<Av>

{A sinn}er does evil not because he cannot do all things that he will but becaus he will not do all things that he can

His wil against evil is determined not by any blind impuls of \his/ nature but by free election \guided by understanding/. ffor evil is folly & \God avoids/ his understanding is too {illeg} perfecter then to choose {that} ye choice of folly is always avoyded \is always avoided/ by {sic} a perfect understanding, & \where/ ye understanding is most perfect ye will is most free

So Christ sinned not, not for want of power or freedom to {sic} do any thing: for he professed he could have disappointed ye prophesies concerning him (matt 26.53, 54.) but yet through ye perfection of his understanding.

In fulfilling the Prophesies therefore

<Br>

{Scite} Dicta.

Verba volvere et celeritate dicendi apud imperitum vulgas admirationem sui facere indoctorum ho{mi}num est. Hieronymus ad Nepotianum Epist 2.

Authores notandi.

Pighij Annales Romanorum fol 3. Vol. Lightfoot's Horæ Heb. &c. Seldens de {illeg}|S|ynedrijs

Kabalæ denudatæ Tomi duo. Primus continet Apparatum ad studium Kabbalæ Ebræorum. Post septem annos (anno 1684) prodijt tomus alter \in 4to/ ffrancofurti apud Io {illeg} (Francofurti apud Ioh. Davidem Zunnerum {illeg} 1684 in 4to) inscriptus Kabbalæ denudatæ Tomus secundus id est Liber Sohar restitutus. Præmittitur Præfatio de Simeone Ioachide quem composuisse librum Sohar fama est. Tomus ipse in tres partes divisus est quarum prima duos tractatus Ebraicos latinitate donatos exhibet, illis viam sternentes qui palatium Arcanorum ingredi cupiunt, quamplurima ænigmatibus involuta tradens. Pars secunda primum tres libellos sistit totius Cabalæ compendia quæ in opere Soharistico continentur: deinde commentarios in libros Zenuitha & Idra Rabba & Idra Suta R. Nepthali Hirz. Tertia \appendicis loco/ continet Ebreorum doctrinam de spiritibus creatis e libro cui nomen Beth Elohim & Manuscripto ad opera Loriensia pertinente. Plura promittit author.

<1r>

Out of Chillingworths \ye Ld Falkland's/ discours of infallibility.

This Author writing against ye Papists about their doctrin of infallibility, urges ye tradition \doctrine/ of ye millenaries as \of/ most indisputable & yet tradition & yet rejected by them. If, saith he \as they would perswade us/ ye relation of Papias could so far couzen so far [as they pretend] all ye prime doctors of ye Church Christian church into a beleif of ye celebration of ye thousand years after ye resurrection so as yt no one of those two first ages opposed it (wch appears plainly enough becaus those that after rose up against this \opinion/ never quoted any thing for themselves before Dionysius Alexandrinus who lived at least two hundred & fifty years after Christ;) nay, if those first men did not only beleive it as probable, but Iustin Martyr saith he holds it, & so do all yt are in all ꝑts orthodox christians ἐγὼ καὶ ἐί τίνες ἐισιν κατὰ πάντα ὀρθογνωμονες Χριστιάνοι & Irenæus sets it down directly for a tradition, & relates ye very words yt Christ used when he taught this, wch is plainer then any other tradition, is proved, or said to be (out of antiquity by them:) If, I say, these could be deceived, why might not other of ye ancients as well be deceived in other points, & then what certainty that \shall the learned have when after much labour they think they can make it appear yt ye Ancients thought any thing tradition, yt indeed/ it was so, & that either ye folly or ye knavery of some Papias deceived them not? I confess it makes me think of some yt Tully speaks of who (arcem amittunt dum propugnacula defendunt) loose ye fort while they defend ye outworks: For while they answer this way ye arguments of tradition for ye opinion of ye Chiliasts, they make unuseful to themselves ye force of tradition to prove any thing by.

For wch cause it was rather wisely yn honestly done of them who (before Faverdentius set him forth) left out yt part of Irenæus wch we alledg (though we need it not much, for many of ye fathers take notice of this beleif of his) yet he justifies himself for doing it by \a wors blow to them then this it self wch is/ saying yt if they leave out all ye errors in ye books they publish (that is, I suppose all opinions contrary to ye church of Rome) bona pars scriptorum, Patrum orthodoxorum evanesceret, a great part of ye writings of ye orthodox fathers must vanish away.

Out of ye Iesuites Answer.

To this ye Iesuite answ (having made premised a discours about infallibility) thus answers. The Body, saith he, of our position shoots forth ye branches of divers questions, or rather ye solutions of them: & first how it happened that divers Hereticks pretended to tradition, as ye Chiliasts, Gnosticks, Carpocratians & divers others yet they wth their traditions have been rejected & ye Church only left in claim of tradition. For if we look into what catholick religion is tradition is, & what ye hereticks pretended, ye question will remain voided For ye catholic Church calls tradition yt doctrine wch was publiquely delivered, & ye heretiques called tradition a kind of secret doctrin either gathered out of privat conversation wth ye Apostles \or rather pretended that the Apostles/ besides what they publiquely taught ye world had another mysticall way proper to schollars more endeared wch came not to publiqꝫ view; whereas ye force & energy of a tradition residing in ye multitude of hearers & being planted in ye perpetuall life & actions of Christians it must have a publicity that it cannot be unknown amongst them.

The Ld Falklands Reply.

Of ye Carpocratians & Gnosticks I have spoke before, but sure for ye Chiliasts this is only said & not proved. Howsoever this undeniably appears yt either Papias & Irenæus thought not this tradition to have come such a way as you speak of, or els they thought it no heretical way but such a one as was (at least reasonably) to be assented to; & both what was ye way by wch traditions ought to come & by wch this came they were more likely to know then those of following ages: wch proves that this objection (as much as concerns them especially) remains still so strong, that (in spite of Fevardentius) it will be better to answer it (scalpello quam calamo) wth a penknife then wth a pen; & no confuter will serve for it but an expurgatory Index, no non si tuus afforet Hector, not if Cardinall Perron         live.

<1v>

And a little after.

I know, saith he, why you resolve this opinion of ye Chiliasts to have had only such a private tradition; for though they name Iohn ye disciple & mention certain Priests who heard it from him, yet they deny not a more general delivery of it. But least peradventure men might think yt ye general opinion (that it came from ye Apostles) might arise from places of scripture (wch fallacy, their testimony when not so fully expressed, was still in danger of concerning any point but this that these books were written by these men) they therefore thought it fit to name to us their witnesses, that it came from Christ's own mouth, & in what words. And if they had done {illeg} so much on your side for ye differences between us, I beleive you would now have few Protestant adversaries left for you would have converted ye greater part & by that have been enabled to burn ye smaller.

And in another place of the same reply.

That ye Chiliasts are hereticks or your Church not infallible wch counts them so is most certain \& most plain/ & if you be in ye right, & that shee teacheth nothing but what shee hath received uninterruptedly down from ye Apostles, then they must always have been esteemed so by christians: whereas their doctrin is so far from having any tradition against it that if any opinion whether controverted or uncontroverted (except ye Scripture wch never was doubted) may wthout blushing pretend to have that for it, it must be this of theirs. My reasons are these.

The fathers of ye purest ages (who were ye Apostles disciples but once removed) did teach this as received from them who professed to have received it from ye Apostles, & who seemed to them witnesses beyond exception that they had done so, they being better judges what credit they deserved then after comers could possibly be.

All other opinions witnessed by any other ancients to have tradition may have been by them mistaken to have been so, out of St Hierom Austin's & Tertullians rules:whereas this for this, & for this alone are delivered the very words wch Christ used when he taught it.

Of ye most glorious & least infirm building wch ever in my opinion was erected to ye Roman Church honour of ye Church of Rome Cardinal Perron was ye Architect, (I mean his book against King Iames) & yt relies upon these two pillars that whatsoever all ye ffathers (he means sure yt are extant) witness to be tradition, & ye doctrin of ye Church that must be received for ye doctrin of those ages & so rested upon. If these rules be not concluding, then ye whole book \being/ built upon them becomes necessarily becomes as inconsiderable for what he intended it as Bevis or Tom Thumb. If they be then this doctrin wch is now hereticall in your churches beleif was ye opinion of the ancient Church. For if being taught by ye fathers of any age none contradicting it, be sufficient, this all for above two ages (& those ye first) teach, not any father opposing it before Dionysius Alexandrinus (250 years after Christ at least) yt we know or St Hierome or St Austine knew & quoted: wherein I note besides, that both these fathers either thought that no signe of ye opinion of ye Church, or cared not though it were.

And if fathers speaking as witnesses will serve let Papias & Irenæus be heard & beleived who tell us it came to them from Christ by verbal tradition, & Iustin Martyr who witnesseth that in his time all orthodox Christians held it, & joyns ye opposers wth them who denied ye resurrection & esteems them among ye Christians like ye Sadducees among ye Iews: wch proves yt you have ye same reason (expallescere audito Ecclesiæ nomine) to grow pale at ye mention of ye ancient Church (the nearest to ye Apostles) as we have to start at that of two hundred years agoe, & be ashamed of your Dionysius Alexandrinus as we of Luther.

Neither must you think yt you have answered ye Chiliasts by tying them to ye Carpocratians & Gnosticks (wch is but like Mezentius his joyning mortua cor <2r> pora vivis dead bodies to \the/ living ones) since ye opinions of ye two latter assoon as they were taught made ye teachers accounted hereticks & were opposed by almost all; whereas yt of the first found in ye first two above two ages no resistance by any one known & esteemed person, & ye teachers of it were not only parts but principal ones of ye Catholique church & such as ever have been & are reputed saints; though I know not by what subtilety you dispence wth yor selves for departing from yt doctrin wch was received from them as come down from ye Apostles, & yet threaten us wth damnation if we will not beleive more improbable tenents to be tradition upon less certificate.

Neither can I find out what it is by wch you conclude that their tradition was gathered ye heretical way from private discourses wth ye Apostles: Irenæus indeed tells us that Presbyteri meminerunt, one of wch Papias was, but not a word that it was delivered in secret, or ye Auditors but few, nor that others had not heard other disciples teaching ye same doctrine. And me thinks if you had evinced what you desire (as you seem to me not to do unless to affirm be to prove) it would make more against you. Sure if from so small a ground as ye word of one only disciple that he in private discours was taught this by ye Apostles, a fals doctrine could so generally be received by all ye first doctors of ye Christian Church; & yt so long after Dionysius Alexandrinus had used his great authority to destroy it St Hierom was yet half afraid to write against it, as seeing how many catholiques he should enrage against himself by it as he testifies in his Proem to ye eighteenth book of his comment upon Isaiah: what suspicions must this {sic} raise in ye minds of those of your own party, lest what they esteemed tradition, had at first no greater a beginning & no firmer foundation but only better fortune. ffor why might not ye same disciple have cozen'd {sic} them from whom their beleif is descended in twenty other things as well as in this? & why not twenty others as well as he?

If you say (as it hath been said to me by one whose judgment I value as much as any one of your party) that if this opinion had indeed had tradition it could never have been so totally extinguished: I answer yt I affirm not that it had but only that if ye rules of yor part be good & valid, then it had. – Besides although it had, yet when doctors of great authority wth ye people had won upon many first not to think it tradition & then not true, & lastly courage increasing wth their multitude (for St Hierom durst not call it) had made it accounted an heresy, it is not strange yt none should rise to oppose it: for by that time burning was come in fashion wch was a ready way to answer all objections & end all controversies: especially piety being grown more cold & so men less apt to suffer for opinions, & ye times more ignorant & so men less able to examin what had been beleived before them. But you who affirm that your church receives nothing but what hath come to her by verball tradition down from ye Apostles, must not only destroy ye Arguments wch prove this to have had tradition (wch you or any els will be never able to do) but must affirm yt ye contrary hath such: wch yet their most ancient opposers never pretendet to but {illeg} scoft at ye opinion as ridiculous & {sic} savouring of Iudaism, wch as wise men & as good christians as they, before them beleived to be orthodox.

"Thus you see ye tradition of ye chiliasts is so notoriously plain that in one of ye best books (& I think I may say ye very best, for they never did nor ever will be able to answer it) agt ye Papist's infallibility, it is urged & relyed upon as the main argument against their doctrin of tradition, & this by a person who was not biassed by any kindnes for ye doctrine, (for he beleived it not;) but \was only/ moved by ye undeniable plainnes of ye its tradition beyond yt for any other doctrin what soever, the tradition \for ye authentickness/ of ye scriptures only excepted. This therefore coming from an unbiased person or rather from one who was biassed inclined ye contrary way, hope will have ye more force. Nor need it breed any hesitancy yt ye Author himself was not persuaded of ye opinion by ye fore tradition, since that was not from want of any force in \any defect of/ ye tradition but from ye extinguishing of it in after ages (as he intimates,) wch can be no objection to them that consider how great & durable an Apostasy there was to happen. See 2 Tim 1.13 & 2.2. & 4.4. Dan 7.25."

<3r>

Out of ye Lord ffalkland's Reply

Cardinal Perron confesseth yt an Arrian will be desirous to have his cause tried by those Authors we now have wch lived before ye question arose: for there saith he will be found yt ye father Son is ye instrument of ye Father, ye Father commanded ye Son, when things were to be made, ye Father & ye Son are aliud & aliud; which who should at this day say now ye language of ye Church is better examined, would be accounted an Arian. Now though there be no reason for you to disbeleive so learned a Prælate in a matter of Fact (especially since ὄικοθεν ὁ μαρτὺς) yet if you pleas to reconsider those Authors seriously, if you have not markt it before (as Prejudication often blinds extreamly) you will then confess it. Sure then if Fathers in ye first ages taught their children that so they had received from theirs as ye doctrin of ye Apostles, how could ye chief pillars of christianity have been ignorant of it? or if they knew it, how would they ever have written so directly against their knowledg. For that answer wch St Hierom {sic} gives (as St Austine to ye Pelagians) that before Arius arose ye ecclesiastical writers spoke minùs caute wth less circumspection, though it brings some salve to ye ꝑsent objection yet it is a weapon against Tradition in generall. For if through want of care ye best & wisest men used to contradict tradition (as you must grant they did) then sure much more likely when they taught by word of mouth when less care is always used then in books, & how then can any age be sure that by this reason (of minùs cautè locuti sunt) their Ancestors have not mistaken their ffathers & misled their posterity. Look but into Athanasius & see but what he answers to what is brought against him out of Dionysius Alexandrinus. Truly in my opinion when he strives to make it Catholiqꝫ doctrine he doth it wth no less pulling & halling then Sancta Clara useth to agree ye articles of ye English Church wth ye Tenets of ye Roman. Consider what 80 Bishops, & those orthodox, decreed against Paulus Samosatenus, & if you make it consent wth Athanasius his creed, I shall beleive yt you have discovered a way how to reconcile both parts of a contradiction. This I say not as intending by it to prove ye Arrian opinion to be true, but ye contrary party insisted not upon yor grounds but drew their beleif out of Scripture: ffor if there had been such a common & constant verbal tradition, the chief christians would not through want of caution have contradicted it, neither could Constantine if it had been then as known a part of ye Christian religion as Christ's resurrection, have ever so slightly esteeemed ye question when it first arose; neither would Alexander ye Bishop of Alexandria have remained any while in suspence as Zozomen saith he did πή μεν τουτοὺς πὴ δὲ ἐκείνους ἐπαινων: but this being then a question newly started & spoken of before but by accidents & so peradventure minùs cautè (for ye same Author says that they did ἀγειν ἐις ζήτησιν τὰ πρότερον ἀνεξέταστα) they were therefore fain to try it by scripture, (esteeming written tradition as sufficient a rule as verball,) as you may see by Constantines own words at ye Concill of Nice ἐυαγγέλικαι βίβλοι καὶ ἀποστόλικαι καὶ των παλαιων προφετων τὰ θεσπίσματα σαφως, ἡμας, πως χρη περὶ {illeg} |του| θείου φρονειν, ἐκπαιδέύουσι, ἐκ των θεοπνευστων οὐν λόγων λαβωμεν {sic} των ζητουμένων τὴν λύσιν.. The books of ye Evangalists & ye Apostles & ye oracles of ye Ancient Prophets teach us clearly what we ought to think of ye Divinity. Let us therefore out of these Divinely inspired discorses seek ye solutions of or questions. Which being ye Emperors Proposition & passing uncontradicted (wch ye Bishops would not have suffered it to do if they had known your's to be so much the best & most certain way & this hazzardous as you suppose), we have reason to beleive that they for want of {illeg} direction made ye Scripture their rule & sought <3v> out ye truth by ye same way that we damnable Heretiqꝫs do, & by that condemned ye Arians as not having such a Tradition as you speak of, or if they had (wch is very unlikely) counting it so insufficient as that they were not to coclude {sic} by that.

