis trahitur, neque ad communionem cælestis beatitudinis sed ad luenda supplicia reviviscet.

^[519]Vnusquisque quamlibet laudabiliter vivens cedit in quibusdam carnali concupiscentiæ et si non ad facinorum immanitatem et gurgitem flagitiorum atque impietatis abominationem ad aliqua tamen peccata vel rara vel tanto crebriora quanto minora – vt non temporalia {pro}. illis perpeti se iudicent indignos.

<1062r>

Redemptio.

^[520]Quoniam Iesus Christus rex cætorum semetipsum tradidit vt te de potestate diaboli liberaret et deo patri acquireret; ergo libenter da te ipsum illi qui te redemit de manu inimic. Integram te da illi, quia ille vt te salvaret integram se tradidit.

^[521][522]Super omnia reddit amabilem te mihi Iesu bone calix quem bibisti opus nostræ redemptionis. Hoc omnino amorem nostrum facilè vendicat totum sibi. Hoc inquam est quod nostram devotionem et blandiùs allicit et iustiùs exigit vt arctiùs stringit et afficit vehementius. Multùm quippe laboravit in eo Salvator; nec in omni mundi fabrica tantum fatigationis auctor assumpsit. Illa dixit et facta sunt , mandavit et creata sunt Ps. 32. At vero hoc et in dictis suis sustinuit contradictores et in factis observatores et in tormentis illusores et in morte exprobratores. Adde quòd hanc ipsam dilectionem non reddidit sed addidit. Nam quis prior etc Ro: 11. prior dilexit nos . 1 Ioh. 4. Dilexit non existentes imo resistentes. Ro: 5. Cum adhuc inimici essemus. Alioquin si non dilexisset qui nondum possedisset amicos; sicut decdum quos diligeret essent si non dilexisset qui nondum essent.

^[523]Indica mihi vbi pascas. Bonus pastor qui animam suam etc. Io: 10. animam pro illis, carnem illis. Illam in pretium, istam in cibum. Res mira ipse pastor ipse pascua est, ipse redemptio.

^[524]Sicut ille qui medetur vulneri corporis adhibet quædam contraria sicut frigidum calido etc quædum similia sicut linteolum vel rotundo vulneri rotundum vel oblongum oblongo ligaturamque ipsam non eandem membris omnibus sed similem similibus coaptat. ^[525]Sic sapientia dei hominem curans seipsam exhibuit ad sanandum ipsa medicus, ipsa medicina. Quia ergo per superbiam homo lapsus est humilitatem adhibuit ad sanandum: Serpentis sapientia decepti sumus, Dei stultia liberamur (1. incarn: et præd:) Quemadmodum autem illa sapientia vocabatur, erat autem stultia contemnentibus Deum: Sic ista quæ vocatur stultia sapientia est vincentibus diabolum. Nos immortalitate malè vsi sumus vt moreremur, Christus mortalitate benè vsus est vt viveremus. Corrupto animo fæminæ ingressus est morbus: integro corpore fæminæ processit salus. Et exemplo virtutum eius vitia nostra curantur. Similia (etc) quòd per fæminam deceptos per fæminam natus, homo homines, mortalis mortales, morte mortuos liberabit.

<1063r>

Religio.

^[526]Tullius suo sermone principio 5ⁱ l. de rep. Nostris vitijs remp. verbo retinemus, re ipsa vero iam pridem amisimus – May not we say soe of Religion lookinge into our lifes?

<1063v>

Protestantes.

<1064r>

Resurrectio.

^[527]Hoc modo locutionis quo significatur a parte totum (Synechdochico ) illa de resurrectione christi solvitur quæstio. Pars enim novissima diei quo passus est nisi pro toto die accipiatur id est adjuncta etiam nocte præterita, et nox in cujus parte vltima resurrexit nisi totus dies accipiatur adjuncto scilicet die illucescente non possunt esse 3^es dies et tres noctes quibus se in corde terræ prædixit futurum^[528]. – Repone in 181

^[529]Ob: contra resux. quod tantum multi sepultorum resurgent. Dan: 12.2. Sol: Multi pro omnes, sicut Gen: 17.4. Gen: 22.18. – Or because the buried are not all the dead. Christ as a Saviour causeth the godlies resurrection, as a iudge the wickeds.

1. Ps. the ungodlie shall not stand in iudgment. non intelligitur de personis sed causis. Pet. Martyrem

{Flesh} and bloode shall not inherrit. Ap: non intelligitur de substantia sed concupiscentijs – Greg. Moral. ^[530]Posita causa efficiente sufficienti sequitur effectus, ergo posita resurrectione Christi, oportuit subsequi resur: humanam: verum est in causis necessarijs, non voluntatijs. Tho: Aquin.

^[531]The resur. caused Paul indevour to haue a cleare conscience toward god and men. Act. 24.16. All shall rise but as Phaarohes 2 servante came out of prison some to honour some to death vid. Eccles. Hist. Euseb. l. 5. c. 2^o. Sol. 108. B.

<1065r>

Remissio pecc.

^[532]Cœlestis Ierusalem civium quodammodo asylum est vera remissio peccatorum.

^[533]In 3 res{pectes} we continue daylie to aske god forgeuenesse of sinne{illeg}. 1^o. because we daylie committe offense. quod quotidiana est offensio oportet vt sit quotidiana etiam remissio. Aug. de vera & fals. parnit. c. 5^o. 2^o. we destre greater assurance and move comfortable feelinge of forgeuenesse, that the testimonie of the {Spirit} may move freelie {illeg} vnto v{illeg}, thy sinnes are forgeuen thee as Bern: speakee in Annunciat ser: 1. principio 3^o. we {p}ray for the fruite and effort of the forgeuenesse of our sinnes – ^[534]Gaude te redemptum, sed nondum re: spe securus esto. Etenim si non gemueris in spe, non pervenies ad rem. – The prophet David geveth vs to vnderstand Ps. 22. that forgeuenesse of sinnes is blisse and happinesse, and ergo a freedome from all miserie & sorrowe we still liue in miseria & sorrowe and some whollie straungers to all {illeg} of blisfull state. And ergo beinge still in case as if our sinnes were not forgeben vs we still pray for forgeuenesse of sinnes, that as we haue heard soe we may see and by efforts may discerne and en{illeg} the same forgeuenesse. Iuspice etc

^[535]Matters of faith 1 some are fullie acted as the creation of the world etc 2 some designed onlie and pronounced by god theese we may pray for etc

<1065v>

Revelatio.

<1066r>

Rex.

^[536]Cum probrum iacitur in principem patriæ bonum atque vtilem, tanto est indignius quanto a veritate remotius et a vita illius alienius.

^[537]Iuxta illue Poetæ, Mobile mutatur semper cum principe vulgus – Principes se habent ad populos sicut caput ad membra; quia ipsi sunt minorum capita, fontes et exemplaria. Vnde si exemplam sit falsum scriptor excusator – Ideo medicus curat præcipuè vt caput sit sanum, quanta si caput infirmum cætera membra dolent. Facientes artificialiter aquæ ductus curant principaliter quod fons sit clarus. Ita stationarij vt exemplaria sint correcta; Ita Solomom volens virtutes morales in corpus ecclesiæ transsundere a iudicibus et principibus incipit.

^[538]Qui deum contemnit facilè contemnit imperatorem Horsmisdis dictum regi Iabenti negare Deu.

fatis iuvenescere debent Callirhoe geniti non ambitione nec armis ^[539]Fatis regnatur non ambitione nec armis. God {geueth} scepters and crownes, not {mum}.

^[540]Sunt superis sua iura. – De dijs nubentibus sorores – De prærogativis regum dicatur.

<1067r>

Risus.

<1067v>

Rixæ.

<1068r>

Sacramenta.

<1069v>

Sacrilegium.

<1070r>

Sacrificia.

<1071r>

Salvatio.

<1071v>

Salutis iter & media.

<1072r>

Sanctitas.