{illeg} To prove further that against ye Arrians there was no such tradition as you speak of (at least yt was ye ground upon wch they were condemned) consider if you pleas yt in ye Epistle wch Eusebius of Cæsarea writ to some Arrians after ye Coucill {sic} of Nice, he saith: ffirst that they assented to ye ὁμοούσιος Consubstantial becaus also they knew των παλάιων λογίους τίνας καὶ ἐπιφανεις ἐπισχόπους και συγγραφέας some eloquent & illustrious Bishops & writers had us'd ye term. In wch I note that neither claim'd he any such verball tradition for this as you speak of, & of that sort wch he claimed he names only τίνας some as knowing two {sic} many had otherwise {sic} to give such a tradition leave to be general.

Secondly he saith they assented to anathematise ye contradictors, {illeg} διὰ τὸ ἀπέργειν ἀγράφοις χρησθαι φώναις to hinder men from using unwritten words, by wch he saith (& that truly) that all confusion hath come into ye Church. And if it be asked why ye same reason made them not keep out ye word ὁμοούσιος, I answer That I beleive (or els he is not constant to his own reason) that he meant only those words to be unwritten wch were in scripture neither themselves, nor equivalently, whereas he took ὁμοούσιος to be in ye scripture in ye latter sense. And yt by written he meant in ye scripture only, appears {sic} by wt follows, yt no divinely inspired writing (μηδεμιας θεοπνεύστου γραφης) using ye Arrians phrase, it was neither fitting to say nor teach them. Neither can you say yt Eusebius being him self a secret Arrian prevaricated herein, for Theodoret makes this Epistle an argument against them, wch he would not have done if either it had seemed to to say any thing contrary to ye catholiqꝫ doctrine & not to have opposed ye contrary by a Catholiqꝫ way, at least wthout giving his reader some caution concerning it.

All wch reasons move me to think yt ye generality of Christians had not been always taught ye contrary to Arius's doctrine, but some one way, others ye other, most neither as having been only spoken of upon occasions, & therefore methinks you had better say with ye Protestants yt ye truth was concluded (as Constantine said it should be) by arguments from Scripture, or (as some of your own say of other points) yt before ye Councill it lay in Archivis Ecclesiæ in ye Desks of ye Church then claim such a tradition for it as appears it can never be defended yt it had.

Some less meetings or Conciliabula there were before [Constantine] but none of these accounted infallible by yor selves (though me thinks they should by yor grounds) & indeed it would go ill wth yor \own/ infallibility if they should; for of ye two most notable ye one defended Rebaptization, & ye other condemned Samosatenus, & in doing so taught as plain Arrianism (if we might know mens meaning by their words, which if we cannot, all arguing especially from Authors is ended) as even Arius himself was condemned for at Nice. Ib. p. 102

<4r>

That Infants are not to receive ye Eucharist is now both ye Doctrine & practise of ye Roman church; but six hundred years ye church used it. St Austine accounted it necessary at least in some sence of ye word if not absolutely (wch last is most likely becaus from ye necessity of that wch could not be received but by them wch had received Baptism he & Innnocentius a Pope prove ye necessity of Baptism) & an Apostolicall Tradition. Ld. Falklands Reply p 82.

The Papists have many differences among them: as whether ye Pope be infallible? whether \God predeterminate every action?, whether/ election & Reprobation depend upon foresight? Which seems to me as great as any between their adversaries, & in ye latter ye Iesuites have ancienter & generaller Tradition on their side then ye Church of Rome hath in any other question. Yet this must not make ye Dominicans hereticks & must us. If they say ye Church hath not resolved it (wch signifies only that they are not agreed about it, wch is yt we object) I answer it ought to have done so if uniformity to ye ancient Church be required in wch all yt ever I could hear of before St Austine (who is ever various I confess in it) delivered ye contrary to ye Dominicans as not doubtfull. Ld Falklands of Infallibility p    

A great controversy being risen between ye Dominicans & Iesuites, it was heard before Pope Clement, who appointed both sides to prove wch of them followed St Austine, & according {sic} to that he \{illeg}/ intended to have give {sic} sentence if ye advice of Cardinall Perron had not prevailed to ye contrary. But many days they spent in examining what he thought, who thought so variously concerning it, that he scarce knew himself wch: whereas before him all ye ancients yt ever I could ever meet wth were wth ye Iesuites wth an unanimous consent. Ld Falklands Reply p 108.

<4v>

Out of the Ld George Digbies letter to Sr Kenelm Digby.

– Hardly shall you find scripture alledged more frankly by ye Fathers, or ye Church tradition proclaimed more loudly in any point of faith yn by Iustin & Tertullian in ye rigid censure of ye use of Images, & in ye same Tertullian in affirming Christ's descent to free ye Patriarchs; & in these two & divers others ye gross assertion of ye Angels copulation wth weomen: & lastly then in all ye Millenaries most confident authorising of their Iudaic doctrin.

Out of Sr Kenelms answer

– Christ's descent to free ye Patriarchs not only Tertullian but all ye Fathers yt ever spake of yt particular deliver it as a matter of faith, & so it hath been ever held by ye church – The error of ye Millenaries appeareth plainly to have grown among some of ye Fathers (wth whom ye Authority of Papias weighed much) by literally interpreting a text of ye Apocalyps: but never any of them urged ye generally received opinion of ye Church nor public tradition from Christ & ye Apostles. And besides ye Church has never yet to this day condemned as an heresie yt part of ye Millenaries belief wch some of ye fathers held (wch is of ye Saints reigning wth Christ a thousand years upon earth after their resurrection & enjoying only spirituall delights) but only other foul enormities wch went under ye name of ye Millenaries heresies. — Further concerning ye Millenaries Iustin Martyr saith him self saith it is an opinion not generally believed in ye Church but yt many of ye Orthodox reject it — It is true Papias seemeth to intimate as though it were in some obscure manner derived from Christ, but not as a thing commanded to be preached and taught. {illeg} He telleth it as a mystery or secret whispered by {sic} \to/ him by \to/ some of ye Apostles whom he would oblige more then their fellows {illeg} by imparting somthing to them for their knowledge that ye rest should be ignorant of. But no such by-rivulet (though it should come from ye true fountain) can ever fall into ye main & avowed Channel of Ecclesiastical tradition. Indeed it's like yt Cerixthus ye Heretic to justify his new device in yt particular fathered it on St Iohn as whispered to him by Christ in Conference & from him Papias yt was an easy & simple man, taking it, passed by his name & vouchsafed only ye Apostles.

Out of ye Ld Digbies Reply.

The Authority of ye fathers in or differences are \is/ (not to insist upon ye fewness of their writings, ye many suppositious children that beare ye name of ffathers they do not so much as {Ore} refer, & ye alterations rasures & insertions wch through ignorance fraud or malitiousness that have corrupted even those few {illeg} monuments that remain of venerable Antiquity) it is I say chiefly invalidated by these four considerations 1st Their contradictions one to another. 2 Their variance from themselves. 3 Their repugnance to both Papists & Protestants, & 4th their want of ability in many points of or controversies, in most of will to decide them.

1 They clash wth one another first in point of Government. To name ye superiority of ye Sea of Rome will be enough to call to yor memory ye Epistles of *[1] Leo contrary to ye 28 Canon of ye Councel of Calcedon who had elevated that of Constantinople to an equall height with ye other. And likewise those Epistles of Gregory ye 9t, 32 ad Maurit. 34 Constant l. 4. wherein he inveighs in sharp terms agt whosoever should take upon him ye title of universal Bp. hardly reconcilable wth those passages of ye fathers yt ye Roman Drs cite for ye Popes supremacy, & least of all wth ye practise of Boniface ye 3d yt soon after assumed yt appellation. To name ye question of appeals to Rome will suffice to draw an acknowledgment from you of ye gt contestations between ye African Bps & ye Roman, condemning yt point; wch was likewise oppositely decreed by ye Synods of Sardis & Calcedon. Sard Com. 3. 2 Concil. Calced. Can. 9. To name ye Election of Bishops will be sufficient to call to yor thoughts the direct opposition in yt points of ye ffathers of ye 8th General Council (Canon 22) against what Cyprian (Epist 68 p 166) taught at large to be Apostolic tradition; to wit yt ye people should have their votes also in ye choise of Bps. And lastly you will easily be put in mind how that wch is delivered by many, & particularly by Epiphanius p 908 against Arrius for a received sense of ye Church touching ye preeminence of a Bp above a Presbyter is flatly impugned by S. Ierome Ep. ad Occan 83 p 614, & others.

Secondly they clash in matters of practise. Call but to mind Victor's heats agt ye Bps of Asia touching ye observation of Easter day, Fabian's and Tertullians Tenants about Marriage, ye first holding all marriage pollution ye last esteeming ye second unlawvull. Origen (contra Celsum l 5 to p 479) & Athanasius (Orat 1 Contra Arrianos p 394) speake expresly agt invocation & wp of Sts: to wch those wch Bellarmin (L. de Beatitudine sanctorum l. 13) are not like ye rest so impertin cites out of Iustin & Augustine are not like ye rest so impertinent but that they may stand in some opposition. Let me but remember you of ye opinion that Hereticks ought to be baptized, so contradicted by Optatus by Austine & generally by all that impugn ye Donatists, wch was notwithstanding most peremptorily maintained by Tertullian, Cyprian (ep ad Pompeium) & Firmilian, so far yt Cyprian for this cause brake into most notorious heats agt Stephanus Bp of Rome (both Stephanus & Cyprian <5r> urging tradition for contrary doctrines) & Firmilian agt all ye Roman Church in generall, saying in an Epistle of his (wch is ye 75t among Cyprian's works) yt Rome did not in all things observe ye tradition of ye Apostles & in vain boasted of their authority. Accord I beseech you that passage of S. Austin serm 17 de verbis Apost (Injuria est pro Martyre orare) wth ye practise of ye Church in that point wch appear's to have been general & is recorded in divers of ye ffathers as Clemens Cyprian Austin 17 Serm de verbo Apost. & particularly by Epiphanius against Aerius. Lastly in point of confession & penitence, be pleased to confront those passages of Chrysostom Homil de pœnit. & confess. It is not necessary saith he that thou shouldest confess in ye presence of witnesses let ye inquiry of thy offences be made in thy thought, let this judgment be wthout a witness, let God only see thee confessing. And again in Epist ad Hebr. c. 12. Hom 31. I do not say to thee, bring thy self upon ye stage nor accuse thy self unto others, & likewise that of St Austin confess l 10 cap. 3. What have I to do wth men that they should hear my confessions as though they could heale my disseases? Be pleased, I say, to confront these wth some passages of other ffathers cited by Arcadius upon that subject & likewise by Bellarmin, l 3. c 2 de Pœnitentia, & confess the ffathers in matters of practise as well as of government irreconcileable.

Thirdly their contradictions in matters of beleif are infinite. I shal only summ up such as I esteem most important either in ye points themselves wch they concern or in relation to or controversies in ye Doctrine of ye Trinity. That of Iustin Martyr p 357 agt Tryphon wch cannot be salved from making a distinction of nature betwixt ye father & ye Son. That of Tertullian adv. Prax c. 9, 10 Pater tota substantia est, filius verò derivatio totius & portio. & many other passages in ye same book. That of Origen Tract. in Ioan. Tom. 3. where he implys little less as Genebrard observes yn yt ye father is as much above ye Son & ye holy Ghost as they above ye creatures. That of Theodoret part 3 Concil Eph. p. 496. where refuting Cyril's 9th Anathema, he saith yt in it Cyril doth Anathematize all ye Apostles & ye Arch-Angel Gabriel himself, whilst impiously & blasphemously (they are his words) he curseth such as do not believe ye holy Ghost to proceed from ye Son. I can easilier accord these Doctors wth Arrius then wth Athanasius or ye 318 fathers of ye Nicene councel. Of ye state of ye Soul after death in point of reward & punishment; & likewise concerning Christs descent into Hell, I could here cite you multitudes of oppositions; but I shall have occasion to speak of these in another place. Lastly touching ye Eucharist – That of Iustin in Apol 2 The sanctified food (saith he) wherewth or flesh & blood by conversion are nourished we are taught to be ye flesh & blood of Iesus incarnate, being made such by ye word of prayer, after ye same manner as Iesus Christ or saviour by ye word of God took on him flesh & blood for or salvation. How will it suit wth ye latter part of ye 40th Chap of Tertullian agt Marcion where his whole argument runs upon this, That in ye Eucharist ye Bread & wine are ye figure & representation of Christs body (for it would have been a very extravagant argument to one yt denyed (as Maryon did) Christ himself to have a body of flesh, to alledge yt bread was ye flesh of his body,) His words are; Having profest (saith he of or Saviour) a desire to eat ye Passover, he took bread & having distributed it to his Disciples, he made it his body saying, This is my body, that is, ye figure of my body, of wch it could not have been ye figure if he had not in truth a body. And again wth that other passage of ye same Author lib de Anima cap 14: The tast of ye wine wch he consecrated for a memorial of his blood. And also wth that lib 1 agt Marcion cap 14: The bread by wch he represents his body (I dare not translate ye rest) Etiam in sacramentis proprijs egeus mendicitatibus creatoris. Survey that passage of Cyrillus Hierosol.Catach. cap. 4. Vnder ye form of bread his body is given thee & under ye form of wine his blood. And again Knowing this for a certainty yt ye bread wch we see is not bread though or tast find it to be so: So how this will suit wth that place of St Austine upon ye 98th Psalm, where he bringeth in or Saviour speaking of this matter after this manner: You shall not eat of this body wch you see, nor drink yt blood wch they shall shed which will crucify me; I have commanded a certain sacrament unto you wch being spiritually understood will quicken you. Next consider those passages of Gregory Nissene quoted by Bellarmin: We beleive, saith he, the bread rightly sanctified by ye word of God to be changed into ye body of God ye Word. And again a little after: This doth ye vertue of ye benediction effect, changing ye nature of what wee see (Bread & wine) into ye body of or Lord: To wch I oppose that of Theodoret Dialog 2. The mystical symbols are not removed from their own nature after sanctification, but remain in their former substance form & figure. & Dialog. 1. Our Lord, saith he, in delivering those mysteries called ye bread ye body & ye mixture in ye cup blood. And soon after, saith he, Our Saviour inverted ye names giving to his body ye name of Symbol & to ye symbol ye name of his body; so having named himself Vine, he called ye symbol blood. Next let us confront that of Chrysostom Hom. de Encænijs; Is it bread yt you see? is it wine? do they go into ye privy like other meats? away wth such a thought; for as wax being put into ye fire unites it self so in substance to it that nothing thereof remains so imagin here that the mysteries are swallowed up in ye substance of the body. Therefore when you approach thereunto, think not that you receive the divine body as from man, but fire from ye <5v> Pincers of ye Seraphim wch Isaiah saw, so think |yt| you partake of ye divine body as if you joyned yor lips to his pure & spotles side. Confront this wth Origen in cap 15 Matth. As nothing, says he, is impure in it self but is made so to ye polluted & incredulous by his own uncleanness & unbeleif; so neither doth that wch is sanctified by ye word of God & prayer, in its own nature sanctify him yt useth it. And forasmuch as belongs to that eating, we are neither defrauded of any good by ye not eating nor enricht wth any good by ye eating of ye sanctified bread, wch for as much as it hath of materials goes into ye belly & ye privy, but becomes usefull & effectual according to ye proportion of faith, making ye soul perspicacious & considering of what is profitable. Lastly to conclude this point, let me set before you Macarius Homil 17 & Theophylact, more remote from one another in this article of faith then in ye times wherein they lived: Macarius telling us {sic} that we offer bread & wine yeἀντίτυπον of his flesh & blood; & they wch are partakers {illeg}of {illeg} the visible bread do eat ye flesh of or Ld spiritually. And Theophylact teaching ye direct contrary doctrin upon ye 6t of St Iohn. Note here (says he) yt ye bread wch wee eat in ye mysteries, is not ἀντίτυπον of ye Lord's flesh but ye very flesh of ye Lord. And let no body be troubled yt ye bread should be beleived flesh since ye bread wch he did eat when he walked here was altered into his body & made ye same wth his holy flesh; so would ye wafer be turned into his flesh if Christ as man did eat it.