^[541]Heb. 12.14. The more holie we are the more like we are vnto god. For Sanctitie doth mold us anew and repaireth in vs the lost image of god. – Levit. 11.44. We must labour to become like Nathanael true Israelites in whom is noe guile. – Sanctitas animarum anima, vitarum vita. – ^[542]Circuncision is nothinge and vncircuncision is nothinge but a new creature. Soe wealth is nothinge, honour is nothinge etc but a holie life. Pitie alone is great riches alone, but without it all riches be nothinge – worth –

^[543]This Ioseph saw etc and therefore answeared his mistresse. – God is most glorious in himselfe and he can glorifie himselfe {illeg} by our confusion. But it is his will and better for vs that he be glorified by our salvation. – {illeg} Reason – We must be holie because we are the temples of god wherein he desire to dwell. If we were to intertaine our king into our howses we would sweepe them etc and shall we not cleanse our boddies and soules for the Trinitie? What fellowship betwixt righteousnesse & vnrighteousnesse, etc. ^[544]Sathans wholl indeuour is to keepe out the Trinitie by seekeing to pollute vs, He sende in last at our eies matter of detraction at our eares etc If we sanctifie not our selues god may come vnto vs per vindictam but not per gratiam. As Ioseph charged his brethren not to see his face without little Benjamin: Soe god hath threatned vs that we shall never see his face without sanctiti{e}. ^[545]Let vs ergo geue vp our soules and boddie etc – ^[546]The best of vs shall never be but {upsi}table seruants, we rather affect then effect good; yet we must striue towards perfection. We must haue the like manner of Sanctitie with the angells & saincte in heauen, though not the same measure – As the Romans had theire temples of honour & virtue etc soe we must passe thorough the temple of grace and a virtuous life to glorie –

That's noe coine of Cæsars which hath not Cæsars image; nor he gods chossen who hath not his image stamped on his heart – Sanctitas verum Palladium semper comitatur eam salus.

<1072v>

Sanctorum communio.

^[547]Sanctorum communionem cum appellamus quam sancti cum Deo et inter se tenentur colere divinæ gratiæ & voluntatis conscientiâ. ^[548]Per sanctus intelligimus tam inchoatos quàm perfectos. Iam enim templum Dei sanctum vocatur etiam cum ædificatur. De h{oe}um alteris 1. Cor: 13.9. ^[549]Divinæ gratiæ et voluntatis {illeg}ictia] quia in ecclesia Deus solus causa vnica est officiorum eius ominum ad quæ qui pertinent ad ecclesiam {i^obꝫ} modis ad ducuntur, Gratiâ quam testatam facita Deo accepta aut sperata beneficentia deinde authoritate et imperio ejus.

^[550]Communionis sanctorum duæ sunt species invisibilis. visibilis. ad spiritus et intelligentiàs pertinet.

^[551]Invisibilis sanctorum communio duplex sanctorum cum Deo. Sanctorum inter se. Cum alijs rebus creatis non communio sed communicatio potius habetur.

^[552]Invisibilem sanctorum communionem cum Deo præstat ipse Deus perficit que & carnis Christi & Spiritus communicatione. Quæ communio mente humana comprehendi non potest nedum sermone explicari etc. (Huius communionis modum in Christo solùm statuimus, & quidem in vera ipsissimæ carnie eius & spiritus communicatione; quia solus) Christus vtroque modo) nexus est vnionis nostræ cum Deo vt Cyrillus inquit) nobis quidem vt homo Deo autem patri vt Deus naturaliter advnatus, & (quod amplius est) seipsum nobis gratiose exhibens vt vescamur carne ipsius & bibamus sanguinem ad vitam æternam. Hanc communionem explicaverunt Hilar. l. 8^o de Trinit. Cyril. l. 11. in Euang. Ioh. c. 26. et 27. Hic enim concludit his verbis, Ergo in patre filio et spiritu omnes sumus vnum. vnum autem dico habitudine atque affectione, vt cæperamus dicere , vnum pietatès consensu, vnum sactæ Christi carnis communione, vnum vnius sancti spiritus participatione etc. Ecclesiam etiam quantula potest Deo reddit, hæc duabus in rebus posita sunt in pictate et pictatis officijs. Officia pictatis exhibent deo Cælites specie Terrestres fide. 2. Cor: 5.7. Pictatis tertia officia Sermonum dei perceptio. Preces cum gratiarum actione. Obedientia fidei. Hæc officia implentur perfectè in cœlis, imperfectè in terris. Invisibilis communio sanctorum inter ipsos posita est in Fraterna animorum coniunctione. Coniunctionis officijs. Animorum coniunctionem atque studiorum inesse membris ecclesiæ catholicæ res ipsa loquitur: si quibus autem nulla est aut perexigua eam ingenerari vel augeri oporter. Nam vnus pater est ominum Eph. 4.4. Officia coniunctionis quædam sunt Purè spiritualia, ad cælites pertinent. Circumvestita corporalibus instrumentis, ad terrestres pertinent. Cælitibus officia demandata Exempli, ab angelis et spiritibus iustorum præstantur. Preces etc. Ministerij, ab angelis solie præstantur. nam Apoc. 14.13. Angelorum ministerium Extraordinarium ex speciali mandato Dei. Ordinarium, quod ordinarie deo sanctorum causa exhibent, stant coram eo etc.

<1073r>

Sabbatum.

<1074r>

Salutationes.

<1075r>

Satisfactio.

^[553]Peccaminum medicinæ pænæ et ergo ad satisfaciendum sunt necessariæ. Nam licet deo nihil posset subtrahi: ttamen peccator peccando quantum in eo est subtrahit quod est ad honorem dei; et ideo cum satisfactio sit quædam recompensatio oportet quod per cum sibi ipsi pænitens aliquid subtrahat quod ad honorem dei cedat. – Non habemus nisi tria bona animæ corporis, fortunæ. Ex bonis fortunæ subtrahimus aliquid per eleemosynum; corporis, per iuiunium: ex bonis animæ non oportet aliquid subtrahi quantum ad diminutionem bonorum quia per ea efficimur deo accepti, sed per hoc quod submittimus ea sunt tam animam quàm eius bona totaliter deo et hoc sit per orationem. Iste numerus videtur ordinatus contra radices peccatorum contra Concupiscentiam carnis ieiunium; contra concupiscentiam oculorum eleemosyna: contra superbiam vitæ oratio.

<1076r>

Scandalum.

<1077r>

Schisma.

^[554]Episcopatus amissi dolore suscensus Novatianus schisma composuit.

<1077v>

Puritani.

<1078r>

Scriptura.

Vide virtutem 1^ā Columbæ in Innocentes. – et 2^ā. pa: 609

^[555]Quædam dicta (in sacra scriptura) densissimam caliginem obducunt. Quod provisum divinitùs esse non dubito ad edomandam labore superbiam et intellectum a fastidio revocandum etc.

^[556]Nemo ambigit et per similitudines libentius quæque cognosci et cum aliqua difficultate quæsita multo gratiùs inveniri. Qui enim prorsus non inveniunt quod quærunt fame laborant. Qui autem non quærunt quia in promptu habent fastidio sæpe marcescunt.

^[557]Magnificè igitur et salubriter Spiritus Sanctus ita scripturas sanctas modificavit vt locis apertioribus fami occurreret, obscurioribus autem fastidia detergeret. Nihil enim ferè de illis obscuritatibus eruitur quod non planissime dictum alibi reperiatur.

^[558]Tenebit homo hunc modum in scriptoris canonicis vt eas quæ ab omnibus accipiuntur ecclesijs catholicis præponat eis quas quædam non accipiunt. In eis vero quæ non accipiantur ab omnibus præponat eas quas plures gravioresque accipiunt etc – Plurima in hunc se opum.

^[559]In ijs quæ apertè in scriptura posita sunt inveniuntur illa omnia quæ continent fidem moresque vivendi spem scilicet atque charitatem.

^[560]Ad obscuriores locutiones illustrandas de manifestioribus sumantur exempla.

^[561]Septuaginta interpretes vt multi non indigni fide prædicant cellis separati similiter interpretati, latini ergo codices horum authoritate emendandi etc –.

^[562]Quantum minor est auri argenti vestisque copia quam de Ægipto secum populus Israeliticus abstulit in comparatione divitiarum quas postea Hierosolymæ consecutus est quæ maximè in ^[563]Solomone rege ostenduntur; tanta fit cuncta scientia quæ quidem est vtilis collecta de libris Gentium si divinarum scripturarum scientia comparetur. Nam quicquid homo extra didicerit si noxium est ibi damnatur, si vtile est ibi invenitur. Et multo abundantius ibi inveniat quæ nusquam alibi. etc.