2. The ffathers clash wth themselves. — But in this I may be excused from \alledging/ examples, since Genebrard & Pamelius thought it their best course to purge, the one Origen, ye other Tertullian from gros & impious errors in many places by shewing how they teach ye contrary in others. though by ye way I must needs say yt Pamelius his manner appears to be very extravagant for as to some poisonous doctrins of Tertullian a Montanist he rightly applys a cure from some other passage of Tertullian a Catholic, so at other times to what he thought venemous in Tertullian a Catholic he preposterously prescribes an antidote out of Tertullian a Heretic; as you may see in ye 8th of his Paradoxes where he confutes an error in his Apologetiqꝫ & de Testimonio animæ, books wch yt father wrote being a Catholic, wth a passage of his book de Anima composed when he was turned Cataphrygian: & yet who so forward as Pamelius when any passage in such books makes for us, to cry out, Away wth it, 'twas a saying of Tertullian a Montanist. —— Had St Austins admirable monument of humble ingenuity (as well as high erudition) his Retractations perished as Origens, wch as St Ierom saith he made in an Epistle to Fabian Bp of Rome [Hieronymꝰ in Epist. 65 ad Pamach. & Occan.] did before him, St Austin might perhaps have had a calogue place in some others Catalogue of Heretiques, as wel as St Origen in his. And truly who can secure us yt ye like mishap hath not befallen others of ye ffathers now taxable wth erroneous doctrines by ye loss perhaps of some after survey of their own writings.

3 Thirdl The Fathers are repugnant to ye governmnt practise & belief of both ye Romish Church & ors: But in this I have prevented ye need of examples by many of ye instances both of my former letter & this, as yt of ye equality of Bps & Presbyters, that of Rebaptizing, yt of Angels, yt of ye Millenaries &c: to wch I will only add that wch so many & particularly St Austin delivers of ye necessity of childrens partaking of ye Eucharist, & his rigour agt infants unbaptized.

4 The ffather's wanted ability {sic} or will decide {sic} or controversies because they either were wholly ignorant of them (most of or controversies being unthought of in ye Church for ye first 500 years) or thought them not materiall, though now ye injunction of them by one side for articles of faith has made them so. – And this I am induced to think, first becaus I meet wth them no where in Scripture, Secondly becaus in ye father's several catalogues of hereticks (as that of Philastrius, Epiphanius & St Austin) I find none branded wth Heresy for not holding those articles imposed on men's beliefs by ye Church of Rome & rejected by ors – & thirdly becaus these articles appeared not in those severall pieces wherein ye fathers of set purpose & designe professedly set down all ye essential doctrines of Christianity agreed upon throughout ye Church universal. Such were their Symbols: Such Irenæus his unity of faith in Lib j. cap 2. Such Origen's introduction to his book de Principijs, such Tertullian's rule of faith in his prescription agt Hereticks, such Epiphanius his conclusion of his work wch he calls ye settlement of truth & assurance of immortality. Such likewise (to fit you wth some of all ages) was ye work of Gennadius (written wthin these 200 years) de recta Christianorum fide: I will not say in some of wch, but in all wch together there is not one article of faith received by ye Church of Rome & rejected by us so much as mentioned save only in Epiphanius of Christs descent into Hell; a point variously & uncertainly understood amongst ye Fathers, as shall in another place be demonstrated. Now for further proof of ye little agitation or great neglect of or controverted points in ye primitive times let me appeal to yor own observation. Do you know of any of ye Fathers for ye first 400 years that hath purposely & of designe composed ye least treatis of any one of or questions? or in some other tract handled them so much as in a formal digestion? Inform me I beseech you, for I profess all ye works yt ever I have met wth of them appear to have been wholly directed either to deride ye Pagans, to confute Philosophers, to convince ye Iews, to confound prodigious heresies, or deliver precepts of good life, or els to expound some pages of scripture most useful to ye same ends.

Thus noble Cousin I have laid before you my principal reasons that led me to <6r> deny the fathers testimonies to have such validity whereon we may justly pas a verdict in or questions of religion –

– If you lay ye rule absolutely generall that what article soever is delivered directly or by intimation from ye fathers to have been a received doctrine of ye Church ought to be swallowed for an infallible verity, it will easily be made appear that this method must betray you not only into some Protestant tenents, but also into beleifs on both sides confessed to be erroneous. It must draw you to be a Millenary, to hold a necessity of Children's partaking ye Eucharist, to abhor ye use of Images as Idolatrous, & to reject out of ye Canon those books wch wee esteem Apocryphal: for all these do ye fathers deliver wth somwhat more then intimations that they were taught to them as derived from ye Apostles, & from generall receptions of ye Catholick Church.

First for ye doctrine of ye Millenaries, I conceive you make a right judgment of ye original thereof from Papias whom St Ierome (ye best critick in Ecclesiasticall Antiquity) says to have been ye first author of it; wch error it is probable ye said Papias ran into either by flattery to win upon ye Iews or els as you say by ye gross understanding of a text in ye 20th of ye Apocalyps himself being one but of a dull & easy spirit, wch being taken from him by those that reverenced ye antiquity \& piety/ of ye man was delivered wth reccommendation to their successors, & so took possession of most of ye Doctors {sic} of ye following ages. As for that of Cerinthus, I beleive wth Sextus Senensis that it was a distinct Heresy wch fed carnal men wth hopes of beastly & sensual delight for it is not likly yt a doctrin taken from such an arch Heretic as Cerinthus could have found such reception among ye catholic fathers; & least of all is it probable that Cerinthus could have fathered it upon St Iohn whom ye Apostle is said to have detested so much yt Ireneæus (lib 3 cap 3) a chief Champion of ye Millenaries, in yt very chapter where as you say he reccons up ye succession of Bishops in divers Churches, relates yt wn St Iohn was entring into a Bath where Cerinthus washed himself, St Iohn no sooner saw him but he stept back crying out. Let us forsake ye place least that enemy of truth draw down ye house upon or heads: a fit Author for so foule a doctrine but one very unlikely to be believed acquainted wth Christs whispers to St Iohn. But as this enormous part wch passes also wth most under ye name of Millenaries heresy was generally condemned: so ye other more spiritual of Papias, was & is far from being approved at this day either by yor Church or ors, much more from finding so firm & entire assent as you will be obliged to give it by yor rule of swallowing for unquestionable & infallible what doctrine soever ye fathers deliver as taught unto them & to be ye general sense of ye Christian Church in their times. Symbol (cross with a hooked base surmounted by 3 circles arranged in a triangle) in text And for proof yt it was delivered for such by Papias (who gloried in nothing more then in being a carefull collector of ye doctrines taught by ye Apostles (viva voce) I referr you only to Nicephorus Calistus Hist. Eccles. l 3. c 20.

That Iustin Martyr delivered it for such a passage in his Dialogue wth Tryphon will easily testify where he saith, that he, & all in all parts Orthodox christians held it, & calls them only Christians in name wth many other circumstances of aggravation that denyed it. It is true as you say, he confesses a little before that some good & honest Christians did not acknowledg it, but this may be an argument how careless & oftentimes repugnant to themselves some of ye fathers were in their writings or els how little scrupulous of setting to doubtful doctrines that seale wch you account so sacred; but it can no way salve him from having taught it wth those circumstances that you esteem ye notes of infallibility.

That Irenæus took it & taught it to be of tradition from Christ I think is so manifest that it were superfluous to insist upon particular passages in that Author. And lastly to omit Tertullian & others, who clearly (me thinks) imply as much though not in ye very terms; What think you of can expres more a doctrine rightly delivered & generally received then Lactantius lib 7. Istitut. cap 26, his conclusion of his long discours upon this subject; Hac est doctrina sanctorum Prophetarum quam Christiani sequimur, hoc est Christiana sapientia.

Secondly for ye necessity of Children's partaking ye Eucharist, although ye evident practise of ye Church for ye first 600 years according to all or records of antiquity might excuse me from proving by any particular instance that some of ye Fathers taught the necessity of it for a received tradition; yet take this of St Austin lib 1 de peccat. mer. & remiss. c 24 Rightly saith he do ye Punic Christians call Baptism by no other names then health & safety nor ye sacraments of Christs body by no other then life, Vnde nisi ex antiqua, ut existimo et Apostolica traditione qua Ecclesiæ Christi insitum {sic} tenent præter Baptismum et participationem Dominicæ mensæ non solum non ad regnum Dei sed nec ad salutem & vitam æternam posse quenquam hominum pervenire.

Thirdly for ye use of Images consult ye invectives of these fathers agt them Tertull. lib j de Idololatria. Orig: lib 7 contra Cels. Arnob. lib. 6. Lactant lib 2. Epiphan Ep. ad Iohan. Hierosol. inter opera Hier. Epist 60. Ambr. de fuga secul cap 5. Aug. de fide cap. 7. See more of ye Author's discourse

Lastly concerning ye Apocryphal books I need cite no other proofs then that of Ierom. Iudith, saith he, Tobiæ & Maccabæorum libros legit quidem Ecclesia sed inter Canonicas scripturas non recipit, added to that of Ruffinus: {Ideo}, saith he quæ sunt novi et veteris Testamenti vo <6v> volumina quæ secundum majorum traditionem per ipsum spiritum sanctum inspirata creduntur, et Ecclesiæ Christi tradita, competens videtur in hoc loco evidenti numero sicut ex patrum monumentis accepimus designare. And accordingly he enumerates only those books received by us for Canonical, & goes on, Hæc sunt quæ patres intra Canonem concluserunt ex quibus fidei nostræ assertiones constare voluerunt: sciendum tamen est quod et alij qui non canonici sed Ecclesiastici a majoribus appeallati sunt: & reccons up all those wch we reject; & thus concludes: Hac nobis a patribus, ut dixi, tradita, ut opportunum visum est hoc in loco designare ad instructionem eorum qui prima sibi Ecclesiæ ac fidei elementa suscipiunt ut sciant ex quibus sibi fontibus verbi Dei haurienda sint pocula.

— When Gregory Neoces Ariensis \[Thaumaturgus]/ said yt ye father & ye Son according to or conceptions were two, but one in Hypostasis; St Basil Ep 64 p 849 Tom 2 excuses him saying that it was spoken οὐ δογμάτικως. ἀλλ᾽ ἀγωνιστικως, & that being to perswade a Gentile, he thought it not necessary to be exact in his expressions. — likewise where Dionysius Alexandrinus had stiled ye son ye workmanship of ye father as ye ship to ye shipwright, & many other expressions that no Arian could mend; Athanasius is ready wth an Apology for him p 551, 552 Tom 1 de Sent Dionis. They were saith he κατ᾽ ὀικονομίαν γραφομένα, & are not to be taken malitiously.

— But becaus my opinion (that ye scriptures are ye only rule of faith) is little considerable wth one of so far a better judgment; take in this point ye Opinion of ye fathers wch you so much rely upon. To begin wth Tertullian, these are ye last words of his 22th chapter against Hermogenes. Scriptum esse doceat Hermogenis officina: if it be not written saith he, let him fear ye wo desteind to such as shall add or take away. Can any thing be inferd more rightly then from this passage the sufficiency of scripture & ye superfluity of any other rule? But take yet somewhat more direct from Athanasius (in his Oration ad Gentiles toward ye beginning.) ye holy & from God inspired scriptures (saith he) are ἀυτάρκεις {sic} of themselves sufficient to ye discovery of truth. I appeal to St Basil himself of all ye fathers ye greatest attributer to tradition in all things wherein regard is justly due to it. Hear what he says, handling a point wherein scripture (I think) is as dark as in any necessary one whatsoever; I mean that of ye Trinity: Beleive what's written, saith he, what is not written seek not. Hom 29 advers. Calum. stan. Trin. pag 623. And in another place: I (De vera ac pia fide pag. 251) It is a manifest falling from ye faith (says he) & an argument of Arrogance either to reject any of those things that are written or to introduce any that are not of ye written. And lastly to summ up all that can be said by a Protestant in one sentence of a father of greatest learning & authority: Listen but to St Austin De Doctrina Christiana lib 2 cap 9. In ijs quæ aperta in scriptura posita sunt inveniuntur illa omnia quæ continent fidem moresqꝫ vivendi. He had need be a confident sophister that would undertake to evade these Authorities; but yet if they may not be admitted, let ye Scripture be heard for it self. 2 Tim 3.14, 15, 16, 17. Galat 1.8, 9, 11, 12. Deut cap 4 & cap 12. 1 Cor 4.6, 7 in wch last text [that you may learn in us not to think above wt is written, that no one of you be puffed up &c] ye Apostle makes ye scripture a remedy for yt wch ye Ap some of ye Papists object agt ye use of it, namely that it puffs up ye learned above those of weaker capacity.

<7r>

Observations upon Athanasius's works.

1. In all Athanasius's writing wch he wrote before ye reign of Iulian ye Apostate there is not ye least mention of a humane soule in Christ distinct from ye {illeg} λόγος. But And in divers of those works he insists much upon ye incarnation as in \prolixa/ Oratione de incarnatione Verbi. In Epistola ad Adelphium ubi \fuse/ respondet Arianis obijcientibus quod Homousiani adorando Christum ut Deum summum adorant etiam corpus est quod creatura est. In epistola ad Maximum ubi respo passim persuadet Crucifi loquitur de verbo corpus gestante. In Epistola de Synodi Nicæni Decretis & in prolixissimis illis quinqꝫ orationibus contra Arianos quas ultimo anno Constantij composuit, & in quibus ibidem sæpissime describit incarnationem. In his omnibus {illeg} incarnationem exprimit dicendo verbum assumpsisse carnem & corpus quod nunc σωμα vocat nuncσωμα ἀνθρώπινον, nunc ἀνθρώπου σωμα \vel ἡμέτερον σωμα/ nunc ὄργανον ἀνθρώπινον, aliquando ναον vel ὀικον vel ἀνθρώπων σάρκα & similibus nominibus. In ultima tamen quinqꝫ orationum contra Arianos frequenter dicet verbum assumpsisse hominem. Sed Quâ{illeg} tamen expressionem usus est, non ut assereret \contra Arrianos/ animam \humanam/ in Christo diversam a Verbo: sed ex eo quod Arriani aliqui contra quos disputabat, usi fuerant illa expressione, per hominem ill intelligentes corpoream partem hominis.

At post tempora Iuliani ubi scripta ejus ubi in discursum ab \satis occupatus fuit in/ quæ scripsit |de incarnatione| ubiqꝫ vindicando animam humanam in Christo, ut videre est in Libro contra Apollinarium de incarnatione Christi |  Humana natura suscepta. In altero de salutari adventu Christi itidem contra Apollinarium.