^[564]Quando ex ijsdem scripturæ verbis, duo vel plura sentiuntur, etiamsi latet quid senserit ille qui scripserit nihil periculi est si quodlibet eorum congruere veritati ex alijs locis sactorum scrip. doceri potest id ttamen eo conante scrutatore vt ad voluntatem perveniatur authories etc. ^[565]Ille quippe author ipsam sententiam forsam vidit et dei Spiritus ipsam occursuram lectori velauditori prævidit, imo vt occurreret providit. Nam quid in divinis eloquijs vberius potuit divinitus provideri quàm vt eadem verba pluribus intelligantur modis quos alia non minus divina contestantia faciant approbari?

^[566]Vbi talis sensus eruitur cujus incertum certis scrip. testimonijs non possit aperiri restat vt ratione reddita manifestus appareat etc sed hæc consuetudo periculosa est. Per scripturas enim divinas multo tutius ambulatur.

^[567]In ecclesijs Christianis audiant homines quàm bene hic ad tempus vivere debeant vt post hanc vitam beatè semperque vivere mereantur. Ibi sancta scriptura iustitiæque doctrina de superiore loca in conspectu ominum personante et qui faciunt audiant ad præmium et qui non faciunt audiant ad iudicium.

^[568]Quid ergo? repudiabimus divina oracula & opiniones istorum sequemur? Sed non Deus alienis assertionibus, sed suis æstimantus est vocibus – pag 155. to: 2^o. –

^[569]Pulchrum est vt divinarum scripturarum humescamus alloquio et quasi ros sic in nos dei verba descendant etc Scriptura divina convivium sapientiæ est; singuli libri singula sunt fercula. etc

<1080r>

Senectus.

<1081r>

Sensus quinque.

^[570]Quomodo singulis avuti solemus.

<1082r>

Sepultura.

^[571]Non dicent veritas vti Matt: 10.28. Si quicquam obesset futuræ vitæ quicquid inimici de corporibus occisorum facere voluissent. Nisi forsam quisquam sic absurdus est vt contendat eos qui corpus occidant non debere timeri ante mortem ne corpus occidant, et timeri debere post mortem ne corpus occisum sepeliri non sinant. Falsum est ergo quod ait Christus qui corpus occidunt et postea non habeant quid faciant; si habeant tanta quæ de cadaveribus faciant? Absit etc. ^[572]Multa corpora Christianorum terra non texit sed nullum eorum quisquam a cœlo et terra separavit quam quam totam implet præsentia sui qui novit vnde resuscitet quod creabit. – Ps. 78 dictum et non erat qui sepeliret magis ad exaggerandam crudelitatem eorum qui ista fecerunt, non ad eorum infælicitatem qui ista perpesti sunt etc. Curatio funeris, conditio sepulturæ, pompæ exequiarum magis sunt vivorum solatia quam subsidia mortuorum.

^[573]Præclaras exequias in conspectu hominum exhibuit purpurato illi diviti turba famulorum, sed multo clariores in conspectu dominj vlcerosu illi pauperi ministerium præbuit angelorum, qui eum non extulerunt in marmoreum tumulum sed in Abrahæ gremium sustulerunt. Cælo tegitur qui non habet urnam Lucan: l. 7.

^[574]Nec ideo ttamen contemnenda et alijcienda sunt corpora defunctorum maximèque iustorum, quibus tamquam organis et vasis ad omnia bona opera sanctus vsus est spiritus. ^[575]Si enim paterna vestis et annulus ac si quid huiusmodi tanto carius est posteris quanto erga parentes maior affectus nullo modo ipsa spernenda sunt corpora quæ vtique multo familiarius atque coniunctius quam qualibet indumenta gestamus. Hæc enim non ad ornamentum (vt Platonici) quod adhibetur extrinsecus, sed ad ipsam naturam hominjs pertinent. Vnd{e} et antiquorum iustorum funera officiosa pietate curata sunt et exequiæ celebratæ et sepultura provisa: ipsique dum viverent de sepeliendis vel etiam transferendis suis corporibus filijs mandaverant et Tobias sepeliendo mortuos deum promeruisse teste angelo commendatur. Tob. 2. et 12. Ipse de bonum opus prædicat vnguentum effusum etc ^[576]Matt: 26. Et laudabiliter commemorantur ipsum honorifice sepeliendum curantes Ioh. 19. Non admonent hæc quod insit cadaveribus sensus; sed ad Dei providentiam cui placent etiam talia pietatis officia corpora quoque mortuorum pertinere significant propter fidem resurrectionis astruendam. – ^[577]Si ea quæ sustentandis viventibus sunt necessaria quamvis cum gravi afflictione desint non frangunt in bonis tolerandi virtutem nec eradicant ex animo pietatem sed exercitatam faciunt fæcundiorem: quanto magis cum desunt ea quæ curandis funeribus condendisque corporibus defunctorum adhiberi solent non efficiunt miseros in occultis piorum sedibus iam quietos?

^[578]Magna apud Romanos sepulturæ cara, hinc leges, Qui parentes in calamitatibus deseruerit insepultus abijciatur; qui causas mortis in senatu non reddiderit insepultus abijciatur; homicida insepultus abijciatur. Hinc pro Milone Cicero infælicius dicit cadaver P. Clodij fuisse quod honore illo et consueta funeris pompa caruerit. L. vives in c. 12.

^[579]Want of sollemne buriall a curse on Iehoiakim

^[580]Gen: 23. habet mortem vxoris Abraham, fletum mariti, sepulturæ officium, quibus maritalis affectus probatur. Et surrexit inquit Ab. a Mortuo] Docemur vt non diutius inhæreamus mortuis, sed quantum satis est officij deferamus.

<1083r>

Sermo.

<1084r>

Sitis.

<1084v>

Sitis.

<1085r>

Servus.

^[581]Multi illo tempore pro diversis rogabant infirmitatibus alius pro filio alius pro aliquo alio, sed nullus pro servo nisi Centurio solus. Quid cogitabat? etc – Mihi servus est et ego servus creatoris sum. Iste me habet super terram dominum, et ego servus creatoris sum etc Si 4^ū ei non misereor, quomodo mihi ille miserebitur. Si ego huic non subvenio, quomodo mihi ille subvenietur. Sic debent omnes qui famulos habent et famulas cogitare, sic misereri, sic condolere eis, sic supplicare, sic curam habere de servis suis.

^[582]D^r Taylour servum laudibus evexit eximijs – Conentur nostri similes mereri.

<1086r>

Simonia.

<1087r>

Societas.

^[583]Si vis esse a fornicatione secura esto mente et corpore a societate hominis separata.

^[584]Non est valdè laudabilis ille qui bonus est cum bonis; sed verè ille est laudabilis qui in societate malorum est bonus. Sicut ille est culpandus qui malus est inter bonos; ita ille est laudandus qui bonus est inter malos. ^[585]Sicut sol oriens expellit caliginem, ita sanctorum doctrina a sensibus nostris expellis tenebras vitiorum. Cum sancto sanctus eris. David. ^[586]Melius est habere malorum odium quàm consortium: sicut multa habet bona vita communis sanctorum, sic plurima mala affert societas malorum

^[587]Conversationis electio [habenda] vt adiungamur probatissimis quibusquesenioribus. Namque vt æqualium vsus dulcior, ita senum tutior est: qui magisterio quodam et ductu vitæ colorat mores adolescentium et velut murice probitatis inficit. Namque si hi qui sunt ignari locorum cum solertibus viarum iter adoriri gestiunt, quanto magis adolescentes cum senibus debent novum sibi iter vitæ aggredi, quo minus errare possunt et a vero tramite virtutis deflectere? Nihil enim pulchius quam eosdem et magistrus vitæ et testes habere.

^[588]Prob. 1.10. (How to {av}oyde wicked societie Prov. 2.10. etc)

^[589]Stand with the multitude of the elders which are wise: desire to heare all godlie talke – we {one the} steps of the {illeg} of a man of understanding.

<1088r>

Somnus.

<1088v>

Somnia.

<1089r>

Sortes.

<1090r>

Spiritus.

^[590]Osculum hoc melius impressum quàm expressum innotescit.