Miror igitur {sic} quod ante tempora Iuliani nihil scripsit de Anima Christi nam Arius cum suis hanc semper negabant& statuebant Verbum passibile (Athanas: de salutari adventu Christi sub {sic} initio pag 635D 636A & 644A. Et de humana natura suscepta pag 628B. Tom 1) Imo totus orbis \in/ hunc opinionem concesserat nam Apollinaristæ ex professo eandem docebant nec non Macedoniani (Maximus apud con Dial 2 contra Macedonianos apud Athanasium Tom 2 pag 286. Imo et Athanasius ipse idem ad {illeg} usqꝫ tempora Iuliani censuisse censuisse videtur. Nam in pluribus locis ubi res exigere videntur {sic} ut animæ mentio \aliqua/ fieret, is de solo corpore locutus est. Sic enim cùm Ariani objicerent: Si filius æqualis est patri, quomodo potuit homo fieri? (Tom 1 p 480 A) Athanasius non respondet, Per ffilium non {illeg} Hypostatite uni incarnatione factam esse mediante anima humana, sed solutionem adhibet sine mentione animæ dein, sic pergit quasi animam excludere vellet ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ εσκήνωσεν ἐν ἡμιν ἄνθρωπος δὲ γέγονε, καὶ ὀυκ ἐις ἄνθρωπον ἠλθ{illeg}|{ε}|. Verbum caro factum est {sic} {illeg} & habitavit in nobis: Homo enim factum est & non venit in hominem. Hoc Athanasius: quo nihil disertius dici potest. Addit præterea rationem Quod si venisset in hominem Præt Addit præterea Athanasius rationem: nempe quod si dicamus eum venisse in hominem incidemus in eorum Hæresin qui dicebant Verbum descendisse in filium Mariæ. Dein explicando veram incarnationem sic pergit. Verbum, ait, assumpta carne hominem esse factum et in ea carne passum \esse/ pro nobis; ut Petrus testatur, Christo enim, inquit, pro nobis passo in carne. – Et paulo post. Quum Deus esset, proprium quoddam cepit corpus, eoqꝫ utens ut org eoqꝫ utens ut organo, homo factus est propter nos. Ideoqꝫ quæ propria sunt carnis, etiam de illo referuntur; nimirum quia in carne consistebat: qualia sunt esurire, sitire, pati, fatigari, aliaqꝫ id genus quæ caro in se recipit. Quin et ea opera quæ sunt propria verbi qualia sunt mortuos excitare cæcis visum restituere, hæmorrhoissam sanare, ea quoqꝫ omnino corporis ministerio peragebantur. Et quemadmodum Verbum carnis infirmitates bajulabat ut suas, neqꝫ id mirum, erat enim caro ipsius: ita rursus cum caro suo ministerio divinitatis operibus inserviebat, illa opera carne fiebant quia caro illa erat corpus Dei. Hæc Athanasius explicando incarnationem. statuendo Verbum non venisse in hominem sed evasisse hominem induendo corpus ut organum.

Sic et pag 432 B describens analogiam inter incarnationem verbi & incarnationem animæ humanæ. Quemadmodum homines accipientes spiritum filij, filij per eum efficiuntur, sic verbum Dei cum indueret {illeg} των ἀνθρωπων τὴν σάρκα hominum carnem [nota non dicit hominum vel humanam natur{am} sed hominum carnem: expressio quæ excludit animam, nam si per hominum carnem intelliges totum hominem, expressio perinde erit ac si diceret hominum hominem,] creari & fieri dicitur. – Deinde re creatitiæ indutus cum secundi corpus similis nostri factus esset merito jam inde frater noster & primogenitus ob similitudinem corporis appellatus est etsi enim post nos nostri gra{illeg} homo factus esset, merito jam inde \&/ frater noster & primogenitus ob similitudinem corporis appellatus est ob corporis similitudinem, {illeg} tamen inde primea est et dicitur eo quod {illeg} hominibus perditis ex prævaricatione Adæ ejus <7v> caro ante illam aliorum servata sit et liberata {illeg} mirum cum esset corpus ipsius verbi: deinde nos, utpo ὡς σύσπωμοι τυχάνοντες, utpote illi concorporales, per illud corpus in sal in salutem vindicamur. Athan. contr. Arian. Orat 3. p 432A Tom 1

Et rursus: Verbum porro non veluti aliquid creatum in corpore, neqꝫ ut conditum in re condita, sed ut Deus in carne, & ut opifex et constructor in re \ab ipso/ constructa. Homines quidem ut sint & consistant carne amiciuntur [i.e. ut homines consistant eorum animæ carne amiciuntur] Dei autem Verbum homo factus est ut carnem sanctificaret. Athan. Orat. 3. Tom. 1. p 381 B.

Præterea hoc observandum est quod Athanasius ubiqꝫ \passim/ utitur ejusmodi expressionibus quæ animam humanam excludunt ut ἀνθρώπου σωμα ἀνθρώπινον σωμα &c.

|{illeg}ἐκκλήθα, διὰ τὴν πρὸς τὰ κλήματα ἅπερ ἐσμὲν ἡμεις, σωματικὴν συγγένειαν. Tom. 1. p 557.B.|

Imo Athanasius agnoscet Verbum movesse corpus. (De incan. Verbi p 69 C & 95 D.) & vivificasse (ib p 69 C) hoc est \virtute incarnationis/ qua anima hominis \ibidem/ movet & vivificat corpus vir suum. Vide locum.

Deniqꝫ Arius & universus orbis (Eusebiani, Eunomiani, Macedoniani, Apollinarista) hanc sententiam secuti sunt, nec tamen ulla de ea disputatio ante tempora Iuliani. Scilicet Athanasius hoc argumento constringabatur. Si Verbum æquale est patri quomodo patibilis effectus & {illeg} cum {illeg} responderet: ex parte corporis; & hoc responsum haud commode defendi posset quia corpus non est principium sentiens sed organum sensationis: ideo tandem coactus est introducere animam humanam ad quam sensatio referri posset.

Adde quod \si/ sens mens ecclesiæ primitivæ fuisset Christum habuisse animam diversam a λόγω Athanasiani usi fuissent hoc argumento contra Arianos. Tu, Ari statuis verbum incarn creaturam esse et passibilem & ad instar animæ humanæ incarnatam. At si hoc verum est, quid opus animæ humanæ in servatore? Certe si verbum ejusmodi esset ut incarnari posset & patibilis fieri ad instar {illeg} animæ humanæ, non opus fuisset ejusmodi animæ ad perferendas passiones Sed cum {illeg} et infirmitates nostras. Condemnaris igitur a tota Ecclesia qua ejusmodi animam admittit & ad eam refert infirmites nostras ne tecum credatur verbum esse patibilem, qualis {illeg} esset si modo, ut tu sentis, creatura existeret. Quomodo igitur tu statues Verbum creatum esse & quod pejus est patibilem, esurientem, dolentem, dormientem &c cum hæc omnia ex sententia universæ Ecclesiæ tribuanda sint animæ quam verbum assumpsit.

Observ. 2 Distinctio inter ὀυσίαν & ὑπόστασιν non cœpit ante tempora Iuliani vide Orat 5 {illeg} contra Arianos ab \Tom 1/ pag \519 C D/ 520 A B ubi dicit: Vna est Quemadmodum unum est principium et secundum illud unus Deus Cum Verbum sit unius Dei filius, ideo in eum refertur cujus est filius: ita ut duo qui dein sint Pater & filius sed tamen unitas deitatis remaneat. Poterit autem et ad istum modum dici {illeg} unum esse principium Deitatis, non duo, unde propria Monarchia unius dominatus haberi debet – Quemadmodum autem unum principium & pro eo principio unus Deus ita plane et revera existentis una est ουσια καὶ υπο ὀυσία καὶ ὑπόστασὶς μία ἐστιν essentia, et Hypostasis una est quæ dicit Ego sum qui sum & non duæ ne duo sint principia. Ex una autem illâ naturaliter et vere filius Verbum. – – Vt enim una ὀυσία principium est, sic hujus unum est essentiale |  ὀυσιώδη & subsistens verbum – εξ ὑποστάσεως ὑπόστατος καὶ ἐξ οὐσίας οὐσιώδης ex substantia substantialis et ex essentia essentialis. Hæc Athanasius: Ex quibus sentias eum nondum multum deflexisse a vero. At a tempore Iuliani unitas Deitatis explicari cœpet per consubstantialitatem specificam quas Deus non significaret individuum sed \communem/ naturam et speciem Personarum.

Concilium Alexandrinum in Epistola ad Africanos aperte mendax apud Athanas. Tom 1 p. 934 A, D. & p 935 A, B. <8r> In 2 Philip. 2.6 ὀυχ ἁρπαγμον ήγήσατο τὸ ἐιναι ἴσα θεω. non rapuit sibi æqualitatem cum /Deo.\ |  τὸ esse æqualia Deo.{illeg} Anomæus. Filium ergo dicis deitate æqualem esse patri? Orthodox Maximè. Dicit enim Apostolus Is sit affectus in vobis qui fuit in Christo Iesu: qui quum in forma dei esset non rapinam duxit se \esse/ æqualem esse Deo. Anom. Quod igitur ipse ὀυχ ἥρπασεν non rapuit, cur illi impertis? Orthodox. Quoniam ipse \ὀυκ ηπασεν/ non rapuit sed habet natura, & hoc habens exinanivit seipsum. Quæ enim laus debetur ei qui quam non habet æqualitatem non rapuit. Athanas. De S. Trin. Dial: 1. sub finem.

{illeg}

Non rapinam duxit se esse æqualem |  ἴσον {sum} Deo: Hoc dicit quia non sicut qui per virtutem et labores & fatigationes ac certamina rapiunt regnum Dei (scriptum enim est: Regnum cœlorum vim patitur & violentes rapiunt illud) sic Christus Iesus consumatus laboribus virtutis comparavit {sic} esse se ἴσον θεω similem Deo; quin potius opperuit cœlos virtus ejus, &c. Dionysij Alexandr. Epistola contra Paulum Samosatenum. Resp. ad Quæst 7.

Non rapinam duxit se esse æqualem Deo. Cernis æqualitatem? at vide insipientem illorum pertinatiam. Parvus, inquiunt, existens Deus filius non rapuit sibi ut esset æqualis & par Deo magno Deo. – Sed D. Paulus humilitatem docturus absurdus esset si hoc suasisset Nam qualis isthæc est humiliatio quod minor adversus majorem non insurgat? Attamen parum et ejusdem cum Deo potentiæ sponte hominem factum esse isthuc sane est humiliatio. Siquis {illeg} Animadverte \igitur/ quid dicat Apostolus. Siquis aliquid rapuerit metuit deponere illud, ne amittat, tanquam ipsius non sit. Sui quicquam a natura habeat, facilè illud asperuatur sciens id se habere quod anilli nequeat; & si deponere videatur, rursum ipsum recipiet. Ait ergo: Filius Dei non metuit descendere de propria dignitate quandoquidem non habebat ex rapina, nimirum quod esset æqualis Deo patri, sed naturalem sibi hanc dignitatem agnoscebat: propterea et humiliari elegit tanquam in ista humiliatione altitudinem suam servans. Theophylact \Comment/ in 2 Philip 2.6. Idem ait Oecumenius Comm. in eundem locum. Et Theoderitus p 329, 331 Vide et Cyrillum Alex. Contra Iulianum lib 9. Tom 6. pag 301 & Comment in Isa lib 4 Orat. 4. Tom 2. pag 660. & Chrysostomꝰ de Christi precibus serm 51 pag 698, 699. Tom 5. edit Paris. Et Hom 7 in 2 Philip 2. Filius Patri subjectus est, ut auctori: nec se per rapinam |Deo {3} cujus in forma manebat, æquavit, Hiliarius de Synodis, p 324. Vide pag 18. Vide et Hilar. cont Const. p. 338.|

ισα θεω = ὡσπερ θεὸς (Iob. 10.10) = \instar Dei/ sicut Deus vel tanquam Deus vel quasi Deus = as a God. Of Castor & Pollux Homer (Odys. λ. 303) says τιμὴύ δὲ λελόγχασιν ἰσα θενισι honoremqꝫ {sic} consecuti sunt sicut Dij. Odys. λ. 303. So Iob 40.15 χορτον ἰσα βουσὶν ἐσθίουσι gramen sicut boves comedunt. Heb כּכּהד sicut bos. [Iob 10.10 Ἢ ὀυχ ὥσπερ γάλα με ἤμελξας ἐτύρωσας δὲ με ἰσα τυρω.] the Hebrew particle wch is here translated ἰσα is כּ sicut & ye same particle is in Iob 10.10 translated both by ὥσπερ & ἰσα in Iob 10.10. Ἢ οὐχ {illeg} ὡσπερ &c. wherefore ἰσα \signifies as much as/ ωσπερ or כּ that is sicut Chrysostom also takes it understood it to bee an adverb: for in this place his words are ὀυ γαρ ἁρπαγμὸν ἠγήσατο τὴν θεότητα ἄυτου & a little after τὸ ἐιναι ίσως τω πατρί. Again ἰσα πηλω Iob. 30.19 \& 27.16/. ἰσα σποδω Iob 13.12. ἰσα νυκτὶ Iob. 5.14. ἰσα ὄνω Iob 11.12 ἰσα ασκω ἠ ωσπερ ἱμάτιον Iob. 13.28. ἰσα ποτω Iob.15.16. ἰσα ξύλω Iob 24.20. ἰσα λίθω Iob. 28 2. ἰσα διπλοιδι Iob {illeg}29.14.

ffirst shew ἁρπαγμὸν ἡγήσατο = rapuit vel per rapinam acquisivit. 2 ἰσα Θεω = sicut Deus ἰσα sicut an adverb. {sic} {illeg} St Paul must mean that It is to be noted yt rapina cannot be applied to ye essence or \or spoken of ye/ \Rapina must here bee applied to somthing yt wch is {sic} may properly agree capable of rapine, that is not to ye/ substance or essence of a raptor, between these theres no congruity \or non raptor but to somthing that is acquirable by him./. \For/ The substance essence or internall nature of a{ny raptor} \man/ is wthout ye number limits of what he may or may not commit rapine in. To say a man does not Christ did not rapere substantiam Patris {illeg} & therefore (as its improper to call \a stone or/ any thing \(as a stone)/ blind wch is incapable of seeing {illeg} so its improper to say any thing is not acquird by {illeg} rapine wch is not acquirable by rapine. And therefore ye τὸ ειναι ἰσα Θεω Is to be understood not of ye essential congenit or natural Divinity of or Saviour but his glory & dominion |  exaltation yt wch he acquird by his \Death that/ wch St Paul expresses in ye next words in saying God highly exalted him & gave him a name above every name. \He was a son before his incarnation but now he was made heir./ The sense of ye place is therefore {illeg} Let this \{illeg}/ mind bee in you wch was in Christ who being now in form \quality/ or state of a God did not acquire by rapine or violence this state of being as a God, but by hum by humbling himself, & taking the flesh upon him \upon him ye form or state of a man/ & suffering on ye Cross. ffor therefor did God exalt him & give him a name above every name yt he should be {illeg} \and make him Lord of all things \yt at his name every knee should bow, yt is yt all should worship him or that he should be {illeg} as a God over ye whole creation. for Deity & worship are relative terms.// μορφη{illeg} δουλου was ye way to μορφην θεου 3 ἰσα θεω I understand not of wt our Saviour has not but of wt he has becaus it transcends not what he has. 4 I understand it not of his congenit {illeg} divinity but of that exaltation \to honour & dominion/ after his death wch St Paul describes in ye following words. And yt for these two reasons first becaus ye rapine must here be meant of somthing to wch tis not incongruous yt is \to something wch is/ someway or other acquirable. The substance or essence of a thing, is not \the thing it self/ of those things \yt are/ acquirable by it but ye very thing it self, & it would be improper to speak of rapine about things where rapine can't wthout \an/ extravagant thought come into consideration. This would be as improper as to call any thing blind wch is not capable of seeing. Secondly ὀυκ ἀρπαγμὸν, αλλ᾽ {illeg} \&c./ εχενεσει αυτον {&c.} is as much as to say ἰσα θεω ffor το ἐιναι ἰσα θεω & ὀυκ ἀρπαγμὸς are two substantives in anallogy wth one another & both alike referred to ἡγήσατο.[2]

< insertion from f 9v >

ἰσα θεω ων, ουχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ ἐιναι ἰσα θεω. Athanas. contra Arianos Orat 4 Tom. 24. pag 458 B. Edit Paris. anno 627.

ὀυκ ἀπὸ ἁρπαγης ἔχει τὸ ἐιναι ἀυτὸν ἰσον τω πατρὶ, ἀλλὰ κατὰ φύσιν ἰσός ἐστι{illeg}, καὶ ὀμοούσιος τω πατρί. Athanas. De Humanana Natura suscepta a Verbo. \Vol 1./ pag 597 D Non ex rapina habet æqualitatem cum patre sed per naturam æqualis est & coessentialis patri.

{illeg} Sic Maximus sive quicunqꝫ author fuerit dialogorum 5 de Trinitate apud Athanasium hunc locum explicans dicit {illeg} ὀχ ἡρπασεν ἀλλ᾽{illeg} ἔχει τη φύσει: καὶ έχων τουτου, ἐαυτὸς ἐκένωσε &c. Ath. Vol. 2.p 182 B.

ὀυ γαρ {sic} ἐιχεν ἐξ ἁρπαγης τὴν θεότητα. Author Interpretationum parabolarum S. Script. apud Athanasium. Quæst. 117. pag. 430 Vol 2.

< text from f 8r resumes >
<9r>

De Antichristo

Qui cum sit angelus Satanæ, transfiguratur in angelum lucis, & cadit de cœlo quasi fulgur & imitatur Christum Antichristus. Hieronym. in Amos cap 5.

Antichristus tam humilis erit atqꝫ despectus ut ei non detur honor regius, & per insidias & fraudulentiam obtinebit principatum et brachia pugnantis populi Romani expugnabuntur ab eo. Et hoc faciet quia simulabit se ducem esse fœderis, hoc est legis et testamenti Dei. Hieron: in Dan: 11.

Cavenda sunt autem non solum quæ sunt aperta atqꝫ manifesta sed et astutæ fraudis subtilitate fallentia. Quid verò astutius, quidve subtilius quàm ut Christi adventu detectus ac prostratus inimicus videns Idola derelicta, & per nimium credentium populum sedes suas ac templa deserta, excogitaverit novam fraudem, ut sub ipso Christiani nominis titulo veritatem corrumperet scinderet unitatem. Quos detinere non potest in viæ veteris cæcitate, circumscribit et decipit novi itineris errore. Rapit de ipsa Ecclesia homines, et dum sibi appropinquasse jam lumini atqꝫ evasisse seculi noctem videntur, alias rursus nescientibus tenebras infundit, ut cum Evangelio Christi et cum observatione et lege ejus non stantes, Christianos se vocent, & ambulantes in tenebris habere \se/ lumen existiment, blandiente adversario atqꝫ fallente, qui secundum Apostoli vocem transfigurat se in angelum lucis, & ministros subornat suos velut ministros justitiæ, asserentes noctem pro die, interritum pro salute, desperationem sub obtentu spei perfidiam sub prætextu fidei, Antichristum sub vocabulo Christi, ut dum veresimilia mentiuntur veritatem subtilitatem frustrentur. D. Cyprianus de unitate Ecclesiæ.

D. Augustinus de homine \peccati/ in templo Dei (2 Thes. 2.) ait: Nonnulli non ipsum principem, sed universum quodammodo corpus ejus, id est ad {illeg} eum pertinentem hominum multitudinem simul cum ipso suo principe hoc loco intelligi Antichristum: rectiúsqꝫ putant etiam Latinè dici sicut in Græco est: non in templo Dei, sed in templum Dei sedeat, tanquam ipse sit templum Dei, quod est Ecclesia: sicut dicimus sedet in amicum id est velut amicus. D. Augustin De Civ. Dei l 2. c 19. [gr. ἐις τὸν ναὸν. Locutio frequens in sacris litteris. Elegit David in Regem. Esti mihi in Deum protectorem in locum refugij, {sic}.

Potest fieri ut sicut nos habemus Characterem Christ, id est Crucem qua signamur, ita habeat Antichristus proprium Characterem quo signentur ij qui in eum crediderint. Ambros.

Hyppolytus martyr (Orat. de consumm. sæculi & Antich.) scribit Characterem Bestiæ futurum, non uti signo crucis: sed illud potius execrari et abolere, &c.

Scientes [i.e. Qui volunt scire] firmum numerum qui a scriptura annunciatus {sic} est, id est sexcentorum sexaginta sex: sustineant [i.e. expectant & investigent vel maneant] primùm quidem divisionem regni in decem: post deinde illis regnantibus, & incipientibus corrigere sua negotia, & augere suum regnum; qui de improviso advenerit regnum sibi vindicans et terrebit prædictos, habens nomen continens prædictum numerum hunc verè cognoscete esse abominationem desolationis. Irenæus l 5 c 30. Hoc in Dan \7 de cornu parvo &/ 11 & 12 & Mat 24

In dexteram manum ac frontem insculpturus est [Antichristus] homini characterem hunc suum impium: ne scilicet facultas sit homini dextera se signandi signo Christi salvatoris nostri, neqꝫ rursus in fronte ullatenus tremendum sanctumqꝫ Domini nomen imprimere queat, neqꝫ etiam gloriosam atqꝫ formidabilem Salvatoris crucem insculpere. Novit quippe infelix ille per impressionem crucis Domini potestatem sibi omnem ademptam iri. Quam obrem signat hominis dexteram, quod eâ scilicet cuncta nostra membra signemus. Similiterqꝫ frontem, quod illa candelabri in modum lucernam lucis, hoc est \signum/ Salvatoris nostri in altum præferat. And a little after: Draco Signaculum suum loco signi crucis Salvatoris nostri, modis omnibus machinabitur imprimere. Ephrem Syrus De Antichristo. Suis {illeg} dabit [Antichristus] characterem in dextera manu & fronte, nequis dextra sua pretiosam illam crucem pingat in fronte. Author lib. de consummat. Mundi et Antich qui falsò inscribitur Hippolyto mart.

De charactere Bestiæ vide pag 40 lin 43

< insertion from f 20v >

– Ipse etiam sors inclyta Christi,

Prolato ipsius vel solo nomine sæpe,

Demonas ejeci, stridentes atqꝫ gementes

Clamantesqꝫ Dei robur dominantis Olympo

Aerre vel medium signo crucis ipse notavi

Illustremqꝫ tulit typus hic ex hoste triumphum

Mosis ut in manibus sancta pro gente precantis

ἠ σταυρου μεγάλοιο χαράγματι μηδε μένοντι

ἠερα μέσσοκ ἔγραχα, τύπος δε ἔστησε τρόπαιον

Vel crucis magnæ charactere, neutiquam manente, Aera medium notavi, & typus trophæum /triumphum\ de Roste tulit.

Greg. Naz. Carm 61 Ad Nemesium.

Basilius M. Contentiosus circa dominium Ecclesiasticum, fastuosus, \Gregorio/ infidus amicus. Greg. Naz Carm de vita sua pag 7 A, et sequ:

De Monachis et eorum moribus et miraculis vide Athanasiū de vita Antonij, Palladium Hieronymum, Sulp: Severum, Theoderitum, Cassiani Collationes, Amphilochium, Paulinum de vit. Ambrosij Gennadium apud Hieron. Historiæ Ecclesiasticæ. Metaphrastes. Greg: Turonens. Ioannes Damascenus adversus vituperatores Imaginum. Evagrij Hist. Bedæ.

< text from f 9r resumes >

Illud Tau quod Ezek 9 jubetur describi in frontibus gementium indicabit signum crucis. Cypr. lib. adv. Demetrianum, & Hieronymus Comment. in Ezek. Signum Dei Apoc 7 & 14 esse etiam signum Crucis docent Oecumenius, Beda, Anselmus & Rupertus in hunc locum, citante Bellarmino de Imaginibꝫ l. 2, c 29 Iustinus Quæst 118 ad Gent. ait: Dextera potius quam sinistra signum crucis exprimimus cum alicui benedicimus.

In 2 Thes. 2, Theoderetus dicit quod Apostolus Apostasiam appellat ipsam Antichristi præsentiam. Multi enim ob futura miracula decepti a veritate deficient mendaciam amplectentur, – Dei vero Templum Ecclesias vocat. Theod. Hæret. l. 5, c. 23. Prophetiam de Mahuzim Dan: 11, Theodoretus etiam applicat ad Antichristum. Ib.

<9v>

In Queen Maries reign, in a little above 5 years time there were according to ye truest account no fewer then 284 protestants burnt at stake for their professing the Gospel, besides those that died in prison or were exiled. Nay ye author of ye præface to Bp Ridley's book de Cæna Domini, who is commonly supposed to have been Grindal, that was afterwards Archbishop of Canterbury, a person who by his circumstances & troubles in the time of that bloody reign, & by his Nation & quality under Queen Elizabeth, had as fair advantages as any of being informed concerning the number of those that suffered, tells us there were above eight hundred put to most cruel kinds of death for religion in the two first years of Queen Maries persecution. No Protestant plot, part. 3d. pag. 3.

Let us for o

Æneus Sylvius who afterward was Pope Pius II gave this Character of ye Popedome, that there was never any great Slaughter in Christendome, nor any great calamity happen'd either of Church or State {sic}, whereof ye Bishops of Rome were not the Authors. Hist. Austria. And as much is said by Machaivel {sic} in his history of fflorence. Reflexions on ye Roman Clergy, at ye end of ye Politicks of France.

<10r>

De Antichristo

On 1 Iohn 5.7, 8

There are three yt bear record in heaven, the Father the word & ye holy Ghost & these three are one &c. Those of greater note learning & caution as Grotius Erasmus & Luther, \in his editions of ye New Testament/ &c reade this place thus There are three that beare record, the spirit ye water & ye blood & these thre are one (or into one thing \(only Grotius leaves out these thre are one./) And justly do they. ffor first \a great part if not/ the greater part of ye greek manuscripts read it thus & especially ye ancienter as ye Alexandrine sent to or king by Charles jst by ye patriarch of Constantinople & supposed to be written by yt Thecla \of whom Eusebius writes lib 8 hist {illeg} as being martyred/ before ye Councel of Nice, the capital letters tis wrote in \& other signes/ arguing its great antiquity. \/ < insertion from lower down f 10r > [‡ That wch Gregory Nazianzen used. ffor when his adversaries pleaded that the ffather & son were not two Gods because things of a different essense are not connumerated: Nazianzen answers that St Iohn (1 Iohn 5.) connumerates things wch are not coessentiall saying: There are three that beare record, the spirit, the water & the blood. \Orat. 37 De {illeg} Spiritu sancto./ Since he quotes this only & not ye other part: There are three wch beare record in heaven the Father ye word & ye Spirit: wch would have been much more to his purpose as being an instance of connumeration of ye very things in dispute; it's plain this other part was not in the Copy he used \And besides he leaves out the words [on earth] wch use {illeg} \not to be/ left out where the 3 in heaven are put./. ffurther that \ancient/ MS. of Magdalen College in Oxford wch is very ancient \Lincoln College in Oxford & those in Magdalen & New College/ have it not [nor that in their publick library. Quære] \those in/ < text from higher up f 10r resumes > That of Magdalen Coll in Oxford [& in their publick library. Quære.] The {Codex} \MS/ of Grotius supposed by him to be of a thousand years antiquity. The Syriack Arabick & Æthiopick versions, wch are very ancient. All ye latine versions in Hieromes time as Hierome himself mentions.

Secondly it was not in the copies in use in ye Church in the time of Constantine ye great & his sons. ffor Alexander in his Epistles though he cites many texts of

Nor {sic} the MS of Grotius supposed by him to be of a 1000 years antiquity. The Syriack Arabick & Æthiopick versions wch are very ancient want it. And so did all ye latine versions in Hieromes time as Hierome himself mentions. [* Cyrillus Alexandrinus also in Thesauro Assert. 34 sub finem, cites ye place at large without it. Oecumenius in his comment on ye place leaves it out has it not.] {illeg} The copies of the Eunomians had it not, for they objected that the spirit was no where joyned wth ye father & son but in Baptism See Basil contr Eunom lib     c     The copy of Basil had it not: for though he dispute largely for the trinity & divinity of ye holy ghost both in his book agt ye E contr Eunom. & ad Amphilochium {sic} brings all ye arguments he could rap & rend together yet he mentions not this place, non {sic} not in that chapter where he answers ye Eunomians \afforesaid/ objection. And for ye same reason ye copys of Athanasius & \Gregory Nyssen/ had it not: Nor that of Dydimus Alexandrinus who wrote a particular tract to prove ye about ye Holy Ghost to prove out of Scripture his {sic} divinity & union wth ye Father & son, & also \wrote/ a comment on St Iohn's Epistles & yet has not this place. Epiphanius also wrote professedly to prove ye Trinity & yet has not this place Nor Chrysostome, Theodoret, or Damascene, or any other ancient Greek writer. Oecumenius in his comment on this place quotes it as Cyrill does without ye testimony of the f thus –

Auctor Commentarij in has Epistolas Clementi Alexandrino falsò inscripti, locum hunc legit perinde ut Oecumenius. Codex Armeniacus (inquit Sandius) ante 400 annos exaratus, quem vidi apud Episcopum. Ecclesiæ Armeniacæ quæ Amstelodami colligitur, locum illum non legit [Sand. Append. Interpr. Paradox.] Erasmus, cùm in nullo quos {sic} viderat codice MS græco locus hic {illeg} \extaret, eundem/ in editione sua latina omisit. Postea ob id reprehensus a Leo reprehensu{s} sic respondit. Tantum illud, inquit, \tantum illud dacam mihi – – – – – – – –/ dicam; Mihi diversis temporibus plura fuiss{e} exemplaria quam septem nec in ullo horum repertum quod in nostris {illeg} [i.e. latinis] legitur. Quod si contigisset unum exemplar in quo fuisset quod nos legimus, nimirum illinc adjecissem quod in cæteris aberat. Id quia non contigit, quod solum licuit feci; indicavi quid in græcis codicibus minus esset. Hæc \Erasmus/ adversus Leum respons 25. Cum autem Stunica in Commen |tamen ne unum quidem codicem græcum citare potuit sed ad Valla Editionem tantum provocavit, respondet Erasmus Non respondebo Laurentium hominem fuisse ac & fieri potuisse ut illum aliquid| <10v> Erasmum etiam {illeg} hac de re reprehenderet et quamvis codicem Rhodiensem multum jactaret \multum laudabat/ tamen hoc in loco neqꝫ hunc codicem neqꝫ alium quemvis contra Erasmum adde citaret sed \e contra/ græcos codices tanquam ab hæreticis corruptos generaliter accusaret, respondit Erasmus colligit Erasmus et hunc codice cum suis conspirare; Cum, inquit, Stunica meus toties jactet Rhodiensem codicē cui tantum tribuit auctoritatis; Mirum non hic adduxisse illius oraculum præsertim cum ita ferè consentiat cum nostris codicibus ut videri possit Lesbia regula. Sub id tempus prodijt æditio Hispanicensis quæ dissidebat ab omnibus, habebat sic enim erat ὁτι τρεις εισιν οἱ μαρτυρουντες εν τω ὀυρανω ὁ πατὴρ καὶ ὁ λογὸς καὶ τὸ ἁγιον πνευμα καὶ οἱ τρεις εἰς τὸ ἕν εἰσι {illeg} καὶ τρεις εἰσιν οἳ μαρτυρουντες {illeg} ἐπὶ της γης τὸ πνευμα καὶ τὸ ἁίδωρ καὶ τὸ αιμα {sic}. Contigit etiam Eras Incidit etiam Erasmus in MS Britannicum in quo testimonium Patris filij et S Sti habebatur: proinde in proximàsua æditione latina testim auctoritate libri hujus \quamvis {illeg} reliquis recentioris/ testimonium restituit illud restituit. De qua re ipse adversus articulos a monachis quibusdam Hispanis cont exhibitos scribens hæc fatus est. Testimonium, inquit, Patris ffilij et Spiritus proxima restituimus æditione ex codice quodam Britannico, sed recentiore. Comperimus autem, pergit, aliquot Græcos codices ad latinorum lectionem esse mutatos. Id factum est ex quo fœdus ictum inter Romanem ecclesiam et Græcorum. Hoc autem Erasmus ex eo præsertim colligisse videtur, quod, in codice qui ipsi suppeditatus est e Bibliotheca Minoritarum Antuerpiensium, in margine scholium erat adscriptum de testimonio Patris Verbi et Spiritus, sed manu recentiore, ut meminit idem Erasmus. {illeg} Comment. {illeg} in h. l. {illeg} Cum his consentit quod Hesselius in lectionem {illeg} testimonium Patris Verbi et spiritus in duobus {illeg} MSS {illeg} græcis uno in Anglia altero in Hispania extare retulit nec plura potuit citare allegare. Contra Arianos {illeg} dicentes Patrem Filium et Spiritum sanctum non connumerandos esse diputat Nazianzenus Orat 37, Basilius libro de Spiritu Sancto cap 10, & 17 &18. et Augustinus ni fallor alicubi.

But what will they say to ye Alexandrine MS wch they so much adore wch has the same reading, ὅτι τρεις ἐισιν οἱ μαρτυρουντες, τὸ πνευμα, καὶ τὸ ἀίδως καὶ τὸ ἁιμα καὶ οἱ τρεις ἐις τὸ ἕν ἐισι{illeg}; wch are ye words of or M also of or MS. |Tho.| Smith Fellow of Magd. Coll. in Oxford in ye appendix to his sermon published of ye credibility of ye mysteries of ye Christian Religion printed 1675. |So reads also Cyrillus of Alexandria \{illeg} in Thesauro, edit. Paris. 1634/ Oecumenius & all manuscriptis|

Dr |Io.| Covell shewed me an greek edition of ye bible [in greek] published at Paris {illeg} A.C. 1515 wth this title. Vet. et Nov. Bibliorum versio edit a Robto Stephano Paris. 1515.