^[591]Spiritus sancti gemina operatio est: vna nos primo intus virtutibus solidat ad salutem, altera foris quoque muneribus ornat ad lucrum. Illa nobis, hæc nostris accipimus: fides spes charitas nobis propter nos dantur. Absque his quippe salvi esse non possumus. Porro scientiæ sermo gratia curationis similiaque quibus carere cum integritate etiam salutis propriæ possumus, proximorum procul dubio in salutem expendenda donantur. Has operationes infusionem atque effusionem nominemus. ^[592]Cavendum in his aut dare quod nobis accepimus, aut quod erogandum accepimus retinere. Rem profecto proximi retines tibi si plenus virtutibus cum sis forisque nihilominus donis scientiæ et eloquentiæ adornatus, metu fortè aut segnitie aut minus discreta humilitate verbum bonum quod posset prodesse multis, invtili imo et damnabili ligas silentio, certè maledictus quòd frumenta abscondis in populis. ^[593]Rursum quod tuum est spargis et perdis si priusquam infundaris tu totus semiplenus festines effundere contra legem arans in primogenito bovis et ovis primogenitum tondens. Deut. 15. ^[594]Nimirum vita atque salute quam alteri das te fraudas dum sana vacuus intentione gloriæ inanis vento inflaris aut terrenæ cupiditatis veneno inficeris et lethali aposthemate turgens inficeris. Quamobrem si sapis concham te exhibebis et non canalem. Hic siquidem pænè simul et recipit & refundit; illa vero donec impleatur expectat et sic quod superabundat sine suo damno communicat. Prov: 29.11. Verum canales multos hodiè habemus in ecclesia, conchas vero perpaucas. Disce et tu non nisi de pleno effundere nec deo largior esse velis etc.

<1091r>

Spes.

<1091v>

Desperatio

^[595]Q{ui} de peccati venia desperat plus se desperatione quàm de peccato damnat.

^[596]Nulla tam gravis est culpa quæ per pænitentiam non habeat venium: desperatio. auget peccatum, maior et peior est omnibus peccatis.

^[597]Suadeo vobis amicis meis reflectere interdum pedem a molesta et anxia recordatione viarum vestrarum, et evadere in itinera planiora serenioris memoriæ beneficiorum dei, vt qui in vobis confundimini ipsius intuitu respiretis. ^[598]Necessarius dolor pro peccatis, sed si non continuus. Sanè interpoletur lætiori recordatione divinæ benignitatis ne fortè præ tristitia induretur cor, et desperatione plus pereat. Misceamus absinthio mel vt salubris amaritudo salutem dare tunc possit cum immixto temperata dulcore bibi poterit. Audi Deum quomodo etc. Ego infrænabo os tuum laude mea ne intereas Es. 48.9. id est ne interitu facinorum tuorum nimiam incurras tristitiam atque instar effrenis equi desperatus in præceps ruas et pereas. Hoc freno si infrenatus fuisset Cain nequaquam desperando dixisset. ^[599]Maior est iniquitas mea quàm vt veniam merear. Absit, Absit Maior enim est eius pietas quàm quǽvis iniquitas. Ideo iustus non continuè sed tantùm in principio sermonis est accusator sui.

<1092r>

Sponsa.

<1092a(v)>

Sterilitas.

<1093r>

Subditi.

^[600]Redde reverentiam prælato (seu superiori) et obedientiam, quarum altera cordis altera corporis est. Nec enim sufficit exterius obtemperare maioribus nostris nisi ex intimo cordis affectu sublimiter sentiamus de eis. Quod etsi tam manifestè innotuerit indigna prælati alicuius vita vt nihil omnino dissimulationis, nihil excusationis admittat: propter eum tamen a quo est omnis potestas ipsum quem modo talem novimus excelsum reputare debemus, non præsentibus personæ meritis, sed ordinationi divinæ et dignitati ipsius officij deferentes.

<1094r>

Successio.

<1095r>

Superbia. Eccles. 10.9.

^[601]Luc. 10.18. Quid tu igitur superbis terra et cinis? Si superbientibus angelis deus non pepercit: quanto magis tibi putredo et vermis? (non parcet) Nihil ille fecit, nihil operatus est, tantùm cogitavit superbiam et in momento in ictu oculi irreparabiliter præcipitatus est. Fugite superbiam fratres mei quæso multum fugite. Initium etc Eccles. 10. {illeg} quæ tam velociter ipsis quoque sideribus cunctis clarius micantem æterna caligine obtenebravit ^[602]Luciterum: quæ non modo angelum sed angelorum primum in diabolum commutavit. Fallen by pride he{illeg} {s}oe tempted man etc.

^[603]Take we heede it be not said of vs as of Moab Es. 16. 6. Superbia eius pænitentiæ remedium non admittit ergo nec veniæ.

^[604]Suspecta deo superbia et odiosa nec fieri potest vt cum eo in gratiam revertatur. Diversum vtriusque hospitium: nec in eodem cohabitant animo quibus non licuit cohabitare in cœlo. In cœlo nata est sed velut immenor qua via inde cecidit illuc postea redire non potuit.

^[605]Superbia sicut est origo omnium criminum, ita est ruina omnium virtutum – Aut in exordio mentem per peccatum prosternit aut in fine de virtutibus deijcit. Idcirco est omnium peccatorum pessima quia tam per virtutes quàm per vitia humanam mentem exterminat. Cætera vitia solas illas virtutes impetunt, quibus ipsa destruuntur vt luxuria pudicitiam, ira patientiam; sola superbia contra cunctas animj virtutes se origit {a}c quasi generalis ac pestifer morbus omnes corrumpit – Quantalibet sit iustitia operis, apud internum iudicem nulla est si hanc elevat tumor mentis – Perit omne si in humilitate non custodiatur.

^[606]Habitus mentis in corporis gestu cernitur. Hinc homo cordis nostri absconditus aut leuior aut iactantior aut turbidior aut contra grauior et constantior et purior & maturior estimatur. Vox quad& est animj corporis motus. ^[607]Meministis filij) quendam amicum cum sedulis se videretur commendare oficijs, hoc solo ttamen in clerum a me non receptum quia gestus eius plurimùm dedeceret. Alterum quoque cum in clero repperissem iubere me ne vnquam præiret mihi quia velut quodam insolentis incessus verbere oculos feriret meos; Idque dixi cum redderetur post offensam muneri. hoc solum excepi: nec fefellit sententia. Vterque enim ab ecclesia recessit, vt qualis incessus prodebatur, talis perfidia animj demonstraretur. Namque alter Arianæ infestationis tempore fidem deseruit: alter pecuniæ studio ne iudicium subiret sacerdotem se nostrum negauit.

<1096r>

Superstitio.

<1097r>

Suspitio.

<1098r>

Taciturnitas.

<1099r>

Temeritas.

<1100r>

Templum.

<1101r>

Tentatio.

^[608]A tempter of god by eatinge ratebane.

^[609]Ille tentat deum qui committit se periculo quando ex humana ratione patet evasio. Ideo Christus dixit Matt: 10.23. Sicut ipse fugit et latuit parvulus in Ægipto. Matt. 2. Et factus vir Joh. 8.59.

^[610]Sic Paulus in sporta 2. Cor. 2. Postquam humana ratio defecerit commendet se homo deo non tentando sed devote confitendo propriam infirmitatem. Sicut 2. Paralip. 20.12.

^[611]Aliqui tentant dei clementiam qui negligenter orant sine devotione sicut si aliquis tentaret si homo dormiat vel non. Eccl^us. 18.22. Aliqui dei patientiam qui perseverant in peccatis. ^[612]Psal. temptaterunt et exacerbaverunt deum excelsum et testimonia ejus non custodierunt. Aliqui dei iustitiam qui orant vindictam. Luc. 9. vis dicamus vt ascendat ignis? Aliqui dei potentiam vt temerarij in periculis Iudith 8.12. Alij sapientiam dei qui exponunt se ad dicendum sine studio præ{e}.

^[613]Matt: 4. Diabolus non quasi obediens præcepto recessit, sed diuinitas Christi et Spiritus Sanctus qui erat in eo excussit inde diabolum, quod quidem ad nostram proficit consolationem, quia non tam diu homines dei diabolus tentat quamdiu vult, sed quamdiu Christus permittit; et si eum permittat paulis per tentare ad nostram vtilitatem, ttamen repellit propter nostram infirmitatem quia non patitur nos etc. 1. Cor: 10.13.

<1102r>

Theologia.

<1103r>

Timor.

^[614]Nulla res nos sic ab omni peccato custodit sicut timor inferni et amor dei.

^[615]Sunt multi quos ducit amor, sunt plures quos corrigit timor.

^[616]Prov. 1.7. / 1.29. Feare the Lord and depart from evile. Prov. 3.7. Shew thou fearest the Lord indeede by departing from evile.

<1104r>

Testimonium.

^[617]A false witnesse one of the 7^ē Kinges hated of god – To be punished – Deut. 19.16. Advise to witnesses. Ecclesiasticus. 4.21. etc.

<1105r>

Traditiones.

<1107r>

Transubstantiatio.

^[618]Cavendum est ne figuratam locutionem ad litteram accipias; et ad hoc enim pertinet quod ait Ap: ^[619]Littera occidit, Spiritus autem vivificat. Cum enim figuratè dictam accipitur tamquam propriè dictum sit, carnaliter sapitur. Neque vlla mers animæ congruentiùs appellatur, quam cum id etiam quod in ea bestijs antecellit id est intelligentia carni subijcitur sequendo litteram. etc – Maximè in Hoc est corpus meam –. licet inferre contra Papistas

^[620]Sacramenta Bapt. et Euch vnusquisque cum percipit quo referantur imbutus agnoscit vt ea non carnali servitute sed spiritali potius libertate veneretur. vt autem litteram sequi et signa pro rebus quæ ijs significantur accipere servilis infirmitatis est, ita inutiliter signa interpretari malè vagantis erroris est. Qui autem non intelligit quid significet signum et ttamen signum esse intelligit nec ipse premitur servitute. Melius est autem vel premi incognitis sed vtilibus signis, quàm invtiliter ea intepretando a iugo servitutis eductam cervicem laqueis erroris inserere.

^[621]Si scripturæ {pars} aliquam flagitium aut facinus videtur iubere, aut vtilitatem aut beneficentiam vetare locutio figurata est. Nisi manducaveritis, inquit, carnem etc Io: 6. Facinus vel flagitium videtur iubere. Figura est ergo præcipiens passioni dominj esse communicandum et suaviter atque vtiliter recondendum in memoria quòd pro nobis caro eius crucifixa et vulnerata sit.

^[622]Bonnerus a viro berè religioso reprehensus argutè pro Transubst. etc

<1109r>

Tributum.

<1110r>

Trinitas.

^[623]Divina essentia non simpliciter sed quatenus cum hac proprietate ingenitum esse et generare consideratur est pater. hæc eadem non simpliciter sed quatenus cum hac proprietate esse genitum a patre consideratur est filiu{s} quatenus cum hac proprietate esse a patre et filio ᾽εηπορευτως consideratur est Spiritus Sanctus. ^[624]Essentia est ipsum Dei esse seu ipsa æterna atque vnica deita. Persona est modus quo illud Dei esse seu essentia divina in singulis horum trium subsistit. Idem {illeg} de attributis Dei l. 2. r. 7.

^[625]Modus essendi ab infert personam aliam ab alia persona, non vero essentiam aliam ab alia {esse}ntia ^[626]Personæ differunt essentia non sola ratione nec distinctione reali nec formaliter, sed modaliter sive distinctione modali quæ est inter ens et inter ordinem sive modum entis. Ratione sive nudarentis cogitatione non differre in consesso. Realiter non differre patet, quod quæ realiter differunt separari possunt ergo modaliter {sumtum} et personæ differunt tum ab essentia tum a se invocem etc –

^[627]ὁ θεὸς οὐσíα ἐστιν ὑσερου{illeg}. Super substantialiter substantia: ergo substantia non ttamen – prædicamento per quod retellitur Donradus affirmas quod τροπου{illeg} {illeg}ρξ{illeg} esse figmenta qui nec sunt substantiæ neque Modis entis neque substantiæ neque sed affectiones {ertis} etc Lubertus pag. 20.

Vnio personalis non est factu in essentia, sed duæ (Christi) naturæ ὑποστατνηῶς vniuntur pag 34

<1111r>

Tribulatio et afflictio.

^[628]Quanto in hoc sæculo frangimur, tanto in futuro solidamur: quanto in præsenti tempore affligimur, in futuro gaudebimus.

^[629]Domine Iesu volunt omnes te frui, at non ita et imitari: conregnare capiunt sed non compati. Ex his erat ille qui dicebat, Moriatur anima mea morte iustorum Num: 32. Optabat sibi extrema iustorum, sed non ita et principia. Mortem spiritualium optant sibi etiam carnales, quorum ttamen vitam abhorrent. Non curant quærere quem ttamen desiderant invenire; cupientes consequi, sed non et sequi. Non sic illi quibus Luc. 22. vos estis qui permansistis etc. ipsi ibant post te et pedibus et affectibus.

^[630]In spirituali exercitio duplex auxilium desuper sperandum Correptio et Consolatio altera foris exercet, altera visitat intus. Illa reprimit insolentiam, ista in fiduciam erigit. Illa operatur humilitatem, ista pusillanimitatem consolatur. Illa cautos, ista devotos facit. ^[631]Timorem dominj docet illa, ista ipsum timorem infuso temperat gaudio salutari. sicut scriptum est Lætetur cor meum vt timeat nomen tuum Ps. 18. Servite domino in timore et exultate ei cum tremore. Ps. 2.

^[632]Apostoli nec cum suspicerentur ab hominjbus inflati fuere, nec cum despicerentur elisi. Neutra quippe tentatio defuit illis viris. Nam et credentium celebrabantur præconio et persequentium maledictis infamabantur. – vid: 95. 3.

^[633]Quoniam boni malique pariter afflicti sunt non ideo ipsi distincti non sunt quia distinctum non est quod vtrique perpessi sunt etc Nam sicut sub vno igne aurum rutilat, palea fumat et sub eadem tribula stipulæ comminuuntur, frumenta purgantur, nec ideo cum oleo amurca confunditur quia eodem præli pondere exprimitur; ita vna eademque vis bonos probat, purificat, eliquat; malos vastat, damnat, exterminat. ^[634]Vnde in eadem afflictione mali deum detestantur atquè blasphemant, boni autem precantur et laudant. Tantum interest non qualia sed qualis quisque patiatur. Nam pari motu exagitatum et exhalat horribiliter cænum et suaviter fragrat vnguentum.

^[635]Causæ duæ cur boni cum malis sæper affliguntur Peccata ipsorum. 1061. 2. Tollerantia peccatorum in alijs. 1050. C. 3.

^[636]Deinde habent aliam causam boni quare temporalibus affliguntur malis, qualem habuit gob; vt sibi ipse humanus animus sit probatus et cognitus quanta virtute pietatis gratis Deum diligat. – Tormentorum vtilitatem vid. 193.

^[637]Ea quæ sustentandis viventibus sunt necessaria sicut victus et amictus quamvis cum gravi afflictione desint non frangunt in bonis tolerandi virtutem nec eradicant ex animo pietatem, sed exercitatum faciunt fæcundiorem.

^[638]Christianos fuisse captivos ductos miserrimum si aliquo duci potuerunt vbi deum suum non invenerunt.

^[639]Persecuti fugere debent non interime se.

^[640]Deos cum adversis rebus Christianum exagitat aut merita examinat aut peccata castigat mercedemque ei æternam pro toleratis piè malis temporalibus servat.

^[641]Ps. 27.13. or 15. The righteous afflicted. Eliah. 1. / 2.19. {illeg} that {w}earis he said, Its enough Job. 6. O that I might die –. Herevppon Solomon preferres the dead before the livinge 4 Eccle^es. Paull wretched man who shall deliver me from this boddie. Ro. 7. – This world is as Ægipt wherein are manie Pharaoes to afflict the Israell of god. – Vnde Aug: Quid est diu vivere nisi diu torqueri. Ier. 8. last Is theire noe balme, is theire noe comfort for the godlie: yes faith hope etc ergo David whie art thou soe sad o my soule trust in god. when ^[642]Iosephus was sad through that remembrance of his sorrowes one spoke thus to him, be not soe sad, theese sorrowes will one day make you a happie man. – Heavines may last duringe the night of this world but {ioy} cometh in the morninge of the life to come. ^[643]As an emptie earthen vessell set over the fire will soone cracke but fall of liquour will hold – soe a man filled the good liquour of gods holie spirit will never crack or faint with the fire of affliction. But be as the children in the hot fierie furnace {buhurt} If hope the anchour of a Christiane soule take sure hold in heaven the waues of affliction may tosse our boddies but never indaunger our lifes and salvation. Ps. 37. 37. 38. Marke the ends of the righteous and vngodlie – he faith not the beginninges. as Iaacob said, with this staffe came I over Iordan – Soe the righteous, with this staffe of hope came I over the river of afflictions or this world. ^[644]Iob considderinge the prosperitie of the wicked questions with god. Iob. 21.7. The Canaanites had a fruitefull land when the Israelites were afflicted in Ægipt. Exod. 3.8. God is good to the vngodlie 1. to bringe them to goodnesse. 2. to leaue them without excouse. Dicatur illis vt Esa. 5.4.