<11r>

De Millennio, ac Die Iudicij.

Sabbati meminit \Dominus/ in principio creationis.. Fecitqꝫ Deus in sex Diebus opera manuum suarum & consumavit in die septimâ, & in ea requievit et sanctificavit eam.[3] Advertite filij quid dicat; consummavit in sex diebus: id ait; omnia consummabit dominus deus in sex millibus annorum. Nam apud illud dies aquiparatur mille annis ut ipsemet testatur, dicens; \a/[4] Ecce hodiernus dies erit tanquam mille anni. ὀυκουν τέκνα ἐν ἑξ ἡμέραις, ἐν τοις ἑξακισχιλιοις ἔτεσι συντελεσθησεται τὰ πάντα. Καὶ κατέπαυσε τη ἡμέρα τη ἑβδόμη τουτο λέγει ὅταν ἐλθὼν ὁ ὑιος ἀυτου, καὶ καταργήσει τὸν καιρον *[5] ἀυτου, καὶ κρινει τοὺς ἀσεβεις, καὶ αλλαξει τὸν ἥλιον καὶ τὴν σεληνὴν καὶ τοὺς ἀστερας, τότε καλως κατα παύσεται ἐν τὴ ἡμέρα τη ἑβδόμη. Itaqꝫ filij in sex diebus hoc est in sex annorum millibus consummabuntur universa. Et requevit in die septima: Hoc ait: quando veniens ejus Filius tempus Iniqui abolebit ac judicabit impios, & mutabit solem ac lunam stellasqꝫ; tunc pulchrè requiescet in die septima. Deniqꝫ ait sanctificabis eam in manibus mundis & corde puro. Si ergo quam diem Deus sanctificavit, aliquis nunc potest sanctam efficere, nisi sit per omnia mundus corde; erravimus. Vide igitur; tunc pulchrè requiescens sanctificabit illam; quando nos poterimus recepta justa promissione, deletâ iniquitate, novatis verò cunctis a Domino; poterimus, inquam, tunc eundem diem sanctum reddere, ipsi priùs sancti effecti. Demum illis dicit; \b/[6] Novilunia vestra, & sabbata vestra non fero. Cernite qua ratione loquatur. Non mihi accepta sunt præsentia sabbata sed \illa/ quæ feci; quando scilicet universis finem imponens, octavi diei faciam initium, hoc est initium alterius mundi. Idcirco et diem octavum in lætitia agimus; in quo et Iesus resurrexit a mortuis et cum apparuisset ascendit ad cœlos. ὀυ τὰ νυν σάββατα ἐμοι δεκτα ἀλλ᾽ ἃ πεποίηκα, ἐν ὡ καταπαύσας τὰ πάντα, ἀρχὴν ἡμέρας ὀγδόης ποιήσω, ὅ ἐστι ἄλλου κόσμου αρχην. Διὸ καὶ ἄγομεν τὴν ἡμέραν τὴν ὀγδόην ἐις ἐυφροσύνην, ἐν ἡ καὶ ὁ Ἰησους ἀνέστη εκ νεκρων καὶ φανιρωθὲις ἀνέβη ἐις τοὺς οὐρανούς. Epistola S. Barnabæ Sancti Pauli comitis cap 15. Edit. Cotelerij, ex editionibus prioribus collatis cum Apographo Sirmondi.

Let no man judge you in meat or in drink or in respect of an holy day or of ye new Moon or of ye new Moon or of ye Sabbah {sic} days; wch are a shaddow of things to come. Colos. 2.16 {sic}. viz A holy day of ye great \& final/ holy day, the new Moon of ye renovation or refreshment or new creation of all things, & ye sabbath of ye seventh thousandth year, the great day of rest.

We wch have beleived do enter into ye rest, as he said according to that saying: As I have sworn in my wrath, If they shall enter into my rest: [wch he spake] notwithstanding that ye works were finished from ye foundation of ye world. For he spake on a certain \place of ye seventh/ day on this wise: And God did rest ye seventh day from all his works [Gen. 2.2] And in this place again, If they shall enter into my rest [Psal 95.11.] Seing therefore it remaineth that some must enter therein, if they [whose carcasses fell in ye wildernes] to whome it was first preached entered not in because of unbelief disobedience: he limiteth again a certain day saying in David: To day, after so long a time, (as it is written \said/) To day if you will hear his voice harden not your hearts. There remaineth therefore a sabb keeping of Sabbath to ye people of God. For he that hath is entered into his rest he also hath ceased from his own works as God did from his. Heb. 4

Quotquot diebus \hic/ factus est in mundus tot et millenis annis consummatur. Et propter hoc ait scriptura genesio 8 {illeg} – Et consummavit Deus in die sexto omnia opera sua quæ fecit & requievit in die septimo &c. Irenæus. l 5. c 28. Ethnicorum omnium clarissimos & antiquissimos scriptores {Hydassien} Medorum regem, Mercurium Trismegistum, & Sibyllas {sic} hanc mundi durationem præcissuisse et firmasse testis est Lactantius. Eandem et Hebræi secuti fuere (Vide Fenardentium in Irenæum l 5. c 28) ut et Lactantius l 7. c 14. Hilarius in cap. 17 Matth. Hieron Epist. ad Cyprianum et Comment in cap 4 Micheæ. Author quæstionum ad Orthodoxos quæst. 71. Vide et Augustinū De Civ. Dei l 20. c 7 licet ipse alibi huic opinioni {illeg} impugnet. Vide et Irenæum l. 5. c 30 & sequ.

Iusti fulgabunt sicut Sol in regno Patris eorum: injustos autem et qui non faciunt opera justitiæ mittet in ignem æternum, ubi vermis ipsorum non morietur. Irenæus l 2. c 56.

Papias dicitur mille annorum Iudaicam ededisse δευτέρωσιν quem secuti sunt Irenæus & Apollinarius & cæteri {illeg} qui post resurrectionem aiunt in carne cum sancti, dominū {regnationū} Tertullianus quoqꝫ in libro de spe fidelium et Victorinus Pictaviensis & Lactantius, hac opinionem ducuntur. Hieronymus Catal. {illeg} script. eccl. in Pania.

At mille annos felices Iudæi refirnat loca Danielis 7.25. & 8.14, ubi Iacchiadem vide: Isa. 11.6 & sequ. & 60.18, 22 & 65.19, 20. Vide Iustinum coloquio cum Tryphone. Hæc Grotius in Apoc. 20.

Quo toto hoc capite dicuntur, fere omnia erant in Iudæorum traditionibus de <11v> duplici ressurrectione duabus resurrectionibus, de Mille annis felicibus inter utramqꝫ, de bello Gogi et Magogi: de quibus videri possunt Targum Megilla 2. 12. Abenasra & Saadia ad Danielem, Vajicra Rabba c. 28. & alij. Hieron fine l. 5 ad Isaiam, initio l 15 ad eundem & initio l 18 & ad Ezek 36. Sed ostenditur hîc sensus esse alios quàm Iudæi putabant, ut et de novis Hierosolymis: quod non bene intellectum multis occasionem dedit Apocalypsin rejiciendi, tanquam opus Cerinthi aut alterius Iudaizantis. Grot. in Apoc 20.

<13r>

Of Innovations, & ye Authors thereof.

Anno 23 Constantij Flavianus Antiochiæ Episcopus, cantorum Choros dividens primus instituit ut Psalmi Davidici alternis cantarentur. Post hunc Petrus cognomento Cnepheus, per Tyrannidem eo Episcopatu occupato, primus author fuit unguenti in Ecclesia coram universo populo consecrandi, ac ut in sacris Theophanijs aquaram consecratio vesperi fieret, ac in singulis precibus virgo deipara nominaretur, & in omni conventu symbolum fidei recitaretur, quod priùs in Vigilia magna tantùm recitabatur. Cedrenus in Annal. Consule Græc.

Innocentius Pontifex Romanus (qui cœpit A.C. 401) fertur statuisse quod non solum presbyteri sed omnes Christiani deberent ungi oleo infirmorum statuit etiam Sabbato jejumium celebrari. Fascic. Temp.

The superstition of ye Cross & Chrism were in use in ye second century: ye Millenary error got footing about that time; the necessity of Infants receiving ye blessed sacrament of ye Lord's supper came in soon after: about ye 4th Century there was some touches in oratory sermons by way of Rhetorical ejaculations like praying to saints, but long after came to be formally used as now in churches. The naked Truth p 10.

Frons cum signo Dei pura, Coronam Diaboli ferre non potuit, Coronæ se Domini reservavit. Those fforeheads wch ye signe of God had purified (viz in Baptismal ablution & confirmation) abhorred ye Garlands of Sathan, & reserved themselves to be crowned by God (Cyprian. de laps. in principia) And again Muniatur ffrons, ut signum Dei incolume servetur. Cypr. Tom. 1. lib. 4. ep. 6 Pamelij.

Damasus, ut Psalmi alternis vicibus in ecclesia canterentur {sic}, in fineqꝫ eorum verba hæc ponerentur: Gloria patri et filio et spiritui sancto, instituit. Primus etiam Hieronymi scriptis autoritatem dedit, cùm priùs septuaginta interpretum scripta tantummodo in precio essent. Nam et Biblia Hieronymi legi cœpta est, &c. Platina in vita ejus. Cantus Psalmorum dies et noctes institui a Damaso ait Anastasius in vita ejus: puta alternis vicibus et in omni publico conventu: nam privatè saltem si non in ecclesijs quibusdam antea aliquando publicè canebantur, licet non eo modo. Præterea certum est quod tempore Cassiani (hoc est annis 50 post Damasum) Gloria Patri &c non canebatur in fine Psalmorum in Ecclesijs Orientalibus. Vide Cassian lib 2 de nocturn. Orat. mod. c. 8.

Silvester (\{ille}/ cujus tempore convenit Synodus Nicæna,) instituit Chrisma ab Episcopo confici. Et privilegium Episcopis dedit ut baptizatum consignarent propter hæreticam suasionem. Hic et hoc constituit ut baptizatum {illeg} liniret Presbyter Chrysmate levatum de aqua propter occasionem transitus mortis. Hic constituit ut nullus laicus crimen clerico inferre audeat. Hic constituit ut Diaconi dalmaticâ uterentur in in {sic} Ecclesia, & pallio linostimo leva eorum tegeretur. Hic constituit ut nullus Clericus propter causam quamlibet in curiam introiret, nec ante Iudicem cinctum causam diceret nisi in Ecclesia. Hic constituit ut sacrificium altaris non in serico neqꝫ in panno tincto celebraretur, nisi tantum in linteo ex terreno lino procreato, sicut corpus Domini nri Iesu Christi in Sindone lintea munda sepultum est sic missa celebraretur. Anastas: in vit. Silvest.. That is he instituted that ye consecration of Chrism by ye Bp, ye signing ye baptized wth ye signe of ye cross, & annointing him wth Chrism, ye exaltation of ye Clergy, \exemption of ye Clergy from accusations by ye laity/ ye wearing of ye surplice by deacons in ye Church, & of a linsey-woolsey cloak \or hood/ upon their left sholder, ye exemption of ye Clergy from lay-accusasions or judicature & ye celebration of ye mass in a linnen surplice. Hæc ad Meltiadem {illeg} Antecessorem Silvestri refert \vel/ Marianus Scot. vel Platina. Quære. \Platina (ni fallor) dicit eum Chrisma a solo episcopo confia instituire/

Damasus multa corpora sanctorum martyrum requisivit, quorum etiam conchylia & sepulchra versibus decoravit. Anastas. Vide et Baron.

Siricius constituit Hereticum sub manu impositionis recipi presenter cuncta Ecclesia. Anastas.

Zosimus (is qui cœpit an. 417) fecit constitutum ut Diaconi lævas tretas haberent de pallijs linostimis & per parochias concessa licentia Cereo [in Cod. Vatican. Cereum Paschalem] benedici. Anastas.

Fœlix (qui cœpit an 272) constituit supra sepulchra {sic} martyrum Missas celebrari. Anastas. Quære.

Dionysius (qui cœpit an. 261) Presbyteri Ecclesias divisit, & Cœmiteria & Parochia, et Diœceses instituit. Anastas.

Stephanus (qui cœpit an. 257) constituit Sacerdotes & Levitas ut vestes sacratas in usu cotidiano non uti nisi in Ecclesia tantùm. Anastas.

Alexander (qui cœpit an. 121) constituit aquam aspersionis cum sale benedici in habitaculis dominum. Anastas. Quer.

Innocentius (qui cœpit an. 402 constituit Sabbatho jejunium celebrari quia Sabbatho Dominus in sepulchro positus est & Discipuli ejus jejunaverunt. Anastas. Baronius tamen ad an 417 nolit hunc esse Iejunij hujus autorem.

<13v>

Telesphorus Episc. Rom. Sub Antonio Pio Author Quadrigesimalis jejunij.

Flavianus & Diodorus Monachicam amplectentes vitam – sed sacerdotali ministerio nondum politi, populis tamen admodum placentes, noctibus ac diebus cunctos ad zelum pietatis armabant. Isti namqꝫ primi in duas partes Choros psallentium dividentes, ex successione Davidicam melodiam cantare docuerunt. Et hoc in Antiochia primitus fieri cœpit, & dispersum ad terminos totius orbis usqꝫ pervenit. Isti divinos amatores ad sepulchra martyrum provocantes, Vigilias celebrarunt; cum illis laudantes deum. Hæc Leontius intuens – poscebat quidam ab eis ut has festivitates in Ecclesijs potius celebrarent. &c Theod apud Hist. Trip. l. 5. c. 32.

De signo crucis consule Tertullianum de corona militis: Cyprian l. 4 Epist 6 in fine. & libro de lapsis in principio: Lactantium l 4 c 26. Originem in Exodum c 15 Hom 6, Iustinum Quæst 118 ad Gent. Eusebium l 6 Hist c 33 ubi Cornelius Papa in Epist ad Fabianum dicit Novatianum a Dæmo correptum quod non recepisset in Fronte signaculum Christi. Vide etiam Athanas

Concilium Africanum tempore {illeg} anno 217 ab Agrippina episcopo Carthagenensi convocatum (Cypr. ep. 71) Hæreticos rebaptizari voluit. {illeg} Nulla inde orta est controversiam. Postea multi episcopi Orientales Iconij anno 258 congregati idem constituunt contra Hæreticorum Cataphrygarium baptisma. Iijsdem {sic} se mox opposuit Stephanus Papa Romanus, satis cum fastu. Contra eum totus orbis mox insurgit Consilia plura convocantur in Oriente. Cyprianus duo convocavit in Africa, |Cum| {illeg} ijs omnibus sentit Dionysius Alexandrinus episcopus Et cum Romani se undiqꝫ opponi carnereret moriente Stephano, causa quievit. (Vide Baron. an 258. & Concilia. Et Euseb l 7 c 6. Et Cypr Ep 17, 71 &c        ). Concilium Nicænum can 21 \apud Ruffinum/ constituit Photinianos rebaptizandos. Tandem post obitum Constantij Consuetudo Romanensium de Hæreticis non rebaptizandis obtinuit: ut Epistola Siricij ad Himerium Tarraconensem anno 385 data testatur, in qua sic scribit. Solemn Significasti inquit quosdam de fratribus nostris baptizatos ab impijs Arianis denùo baptizare velle, quod non licet: cum hoc fieri et Apostolus vetet et Canones contradicant, & post cassatum Ariminense Consilium missa ad Provincias a venerandæ memoriæ prædecessore me Liberio generalia decreta prohibeant, quos nos cum Novatianis alijsqꝫ hæreticis, sicut est in Synodo constitutum, per invocationem solam septiformis Spiritus, Episcopalis manus impositione Catholicorum conventui sociemus. Quod etiam totus Oriens Occidensqꝫ custodit. Ha Similia quædam refert Epiphanius in Hær             Augustinus Historiarum ignarus putabat millenos episcopos per orbem a Stephano stetisse, sed unde id colligere potuit, cum ne unum quidem concilium a parte Stephani collectum fuerit. Certe tempus præteritum in præsenti judicabat vir Historiarum rudis.