In the land of the livinge there is the comfort of the righteous etc. ^[645]Everie Christian must prepare himselfe to battle after he hath come vnder the crosse etc. the crosse in the Ægiptian Hierogliphicties signifies life, but in our bapt. {Cetokens} death etc The Christians letters patentes Re Mitto vos sicut agnos inter lupos. The Actes of the Apostles may be called the suferinges of the Apostles.

^[646]Shall we receaue good & not evill, the evill of pounishment. 2 Iob. 10. Soe – Shall there be evill in a cittie & the Lord hath not done it. Amos. 3.6.

^[647]Si tecum non est Deus per gratium adest per vindictam. Sed væ tibi si eta tecum est. Imo væ tibi si ita tecum non adest. Illi enim irascitur deus quem peccantem non flagellat. Nam quem flagellando non emendat in futuro damnat.

^[648]Exodus 15.25. The crosse of Christ is the tree that must sweeten our afflictions. As at the buildinge of Solomone temple was heard noe hammer. Soe in heaven shalbe vsed noe hammer of affliction, ergo the godlie must be content to be squared in this life.

<1111v>

^[649]Dedit per hæc omnia nobis dominus figuram doctrinæ, vt et nos in omni conturbatione patientiam tencamus etc Si mundus tamquam mare in furorem consurgat. Si venti dæmonum sæviant. Si omnes tempestates maris id est principatus mundi concitentur, et in tumore iracundia spument etc Nolite timere – etc – omnes enim quotquot in fidei navicula cum domino navigatis, in hac nimirum sanctæ ecclesiæ navicula etc Et si deus dormiat pio somno nostram tolerantiam expectans vel impiorum conversionem sustinens alacriter accedite ad eam cum propheta ps. 44.23. et imperavit ventis id est dæmonibus et non commovebunt ampliùs tempestates maris id est potestates mundi.

^[650]Mirabantur] Admiremur et nos quando nos de periculis salvare, ab inimicis insequentibus eruere dignatur deus, mirantes gratias agamus, etc.

^[651]Quærant nomines, Cur peccatores abundent opibus et divitijs; epulentur iugiter sine mærore etc iusti autem egeant et afficiantur aut coniugum amissione aut liberorum. Quibus satisfacere debuit illa euangelij parabola; quod Dives bysso et purpura induebatur et epulas copiosas exhibebat quotidie, pauper autem plenus vlceribus de mensa eius colligebat reliquias. Post obitum vero vtriusque pauper erat in sinu Abrahæ dives autem in supplicijs. Nonne euidens est meritorum aut præmia aut supplicia post mortem manere? ^[652]Et rectè quia in certamine labor est. post certamen alijs victoria alijs ignominia. Numquid priusquam cursus conficiatur palma cuiquam datur aut confertur corona: Merito Paulus Certamen certaui etc. ^[653]Beati qui persec. etc Futuram non præsentem, in cœlo non in terra mercedem promisit esse reddendam. Quid alibi poscie quod alibi debeter? quid præpopere coronam exigis antequam vincas? Quid detergere puluerem, quid requiescere cupis? Quid epulari gestis antequam studium soluatur? Adhuc populus spectat, adhuc athletæ in stemmate sunt et tu iam otium petis?

^[654]Sid forte dicas: Cur impij lætantur?– cur etiam ipsi mecum non laborant? Quoniam qui non subscripserint ad coronam non tenentur ad laborem certaminis. – Quos manet gloria expectat iniuria. – Isti qui in delitijs, qui in luxuria, rapinis, quæstibus, honoribus studia posuerunt sua spectatores magis sunt quam præliatores. Habent lucrum laboris, fructum virtutis non habent. Fouent otium, astutia et improbitate aggergant divitianum aceruos, sed exoluent (seram licet) nequitiarum suarum pænam, Horum requios in inferno, tua vero in cæto. etc. ^[655]Expecta vt veniat quod perfectum est. Tunc qua causa ille diues fuerit, qua erat improbus et raptor alieni qua causa potens alius qua causa ille abundauerit liberis, ille fultus honoribus reuelabitur. Fortasse vt dicatur raptori, Diues eras qua causa aliena rapiebas? Ægestas non compulit; inopia non coegit.Nonne ideo te diuitem feci vt excusationem habere non possis? Dicatur etiam potenti, cur non affuisti viduæ, orphanis quoque iniuriam patientibus? ^[656]Numquid non poteras subuenire? Ideo te feci potentem vt non inferres violentiam sed repelleres. Nonne tibi scriptum est. Ecclesiastis 4.2. Nonne tibi scriptum est. Ps. 81.4? Dicatur etiam abundanti liberis, Honoribus cumulaui te: salubritatem corporis concessi tibi, Cur non secutus es præcepta mea? Famule meus quid feci tibi aut quid contristaui te? Nonne ego liberos dedi tibi, honores contuli salutem donaui? – Cur tenebas dona mea despiciebas mandata mea? Denique de Iuda Prod. hæc colligere licet qui et apt's inter duodecim electus est et loculos pecuniarum habebat, ne videretur aut quase in honorus aut quasi egenus dominum prodidisse. etc.

^[657]Hic nota quod illi qui Christo plus sunt dilecti quandoque plus infirmantur et grauiora mala sustinent: quàm alij. Sicut enim medicas timens de morbo periculoso vt de acuta inducit tertianam vt acuta euitetur: sic Christus inducit infirmitates corporales vt morbus animæ periculosus destinetur, quia sumus proni at peccandum. Vnde Hugo, Præsciens deus quosdam multa posse peccare flagellat eos ne peccant, qui vtilius est eis frangi languoribus ad salutem quàm remanere incolumes ad damnationem. Ille. / ^[658]Sed attendant hi qui infirmantur vel tribulantur vt se corrigant: qui ille qui iacit sagittum vel lapidem post signum quanto iacit frequentius tanto propinquius, ita quòd in fine quandoque signum tangit: sic post nos qui in mundo sicut sagittæ signum simus Mors vel Deus iacit frequenter {illeg} infirmitates et tribulationes; sed quanto frequentius iacit post nos, tantò directius et periculosius nisi corrigamur.

^[659]S^t Peeter healed others of diverse diseases, but his owne daughter Petronella he would not heale, being asked the reason answeared least she should fall into some sinne – The truth of this I somewhat doubt of, but it most true that god for this cawse suffers many of his childre to be afflicted.

^[660]Nos ipsum res educent quòd magis nobis vtilia sunt bella, quàm pa{re}, {ad}versitas quàm prosperitas etc

^[661]Fidelibus adversa omnia exercitia quædam, virtutis vt {probamenta} fidei

^[662]Refuse not the chastening of the Lord; for it is an argument of his loue

^[663]Corrections for instruction are the way of life.

<1112r>

Tyrannis.

<1113r>

Vestimenta.

^[664]Cum tegendis membris vestimenta quæro non solum quæ tegant sed quæ excolant expeto, quæ per molliciem tactum mulceant, per colorem oculos seducant. Inter vitia sua.

<1113v>

Vadimonium.

^[665]Prov. 6.1. etc.

<1114r>

Virginitas.

^[666]Ideo velamine obnubit capit suum mulier vt etiam – publico tuta verecundia sit – velare se debet etiam pudoris tegmine etc

<1115r>

Vinum.

^[667]Vinum nobis deus ad lætitiam cordis dedit, non ad ebrietatem donovit. Expergiscimini ebrij et flete et vlutate qui bibitis vinum in dulcedine; non dicit, qui bibitis vinum in necessitate, sed in dulcedine, id est in delectatione.

^[668]Vinum temperatè potatum facit hominem ad orationem solicitum, et in dei servitio acutum: At multi per vinum a dæmonibus capti sunt, nec est aliud ebrietas quàm manifestissimus damon. – Caveamus ne illud quod deus ad medelam nobis corporis tribuit, in vsum vertamus vitiorum

<1116r>

Visio dei.

^[669]Præcipuum et principale speculum ad videndum Deum est animus rationalis inveniens seipsum etc Tergat ergo speculum suum mundet spiritum suum quisquis sitit videre deum suum. Matt: 5.8. Hoc speculum pænitens quotidie iuspicit, tergit a peccatis, tenet ne caderes terræ inhærat, custodit mundum pro domino etc.

<1117r>

Vita.

^[670]Peregrini et hospites super terram. Heb. 11.13. Sic loquitur deus ipse Gen. 15.13. et Isaaeus Gen 28.4. et Iaacob Gen. 47.9. et David. Ps. 39.13. et Iobus multis locis. Imo et ipsi prophani licet et veræ ipsius immortalitatis et viæ qua vna ad illam pervenitur ignari. Sic enim Cicero deus Senect. ^[671]Ex hac vita ita discedo tamquam ex hospitio non tanquam ex domo. Commorandi enim diversorium, non habitandi dedit.

^[672]If the number of a mans dayes be an hundreth yeares it is much, and noe man Knowes his death.

^[673]Cur tantopere vitam istam desideramus in qua quanto amplius vivimus tanto plus peccamus? Quanto est vita longior, tanto culpa numerosior. Quotidie namque crescunt mala, et subtrahuntur bona etc.

^[674] Sic in hoc mundo vivere debemus vt cum corpus cœperit a vermibus devorari in sepulchro anima lætetur cum sanctis in cœlo.

^[675]Hauing set downe the bloodie life and cursed death of Zelymus he sendes this report after him that the raigne of this Turk was but short in number of yeares; but in number of his murthers and cruell bloodshed it might seeme exceeding long: The like may {toe} say of man good or bad dead.

^[676]Quam bene vivas refert non quamdiu. – Actu vitam metiamur non tempore – Ludolphus.

^[677]Solliciti debemus esse ne quid temerè aut incuriosè geramus aut quicquam omnino cuius probabilem non possimus rationem reddere: Actus enim nostri causa etsi non omnibus redditur, ttamen ab omnibus examinatur.

<1118r>

Vix.

<1119r>

Vindicta.

<1120r>

Gulæ. venter.

^[678]Quid locis & temporibus personisque conveniat diligenter attendendum est ne temerè flagitia reprehendamus. Fieri enim potest vt sine aliquo vitio cupidinis vel veracitatis prætiosiss. cibo sapiens vtatur, insipiens lautem fædissima gulæ flamma in vilissimum ardescat etc.

^[679]Vnde gulat delectatur inde venter inflatur corpus infirmatur et sæpè mors sequitur.

<1121r>

Vocatio.

<1123r>

Vnitas.

<1124r>

Voluptas.

^[680]Romam cura partam veterum auctamque laboribus (virgines stuprantes Romani etc) fædiorem stantem fecerant quàm ruentem: quandoquidem in ruina eius lapides et ligna, in istorum autem vita non murorum sed morum munimenta atque ornamenta ceciderunt, cum funestioribus eorum corda capiditatibus quàm ignibus tecta illius vrbis arderent. καὶ ἔχω ο{illeg}᾽ἔφαγνηαι εφυβριδα καὶ δυν ἔρωπ τερπν᾽ ἔπαθον. τὰδε πολλὰ καὶ ὄλβια πάντα λέλυνται. ^[681]

^[682]Sardanapalus ita fuit voluptatibus deditus vt in sepulchro suo scribi fecerit ea sola se habere mortuum quæ libido ejus etiam cum viveret hauriendo consumpserat Hæc habeo quæ edi quæque exaturatota libido Hausit at illa iacent multa & præclara relicta

<1125r>

Vota.

<1127r>

Vsura.

^[683]Cum alterum sciens homo faciat, alterum nesciens patiatur apparet illum qui fallitur eo qui mentitur esse meliorem; quandoquidem pati melius est iniquitatem quàm facere. Simile dicamus de vsuram petentibus et reddentibus

<1128r>

Vsus & abvsus rerum.

<1129r>

Vnctio.

<1130r>

Vxor.

<1131r>

Zelotypia.

<1132r>

Zelus.

^[684]Zelum tuum inflammet charitas, informet scientia, firmet constantia. Sit fervidus, sit circumspectus, sit invictus.

<1133r>

Diabolus.

^[685]Diabolus non himendus quia potestus eius. secundis dei ordinationem.

^[686]Non tam Iuno Troianis arces videtur invidisse Romanas, quàm dæmones omni generi hominum sedes invident sempiternas.

^[687]Diabolus quam videre non possum et ideo minus ab eo cavere laqueum posuit in auro et argento et in omnibus quibus illaqueamur: Viscum posuit, qui est amor possessionis, affectus cognationis, cupiditas honoris, et carnis voluptas quibus anima inviscatur et irretitur etc Sagittæ diaboli sunt ira invidia luxuria et cætera quibus anima vulneratur.

^[688]Diabolo nullud aliud est desiderium, nullum aliud negotium, nullum aliud studium nisi perdere animas nostras.

^[689]The Isle of Schellincke aboundeth with excellent good fish, especiallis Dogfish, the takeings whereof is stranwnge (and ridiculous) The Iland men disguise themselues like beastes and in that attire goe to the sea at such times as they knowe that theese fishes will come fourth of the sea to take the aire for theire recreation vppon the shores then theese disquised men fall a dawnseinge and leapeinge with the which sport the fishes beinge greatlie delighted are by that meanes drawne far from the sea, while in the meane time nets are pitched betweene the sea & them, which beinge done the dawncers through of theire disguised apparrell & discover themselues, wherewith the fishes beinge astonished flie towardes the sea and are taken in the nets. In like manner vseth the devill to doiue men allured into the neete of despaire.

^[690]Diabolus (tentans salvatorem nostrum) incipit a leuioribus, et procedit ad grauia, deinde ad grauiora, tandem ad grauissima. Vicit Christus tentationes eas in suis principijs obuiando. Sic et homo mox vt diaboli tentationes senserit, eas in suo initio debet repellere. N& vt Hieron: Lubricus est serpens antiquus et nisi capite teneatur, totus statim illabitur. Caput mala suggestio, corpus consensus, corpus operis consummatio

<1135r>

Stadium veritatis.

^[691]Non est in omnibus apothecis sapientiæ a quo deus scientiarum deus arcendos censeat cupidos veritatis. Tales Moses Exod. 33.13. Philippus Io: 14.8. Thomas. Io: 20.25. David Ps. 28.

<1136r>

Laus omnis deo debetur.

^[692]Fraus et desidia timenda sunt in omni opere dei. Fraudem deo facimus quando non deum, sed nosmetipsos de bono opere nostro laudamus.

<1137r>

Ludi.

^[693]Quanto studio Scipio Nasica ab orbe Roma Ludos ipsos sænicos abstulisset si authoritati eorum quos deos putabat resistere auderet etc.

^[694]Ludi scenici spectacula turpitudinam (nam fædissima et visu fiebant, et audita dicebantur L. vives) et licentia vanitatum deorum iussis Romæ instituti sunt. Dij propter sedandam corporum pestilentiam ludos sibi scenicos exhiberi iubebant, pontifex vester propter animorum cavendam pestilentiam ipsam scenam construi prohibebat. Si aliqua luce mentis animum corpori præponitis eligete quem colatis. Neque enim corporum pestilentia propter ludos conquievit, sed astutia spirituum nefandorum prævidens illam pestilentiam iam fine debito cessaturam aliam longè graviorem qua plurimùm gaudet ex hac occasione non corporibus sed moribus curavit inmittere. etc

^[695]Demonstrentur (a Romanis Ethnicis) loca talibus aliquando conventiculis consecrata non vbi ludi agerentur obscænis vocibus et motibus histrionum nec vbi Fugalia celebrarentur effusa omni licentia turpitudinum et verè fugalia sed pudoris et honestatis; sed vbi populi audirent quid dij præciperent de cohibenda avaritia, ambitione frangenda, luxuria refrænanda etc.