<15r>

Miscellanies

Ireneus l 5. c 50 dicit Iohannem in Apocalypsi vidisse easdem plagas universaliter accipere gentes quas olim particulatim accepit Ægyptus: & vidisse profectionem populi ex Ægypto fuisse typum & Imaginem profectionis Ecclesiæ ex gentibus. Et subdit se hanc explicationem ab antiquo presbytero magna cum animi refectione didicisse. Idem tradunt alioni apud Augustinū de Civitate Dei l 8. c 27.

De Apocalypsi testantur Iustini Martyr, Irenæus, Hippolitus, Theophilus, \Melito/ Cyprianus, Origenes, Clemens \Dionysius/ /Clemens\ Augustinus &c. & insigne{illeg} est illud Tertulliani: Etsi Apocalypsin, inquit, Marcyon respuit, ordo tamen episcoporum ad O originem reclusus, in Ioannem stabit autorem. Contra Maryon cap 5. |Vide Comment. Fenardentij in Apoc Irenæum l 5 c 30|

Animas humanas de cœlo lapsas esse Pythagoras Omnesqꝫ Platonici et Origenes putant: a propria Dei substantia esse Stoici, Manichæus, & Hispaniæ Prisciliani hæresis suspicantur: continuò creari volunt alij, alij ex traduce ut Tertullianus, Apollinarius, & maxima pars occidentalium autument, ut quomodo corpus ex corpore sic anima nascetur ex anima. Hieron. Marcellino. Ep. 82.

Ex Ecclesiæ antiquæ traditione ratum fuisse baptismum in nomine tantum Christi collatum Stephanum Romanum Pontif: Cyprianus in Epist. ad Iubaianum, licet ab eo dissenserit, apertè testatur. Cypr. ad Iub. Epist. 73.

About Baptizing, Tertullian, who knew well ye custome of ye ancient Church, teaches yt in case of necessity Quilibet Laicus tingit.

For ye Surplice ye testimonies of Chrysostome & Ierome, that well known the Priests in ye ancient Church officiated in white vestments are well enough known.

In ye Council of Nice when it was debated Whether married Priests should be separated from their wives? \& the major part were inclined to ye wrong side/ Paphnutius stood up & set them right proving ye ancient tradition or custom of ye Church to ye contrary. Animadvers. on ye Naked Truth.

Constantinus anno vigessimo Imperij {illeg} Crispum filium veneno, ffaustam Conjugem calente balneo interfecit. Greg. Turonensis lib. 1. c. 36. In Chron. Alexandr. after ye Council of Nice & some other things done in Iuly & October in ye 20th of Constantine, is added toward \tow at/ /toward\ ye end of ye year: Constanstinus {sic} Crispum Cæsarem filium suum (a Fausta) calumnijs appetitum occidit. Vide Gothofred. Comment. in Cod. Theod. {illeg}

Sub Gelasio Clerus crevit. Anastasius in vita Gelasij. Cœpit hic Gelasius an. 482.

Cum In /Cum in\ Synodo Ariminensi orientales Sacerdotes callidi homines & acuti occidentales simplices & imperitos argumentis ac fallacijs convincerent &c. Platina in Liberio.

Tempore Subiniani [i.e. an 605] tanta apparuere prodigia quanta nunquam ante &c Platina

Constantius & Galerius (qui successêre Dioclesiano & Maximiano) Imperium primi dividunt Oros lib. 7. c 25.

Christiani quampluri sub decima persecutione ad Barbaros confugiunt & humaniter recipiuntur Euseb. in vita Constantini l: 2. c: 51, & 52.

Eo tempore scripsit Demetrius Patriarcha Alexndrinus ad Gabium Episcopum Alexandrinum Hierosolymitanum, Maximum Patriarcham Antiochenum & Victorem Patriarcham Romanum de ratione computi Paschalis & jejunij Christianorum, & quomodo de Paschate Iudæorum deducatur: de qua re multos exararunt libros & Epistolas donec eo qui jam observatur modo Christianorum Pascha constituerent; idqꝫ quia Christiani post ascensum Domini Christi in cœlos ubi fæstum Baptismi celebrassent, die crastino jejunium quadraginta dierum incipere solebant \deinde solvebant, sicut fecit Christus utpote qui postquam baptizatus in Iordane fuisset in desertum abijt ubi dies jejunus mansit./ &c. Ita ergo statuerunt Patriarchæ isti Paschatis Computum ut jejunavent Christiani quadraginta dies dein die Paschatis jejunium solverent. Eutychij Annal. p 303. vide et p. 444.

Anno Imperij Constantini quinto factus est Alexander Patriarcha Alexandrinus, qui annos sedecim sedit dein mortuus est. Anno principatus ipsius [Alexandri] decimo quinto celebratum est Concilium Nicænum. Alexander siquidem Patriarcha Alexandrinus Arium Ecclesiam ingredi vetuit, eiqꝫ maledixit. – Præerat autem urbi Asynto e ditione Ægypti Episcopus nomine Meletius qui Arij sententiam amplexus est. Eidem ergo Maledixit Alexander Patriarcha. Porrò fuit Alexandriæ Templum magnum quod extraxit Cleopatra Regina nomini Saturni dicatum, in quod Idolum æneum magnū erat quod Michael appellatus est, cui Alexandriæ et Ægypti incolæ dic mensis Heturi qui Tirshan posterior est festum magnum celebrabant multas eidem bestias immolentes. Cùm ergo Alexandriæ Patriarcha factus esset Alexander, ibiqꝫ obtinuerit fides Christiana, voluit ille confringi Idolum & tolli sacrificia. Cumqꝫ obsisterent ipsi Alexandrini, ille astutia ipsos aggressus, Idolum (inquit) istud nulli omnino rei utile est. Quod si festum illud Michaeli Angelo celebraveritis, eiqꝫ hostias istas constitueritis, ipse pro vobis apud Deum intercedet, majorisqꝫ vobis boni causa quam Idolum istud futurus est. Annuentibus ergo illis, ex Idolo confracto Crucem confecit; Tem <15v> plum verò Michaelis Ecclesiam appellavit; (Esqꝫ Ecclesia illa quæ Cæsarea vocata est, et igne perijt cùm Occidentales Alexandriam ingressi eam vastarunt) consecrataqꝫ sunt festum et victimæ Michaeli Angelo; unde et adhuc Cophlitæ in Ægypto et Alexandria eo die festum Michaeli Angelo celebrant & victimas quamplurimas cædunt. Eutych. Annal. p 434, 435.

Niceæ convenerunt bis mille quadringenta octo Episcopi sententij & religionibus inter se discrepantes &c. Ib. p 440. Ex quibus 318 erant Homousiani p 443

Natus Christus Cyclo Solis 12, Epacte 1. die 23 Cænuni \prioris/ Cihaci 29, feria tertia [sive di Martis.] Baptizatus est Cycli is 14, Cycli æ 19, Ep: is 334, Die Sexto Canuni posterioris, Tubani 11mo, die Martis Circumcisus \Crucifixus/ 19mo Cycli is, 14mo Cycli æ, Epacte is 712, die Veneris {Oidari} 23o Bormahuti 27o. Eutych. annal p 448.

Statuerunt Patres Nicæni ne Episcopus quin uxorem haberet. A tempore enim Apostolarum usqꝫ ad Concilium Nicænum uxores ipsis erant, exceptis Patriarchis, quibus uxores non erant, neqꝫ conjugatum quenquam ad munus illud provehebant. Eutich. Annal. p 450, 451.

Constituit Constantinus ut die Passionis et ipsum sequente die Veneris ab omni opere abstinerent homines, neve in ijsdem prætium ullum committeretur. Eutich p 451. Intelligit festum annuum.

Tempore Iuliani Apostatæ floruit Antonius qui primus erat Monachorum Ægypti desertum incolentium, ubi Monasterijs extructis Monachos congregavit Nec non Harius, [forte Hilarion] in Syria qui primus erat Monachorum Iordanis desertum incolentium, & in ipso Monachos collegit, & Monasteria locaqꝫ quamplurima {illeg} exstruxit. Eutych Annal p 484.

Anno Valentis tertio constitutus est Damasus Patriarcha Romanus qui 28 annos sedit, ejus præfecturæ anno 17mo celebratum est Concilium 2 Constantinopolitanum. Eutych. p 487.

Congregati sunt Constantinopoli episcopi 20. Concilij præsides erant Timotheus Patriarcha Alexandrinus, Meletius Antiochenus & Cyrillus Hierosolymorum Episcopus: quibus tradidit Theodosius Imp. literas Damasi Patriarchæ Romani in quibus fidem veram descripserat, atqꝫ explicaverat: quibus lectis et expositis in eandem quam ipse scripserat fidei confessionem consenserunt. Deinde Macedonij opinionem ad examen revocarunt, cujus cujus {sic} doctrina fuit Spiritum Sanctum non esse Deum, verùm creatum, factum. – Maledixerunt etiam Sabellio Libyæ episcopo ejusqꝫ asseclis, quod assureret Patrem ffil. et Sp. S. unam esse psersonam: nec non Apollinario ejusqꝫ sequacibus quod affirmaret corpus Christi intellectus expers. Porrò definierunt Sp. Sanctum creatorem esse & increatum, Deum verum, ejusdem cum patre et filio naturæ, substantiam unam, naturam unam: addentes fidei Symbolo quod composuerunt Trecenti octodecim Episcopi qui Nicææ convenerunt. Et in Sp: Sanctum Dominum vivificantem qui ex patre procedit, qui cum Patre et ffilio simul adoratur & conglorificatur. Idqꝫ quod Trecenti octodecim isti in fidei quam ediderunt confessione dixissent tantum: Et in Spiritum Sanctum. Statuerunt etiam Patrem filium et Sp. sanctum tres esse personas, tres Hypostases, tres proprietates, unitatem in Trinitate & Trinitatem in unitate, essentiam unam in personis tribus, Deum unum, substantiam unam, Naturam unam; Nec non corpus Domini Christi animâ intelligenti rationali præditum – Statuerunt etiam Patriarcham Romanum ordine primum, Constantinopolitanum secundum, Alexandrinum tertium Antiochenum quartum. Epsicopum etiam Hierosolymitanum, titulo Patriarchæ ornarunt, cum priùs Episcopus esset, eiqꝫ locum quintum assignarunt. Eutychij Patriarchæ Alexandrini Annal. p 511, 512.

<16r>

Salvianus iste qui Prisciliano facit obit Imperante Theodosio. Sulp. Severus lib 2 Hist. Vnd. Salviamus Massiliensis Ep non recte dicitur fuisse Priscilianista.

Nazianzenus carm 33 numerans libros canonicos sacrarum literarum, omittit Apocalypsin. Citat tamen Apocalypsin, Orat. 35. Edit Morelli, et iterum Orat 32 {illeg} \ad 150/ Episcopos

Preces ab antiquo Orientem versus. Clemens in Const. Apost. l 2. c 61. Orig. in Numer. hom 5 Tertull. in Apolog. c 16 (ubi etiam Christianos hoc nomine falso insimulatos ab Ethnicis ait, quasi solem pro Deo haberent. Athan. quest. 37. Iustin Quæst. & Respons: Quæst. 118. Basil. lib. de spiritu Sto, c. 27. Greg. Naz Epist 66 ad Philagrium. Augustin. de serm. Dan. in monte l. 2. Vixqꝫ antiquus est author qui hujus rei non meminit.

Orationes pro defunctis tempore Chrysostomi. Chrisost: Hom 32 in Matth 8. p 372.

Transubstantiationem Chrysostomus credidit. Chrysost. Hom 51 in Matth 14, pag 555 & Hom 83 in Matth 26. p 868, 869.

Tertullianus de corona militis meminit celebrationis festorum in natalitijs martyrum. Sic et Cyprianus l. 4, Epist. 5.

Aliud est ad veniam stare aliud ad gloriam pervenire aliud missum in carcerem, aliud non exire inde donec solvat novissimum quadrantem; aliud statim fidei et virtutis meresdem accipere; aliud pro peccatis longo dolore cruciatuum emendari & purgari {illeg} diu igne; aliud peccata omnia passione purgasse. Cyprian lib 4. Epist 2 ad Antonianum.

Solades Cretensis, Maronita, a Dæmone vexatus, iambographus, scripsit {Phlyacas} Phlyacas sive Cinædos lingua Ionica. Vsus est hoc genere etiam Alexander Aetolus et Pyrrhus Mylesius et Theodorus et Timocharides & Xenarchus. Sunt autem ejus generis plurima: veluti ad Inferos descensus, Priapus, ad Belestichen, Amazon & alia: & Inclusæ et Redemptus, ut Athenæus ait in Dipnosophicis. Suidas in Σωτάδης. Quomodo ergo Arius imitator Soladis

<17r>

De Trinitate

Origenes unigenitum Dei filium conditam |  κτιστον esse docuit, a perna gloria et essentia alienum & spiritum sanctum infra patris et filij dignitatem collocavit, affirmans neqꝫ patrem a filio neqꝫ filium a spiritu sancto posse cerni: ut nec spiritum ab angelis nec angelos ab hominibus. — Circa Christi verò inhumationem Christum animatum carnem ex sancta virgine assumpsisse impiè negat — sed cum mente quam habuit ante mundum conditum extremis temporibus inhumanatum esse, assumpta carne absqꝫ animæ intelligente & ratione prædita, &c Zonaras in Imperio Decij.

Pietatis nostra doctrinam præscribe sic nos instituens ut Deum unum ingenitum agnoscamus hoc est Patrem, unum item genitum Dominum, filium videlicet, qui Deus quidem appellatur cum de eo separatim sermo habetur, Dominus autem quando cum Patre nominatur, (illud propter naturam, hoc propter unicum Divinitatis principatum;) unum deniqꝫ spiritum sanctum a Patre procedentem aut etiam prodeuntem, Deum quoqꝫ ipsum (apud eos qui ea quæ apponuntur apprimè intelligunt) qui ab impijs quidem etiam oppugnatur, ab ijs autem qui supra eos assurgunt, animo et mente concipitur, ab ijs vero qui magis spiritales sunt, etiam prædicatur. Greg. Naz. Orat 23 (pag 420 C) in Laudem Heronis (pag 420. C) Anno 378 circiter scripta sub obitum Valentis scripta, i.e. anno 378.

Cùm Ariani objicerent Spiritus sancti divinitatem nullo scripturæ loco proditam haberi, Gregorius sic respondet. Vetus, inquit, testamentum, patrem apertè prædicabat, filium obscuriùs. Novum autem nobis filium perspicuè ostendit, & spiritûs divinitatem subobscurè quodammodo indicavit. Nunc verò spiritus ipse nobiscum seqꝫ versatur, seqꝫ nobis apertiùs declarat. Neqꝫ enim tutum erat, Patris divinitate nondum confessa filium apertè prædicari: nec filij divinitate nondum admissa, spiritum sanctum velut graviorem quandam, si ita loqui fas est, sarcinam nobis ingeri: ne alioqui, \velut/ cibis ultra vires gravati, ac solis radijs hibetes oculos adijcientes, ijs quoqꝫ quibus præditi eramus, viribus periclitaremur: quin tacitis potiùs accessionibus, & ut David loquitur ascentionibus atqꝫ ex gloria in gloriam progressionibus & incrementis, Trinitatis lumen splendidioribus [radijs] illuceret.       Et paulo post. Dicebat Salvator \Discipulis suis/ fore ut ab adveniente spiritu omnia edocerentur. Ego unum ex eorum numero esse censeo ipsam spiritus sancti Deitatem in posterum apertiùs declarandum, ὡς τηνικαυτα ὁρίμου καὶ Χωρητης ἢδη τυγχανούσης της γνώσεως, μετὰ τὴν του Σωτηρος αποκατάστασιν, οὐκέτι ἀπιστουμένου τω θαύματι, tum videlicet, cùm jam post Salvatoris in integr restitutionem [intelligit i.e. post restitutionem fidei de filio intelligit i.e. restitutionem fidei Nicænæ de filio quam Constantius abrogaverat] matura et perciptibilis esset ipsius cognitio, utpote cui \jam/ fides \jam/ non ampliùs ob miraculum denegaretur [i.e. ob admirabilitatem doctrinæ quæ fidem priorum Christianorum superabat] denegaretur. Greg. Naz. Orat: 37 De spiritu sancto.