^[696]Æschines Atheniensis cum adolescens tragoedias actitavisset remp. capessivit, Et Aristodemum tragicum item actorem maximis de rebus pacis ac belli legatum ad Philippum Athenienses sæpe miserunt.

^[697]Quisquis civium Romanorum esse scenicus elegisset non solum nulli ei ad honorem dabatur locus, verum etiam censoris nota tribum tenere propriam minimè sinebatur.

<1138r>

Prædicator. Correptio. etc.

^[698]Et qui missi fuerant erant ex Pharisæis] ac si aperte dicat, Illi Iohanne de suis actibus requirunt qui doctrinam nesciunt quærere – Soe haters of the gospell must busilie inquire after our deedes

2. Tim: 2.15. De officio ministrorum. 1. Genus. 2 . / ^[699]1. Operarij sunt. alibi vocat Episcopatum præclarum opus ed opus. Describitur {illeg}t 4.12. Testim{ioni} salvatoris nostri Matt: 9.37. Levitarum multiplicia opera advmbrarunt opus Ministri etc god was not more mindfull of his people vnder the law then vnder the gospell, o nor are his people more free from dawnger now. Es. 58.1. Ier. 1.10. Ezech. 3. Idem nomina implicant, vocantur pastores Gen: 30. Servitium – Agricolæ est aliquid agricolæ semper quod agat. Milites et speculatores Es. 62.6. labor – Ezech. 3^o.17^o. periculum. A 3^fold considderation will more see fourth euerie minister vndergoes

^[700]Pro quo operatur. Deo qui dixit Ier: 48.10. et exiget rationem Matt: 25.19. ^[701]Circa quem, populum et vineam dei. ^[702]Contra quem Diabolum principatum etc etc. Soe that a minister of the gospell had neede to be soe painefull that he may say with Livius Drasus, sibi nec puero serius {s}tig{illeg}isse

^[703]I knowe that theese thinges are not vnknowne vnto yow Beati si feceritis Ioh: 3.17. Ordines sacri spiritibus ipsis formidandi. Bern: But alasse how few accownt them soe.

2 . Rectè secare sermonem veritatis. A similitude taken from the preistes of the saw in dividinge theire sacrifices or from the custome of nurses and women who cut etc

All artificers haue a subiect to worke on – Sermo veritatis is the Ministers

Noe bookes of the philosophers, workes of the fathers, decrees of cowncells etc but onlie the word of god can haue this name. Scripturæ solam ab errore immanes

Apage traditiones etc vt habeantur pro sermone veritatis.

Animadvertamus. 2^o.

^[704]Secari oportere sermonem veritatis. in hoc imitandum nutrices et matres–familias Deut. 32.2. Stillabit. Es. 28. præceptum præcepto, linea lineæ etc. rectè secari oporter. ^[705]Ad hoc scientia prudentia Experientia requiruntur. {illeg}n primis auditorum {ratio} habenda 1 Captus rudes sint an eruditi. Heb. 5.12^o. 2. Conditionis amantes veritatis sint an in morigeri etc

^[706]Hæc si observati fuissent maiores fructus habuisset prædicatio nostra

Regulæ vitæ.

^[707]Præbe te probatum deo – Non plausum apud populum sed laudem apud Deum quære. Hic de Conscientia quàm intrepidos faciet Prov. etc –. Si ab omnibus requiritur Gen: 17.1. et corda circuncidantur ꝫ etc quanto magis a ministris euangelij vt sint sancti. etc

Gloriatio nostra conscientia bona etc     Præmium 2^r Conscientia par in hac vita. Corona in futura.

^[708]Non habens erubescendi apud homines iustam causam. Vitæ malè actæ Conscientia faciem deijcit. A minister ought to be able to quæstion as Samuel. 1.12. and to be acquitted by the voices of the people as he was. And as Ambrose dijnge, Non ita apud vos vixi vt diutius me vivere pudeat aut mori pigeat. And by our paines we ought to deserue that Epitaph which Guicchiardine reportes one to haue, Hic quiescit mortuus qui namquàm quievit vivus.

^[709]Vnus verus Magister est qui solus non didicit quid omnes doceret. Homines autem discunt prius quid doceant et ab illo accipiunt quid alijs tradant. –. Discendum mihi simul et docendum est quia non vacavi ante discere. Et quantumlibet quisque profecerit: nemo est qui doceri non egeat dum vivit.

^[710]Sicut Tullius ad erudiendum filium: ita ego quoque ad vos informandis filios, meos de Officijs Scripsi. Neque enim minus vos diligo quàs si in euangelio genui, quàm si coniugio suscepissem. Non enim etc ∴ Plus certe diligere debemus quos perpetuo nobiscum putamus futuros, quàm quos in hoc tantùm seculo.

^[711][712]In the territorie of Verona in Lombardie ( a part of Italie) etc In the valey of Policessu by Negarino in a hard stone is carued the two {breste} of a woman, out of the nipples whereof there issueth continuallie certaine drops of clere water, which hath soe great vertue that a mother whosemilk is dried up comeinge thither and washinge her breste with the said water obteineth againe plentie of milke. The same good shall a barren pacher get from the ould and new Testamente.

^[713]Exod: 28.42. plerique spiritali interpretatione ad cautionem verecundiæ et custodiam castitatis dictum arbitrantur ^[714]Cur non illa tempora quibus ab ecclesia vacas lectioni impendas? Cur non Christum reuisas, Christum alloquaris Christum audias? Illum alloquimur cum oramus: illum audimus cum divina legimus oracula. Spoken against such as spent theire times of leasure in visitinge the howses of Virgins and Widowes. We may thereby wa{me} some to spend lesse time in huntinge. etc

^[715]Non est coquorum etc docere dogmata Christiana. Basilij dictum

^[716]Polycronius et gratia sermonis et claritate vitæ ornatus – Beatus de quæ idem dicatur

^[717]Io: 5.35. ardens et lucens splendore Operis et doctrinæ. Operis et exempli. ^[718]Si lumen tenebræ quàm cimeriæ ipsæ tenebræ. – Ardendum fervore verbi dei vt luceamus non lucendum vt ardeamus, nam lux sine ardore fatuus et inanis, {lan}{illeg} iactantia etc – Pastoris opera ita se habent vt Iaacob virgulæ; qualia sunt talia erunt gregis. – David doce me bonitatem et scientiam – 1^o bonitatem vt sim in me probus, 2^o scientiam vt doceam alios – {illeg} Cæsare apud Lucanum iubendum alijs vt veniant non vt eant ad pugnam {illeg} cum Catone apud eum dem Monstrandum pugnare exemplo – Non alliganda eorum humeris onera, ad quæ ne digitum admovebimus. Vitæ innocentia et sancta rusticitas melior docta improbitate {etc} respectu Nostri Gregis.

^[719]Latimeri strena Henrico 8^es collata indicat non fuisse adulatorem, cum hoc inscripto

Fornicatores et adulteros iudicabit dominus.

<1138v>

^[720]Infunde (in vulnera peccatorum) vinum et oleum, non vinum sine oleo; sed quod et foveat et remordeat.

^[721]Non alios superbè increpem etc sed dicum increpans alios quorum sum ipse conscius Iustificata est Thamar magis quàm ego – etc suspice

^[722]Non confundant opera tua sermonem tuum etc vid.

^[723]{illeg} in nos severi iudices suimus etc Contra eos qui irascuntur invehentibus etc vid.

<1139r>

Visitatio.

^[724]Ita natura comparatum videmus vt optima quæque facilius frequentiusque corrumparitur quam vt ea quæ depravata sunt corrigantur etc Ita etc

<1140r>

Iudex

Blessed that iudg of men who can say as the wisdome of god. Prov. 8.7 et 8. Ye are gods spoken to iudges alsoe. Prov. 8.15. etc – 2 Thess. 1.6. Soe of a iudgee

^[725]Si fractus illalatur orbis Impavidum ferient ruinæ

Deliver the oppressed & be not faint hearted where thou iudgest. Ecclesiasticus 4.9. & 22. O how pleasant a thing is it when grayheaded men minister iudgment. Ecclesiasticus

Falsi testes cauendi – Æsop: Fab. pag: 26.