Qui spiritum sanctum in rerum creatarum ordinem dejiciunt contumeliòsi sunt et mali servi, atqꝫ adeo malorum pessimi. – Qui autem Deum eum censeat divini profecto viri sunt ac splendido animo præditi. Qui verò etiam appellant siquidem apud candidos et probo judicio præditos auditores, sublimes et excellsi sunt: sin autem apud abjectos & humi provolutos, haud satis prudentes, utpote qui luto margaritam et imbecillæ auri tonitrui sonum, & solem infirmis oculis & lacte adhuc utentibus solidum cibum committant, cùm eos paulatim ad ulteriora promovere atqꝫ ad sublimiora provehere conveniat. Greg: Naz: Orat: 44. \p 709/ In Pentecostem. Pergit Gregorius subinde dicere quomodo cum his infirmioribus procedendum sit, id est cum ijs qui de Concilium Nicænum sequebantur (vel, ut \Gregorius/ loquitur, intigre sentiebant de filio) sed qu & postmodum nomen Macedonianorum sortiti sunt.

Dicunt Ariani: Ea, quæ ejusdem essentiæ sunt connumerantur, quæ autem disparem habent essentiam minime connumerantur. Ex quo sequitur vos tres Deos asserere cum nobis nullum tale periculum immineat qui ea consubstantialia minimè profitemur. Respondet Gregorius: Tria heterousia numerantur Prov 30. Leo Hircus et Gallus et quarto loco rex. Duo Domini Deus et Mammona Matth 6. Tres dant testimonium spiritus aqua et sanguis 1 Ioan 5. \Greg. Naz Orat 37 De S. Sto p 602/ Solut. Res connumerantur sub nomine generis univoci sed non sub nomine generis æquivoci. Sic Leo est Res vel eus est genus univocum \Leonis/ Hirci, Galli, & regis, sed a adeoqꝫ illa dicuntur propriè sunt tres quatuor res vel entia. Testis est genus univocum spiritus aquæ et sanguinis testificantis, quæ proinde sunt tres testes. Servi sunt univoce qui serviunt Deo et Mam{mo}ni et eo respectu Deus et Mammon sunt sunt domini univoci sed adeoqꝫ duo domini, licet non duo domini recti neqꝫ duo servi recti. Lupus autem non est genus univo <17v> cum bestiæ et piscis, & proinde non lupus Bestia et lupus piscis non dicuntur duo lupi, sed duo genera luporum. Sic Rex et Prorex non sunt duo reges ejusdem vel \duo/ Domini ejusdem regni sed duo genera dominorum. | Duo sunt puta duæ res vel duo homines sed non duo Domini Dici possunt Rex et prorex vel Rex et Princeps vel Rex et Dominus sed non duo reges vel duo Principes vel duo Domini. Hoc {sta} more loquendi alienum est et Regi indignum foret.| Subditus seorsim dici potest Dominum sed non una cum Rege quia ad Regem \Dominum/ collatus non est Dominus sed Prorex et submittus et Prorex Eodem modo pater et filius quia non sunt Dij univoce, non dicuntur duo Dij, neqꝫ simul nominantur Dij nisi cum notula aliqua distinctionis ut cum Pater emphatice dicitur ὁ θεὸς filius tantum θεὸς. Sed juxta Homousianos cum Pater deus nomen Dei univocè tribuatur Personis & imaquaqꝫ persona per se sit completus Deus, tres dij numerantur

Quid ad eos dicam qui Astartem adorant aut Chamos Sidoniorum Idolum, aut sideris formam, paulo quidem majoris dei apud Idolalatras illos, sed tamen facti atqꝫ creati cùm ipse, aut hos duos in quorum nomine baptizatus sum, non adorem, aut conservos adorem. Greg. Naz. Orat 40 in sanctum Baptismæ p 669. Arianos Idololatriæ insimulat.

Nota, Si divinitas collocatur in substantia & non in Personis tunc erit unus Deus & non tres Dij \sed interim persona nulla erit Deus/; si {illeg} in Personis & non in substantia erant tres Dij et nullo modo unus Deus: si {illeg} et in substantia et in Personis tum æque erunt tres Dij respectu personarum ac unus Deus respectu substantiæ, nec a religione abhorrere posset tres deos dicere respectu substantiæ personarum, sed potius impium esset hoc non dicere. Siquis enim rogitaret, quot sunt Dij respectu personarum: Vel responderetur Deum non dici respectu personæ alienjus \seorsim spectat sed de tota omnium personarum complexione semper accipi/, atqꝫ hoc est negare personam {illeg} unam quamqꝫ per se completè Deum esse: vel responderetur fatendo {illeg} esset \quod/ deus diceretur {sic} respectu personarum, respondendum esset quod hoc respectu \tres/ essent dij. Nam [si {illeg} responderetur unum esse {illeg} Deum respectu personarum ridiculum esset quia non una est persona sed tres &] Deus unus dicitur non respectu personarum quæ tres sunt sed respectu \substantiæ./ Si dicas unus non posse dici tres Deos respectu personarum quia unicus est respectu substantia. Eodem modo dice possunt de re possum non esse unum deum respectu substantiæ quia tres sunt respectu personarum. Et siqua necessitas ut unus dicatur prop

Sed ut hoc argumentem magis pateat: Considerandum est quod {illeg} Dei alia est significatio quando vox accipitur de singulis personis alia quando de omnibus simul in poster priori tantum dicitur Christus dicitur filius Dei et Deus incarnatus, \in/ posterio tantum dicitur unicus Deus homoüsianis. Si {illeg} deus acciperetur in posteriori sen sensu {sic} quando loquimur de filio Dei vel de Deo incarnato &c abominandum esset Si in priori quando dicitur unicus Deus tunc Deus ille esset unica persona quod a quo homousiani abhorrent. D Cum igitur illi Deum semper accipiant in sensu posteriori {sic} quando unicum prædicant, rogitem quot sunt illis Dij in sensu priori. Vides igitur quomodo eorum doctrina ludit sub ambiguitate verborum. Prior sensus pass Si vox in priori sensu accipiatur qui passim occurrit in sacris litteris, infertur pluralitas Deorum in eorum trinitate: ut hos in unum reducant coguntur recurrere ad aliam vocis significationem quæ nusquam occurrit in sacris literis.

Cùm Ariani objicen contenderent Patrem et ffilium non esse duos deos quia res diversæ essentiæ non connumerantur: Respondet Gregorius inter alia respondet quod Ioannes (1 Ioan 5    ) connumerat quæ non consubstantia coessentialia sunt, dicendo tres esse quæ testimonium dant spiritum aquam et sanguinem. At si textus habuisset Tres esse in Cœlis testimonium dantes, Patrem & Verbum et Sp. Stum; Annon Gregorius hanc instantiam infe potius adduxisset: quæ connumerationem habet ipsissimorum trium de quibus contentio erat. Locus est in Greg Naz Orat 37 De Sp. Sto pag 603

Doctrina Trinitatis a G. Nazianzeno describitur Orat 23 ad in Laud. Heronis p. 420 et sequ Orat 24 {illeg} in Ægyptiorum Ep. adventum p 428 D et sequ. Orat 25 ad Arrianos

Spiritus sanctus a Nazianzeno vocatur Deus prædicatur Deus Orat 23 p 420 D Orat 24. p 429 D & p 430 D ex Act 5.4 & Orat 25 p 441. Alibiqꝫ

Ὁυ γὰρ γαρ κατὰ την φυσιν τὸ μειζον, την ἀιτίαν δέ. Non enim hæc dictio Major ad naturam sed ad causam referenda est: ουγεν γὰρ των ὁμοουσίων τη ὁυσία μειζον ἠ ἐλαττον. Neqꝫ enim quicquam eorum quæ eandem substantiam habent substantia majus aut minus est. Greg. Naz. Orat 40 in S. Baptisma sub finem p 669. & paulo {post}. την μίαν θεότητά {sic} τὲ καὶ δύναμιν, ἐν τοις τρισιν — ὀυτε ἀνώμαλον οὐσίας ἠ φύσεσιν, ὀυτε ἀυξομένην ἠ μειουμένην ὑπερβολαις καὶ φυσ υφέσεσι πάντοθεν ἴσην, την ἀυτην πάντοθεν. Vnam deitatem et potentiam in tribus – nec essentijs aut naturis inæqualem nec præstantijs aut submissionibus auctam vel minatam <18r> sed undequaqꝫ æqualem undequ\a/qꝫ eandem. pag 668 A

Similiter in Orat 35 (quæ est prima de filio) pag 572 Greg. Nazianzenus {illeg} introducit Arianos sic disputantes. Christus /Pater\ ut vos fatemini, quantum ad causam, filio major est; Ergo major naturâ: dein huic argument respondere conatur.

Pariter et in epistola prima ad Cledonium (sive Orat 51) \Gregorius/ reprehendit Apollinaristas quod, etsi unamquamqꝫ personam Deum esse agnoscerent, tamen in Deitate scalam ponerent asserendo filium minorem patre, & sp. stum minorem filio. Doctrinam consu homousij tenebant (                         ) sed non doctrinam æqualitatis. Scripta est hæc epistola post Concil. Constant. & ex episcopatum Gregorij

Ὁμοτιμία {illeg} & ἰσότης a Gregorio de filio \personis Trinitatis/ prædicantur Orat 38 in Christi nativitatem p 622, B. & Orat 42 in Pascha p 695, D. Æqualitas personarum etiam describitur \a Gregorio/ Orat. 26 de moderatione in disputationibus servandâ pag 445 D, ubi dicit spiritum sanctum hac solo nomine Patri cedere quod non ingenitus sit, hoc item filio quod non genetus sit, cætera autem συμφὺες και σύνθρονον καὶ ὁμοδοξον καὶ ὁμότιμον, ejusdem naturæ dignitatis gloriæ et honoris.

Gregorius Naz. {illeg} de ingressu suo in Vrbem Constantinopolitanam verba faciens ait

Escarsit in me tota primum civitas

Multos perinde ac si Deos inducerem.

Mirum nec est hoc, instituti sic erant

Ignota prorsus ut quibus fides pia

Esset, modoqꝫ trina quonam est unitas

Atqꝫ una rursum trinitas —

Imbres tacebo saxeos epulas meas. &c

{illeg} Gr. Naz. carm de vita sua.

Sin cupit et vocem poscit Deitatis apertam,

Haud satis est prudens. Nam Christi numine {illeg} dum

Humano generi patefacto, imponere pondus

Infirmis humeris aliud, quod ferre nequirrent

Quisnam æquum, nisi mentis inops, hoc diceret esse?

Nam neqꝫ doctrinam pueris proponere plenam

Convenit, ut nec adhuc teneris ostendere totum

Solem oculis, nimiaqꝫ illos perfundere luce.

Greg. Naz. Arcan. carm. 3.

Sub Constantino Imperatore Arius Alexandrinæ Ecclesiæ Episcopus sacerdos celebrabatur, qui deum filium et Verbum creaturam dicere non dubitavit: et alterius esse naturæ nec patri coæternum. Nec ipse tamen auctor hujus sectæ extitit sed Origenes: qui prætere plurimas alias perversas opiniones, etiam unigenitum Dei filium κτιστὸν καὶ αλλότριον εἰναι της ουσίας της πατρικης creatum esse et ab essentia paterna diversum affirmabat. Zonaras in \Imperio/ Constantini {sic}

Certe homines qui \ὁμοιοι/ similes inter se sunt, cum sint καὶ τὴν ταυτότητα ἔχοντες ὁμοούσιόί ἐσμεν ἀλλήλων, et eadem natum conjuncti, homousij sunt inter se. Eadem enim {illeg} omnibus mutabilitas Eadem {sic} enim omnibus mortalitas, corruptibilitas, mutabilitas, & ortus ex nihilo. Angeli quoqꝫ inter se generis ratione {illeg} omnia pariter ejusdem sunt \generis ratione cæterisqꝫ omnibus/ cognati sunt & ejusdem naturæ. Quapropter si interrogent {illeg} curiosi isti [Arriani] an sit filio aliqua similitudo cum rebus creatis, aut ea quæ in filio sunt reperiri queant in rebus conditis, quo occasionem habeant calumniandi filium Dei creaturam esse: sed nihil tale unquam invenerint uti ad omnia temerarij. Inter creata eim nihil est omnipotens — ffilius contra omnipotens est ut pater. — In creaturis nihil est immutabile natura — ffilius contra immutabilis est et inalterabilis ut pater — Cætera \condita et/ initium existendi sortiuntur — ffilius autem existens est et super omnia Deus ut pater — Quis igitur rebus ita constitutis & ad eum modum descriptis, non perspicit in rebus creatis nihil simile habere filium? Omnia autem patris ad filium spectant, quia ille consubstantialis est patri. Vt enim si cum rebus creatis haberet aliquam \similitutinem et/ cognationem consubstantialis illis fuerit: ita alienus a creatis quoad usiam remanens propriumqꝫ {illeg} \existens/ verbum patris, et alius diversusqꝫ ab illis; quoniam omnia patris illi propria sunt consubstantialis esse patri merito reputabitur. Ita enim patres rem intelligentes confessi sunt in Nicæna Synodo homousion et ex usia patris filium esse. Athanas. ad Serapionem contra eos {illeg} qui dicunt filium creaturam. Alia quædam his similia {illeg} addit Athanasius: ut quod qu Isaac genuerit Iacob natum consubstantialem naturalem et consubstantialem filium ut et ille Iudam et fratres ejus. {illeg} ædificator non construit domum sibi consubstantialem Et quemadmodum insanierit quisquis dicat consubstantialem esse ædificatori domum & navem fabro navali: ita congruenter dixeris, quemlibet filium coessentialem \consubstantialem/ patri. Si igitur pater est et filius, necessum est filium naturalem et verum esse, hoc est consubstantialem patri, {illeg} Hæc Athanasius.

ὀυτε γὰρ ὑιοπατέρα, φρονουμεν, ὡς ὁι Σαβέλλιοι μονοούσιον, καὶ ουχ ὁμοούσιον καὶ ἐν τούτω ἀναιρουντες τὸ ἐιναι ὑιον. Neqꝫ enim filiopatrem eu{m} esse sentimus, ut Sabelliani qui dicunt eum unus substantiæ non consubstantialem, eo ipso tollentes filium. Athanas. in expositione fidei. Nota quod <18v> Bellarminus objicit in dubium vocat hanc Epistolam Expositionem fidei, eo quod non nulla contineat symbolo Athanasiano contraria. Sed congruit cum alijs scriptis Athanasij et proinde symbolum istud quod ab utrisqꝫ differt rejiciendum est.

Hæc sufficiunt quæ vobis persuadeant non reprehendendos esse eos, qui dixerunt filium patri consubstantialem esse: sed tamen ipsam dictionem consubstantialem per se excutiamus ut sciamus an hac voce utendum sit an non, & an propria illa sit et congrua quæ de filio dicatur. Nam et vos ipsi scitis nec est cur quisquam dubitet, simile non de substantijs \usijs/ sed de figuris & qualitatibus dici: siquidem in substantijs \usijs/ non similitudo sed \ταυτότης/ identitas esse pronunciatur. Certe homo homini similis dicitur non secundum substantiam \usiam/ sed secundum figuram et formam. Quantum enim ad substantiam \usiam/ attinet, ὁμοφυεις ἐισι ejusdem sunt \generis seu/ naturæ. Rursum homo cani similis dici non poterit, sed diversæ naturæ. οὐκουν τὸ ὁμοφυὲς καὶ ὁμοούσιον, τὸ δὲ ἑτεροφυὲς καὶ ἑτερούσιον Quapropter quod ejusdem naturæ e generis est homousion est quod autem diversi generis heterousion. Athanasius de Synodis Arimini et Seleuciæ sub finem. p 928.

|Patris filij et sp. sti non a tantum est natura una usia, una potestas regnum et potentia: Tres autem sunt Hypostases characteres et personæ. –| Essentia quidem genus natura et forma idem sunt. Persona item Character Hypostasis individuum et proprium etiam ipsa unum sunt. Nam natura multas in se Hypostases continere potest. Homines etenim uno corpore et uno spiritu constantes omnes ejusdem sumus naturæ et {illeg} usiæ, sunt verò multæ Hypostases Atqꝫ natura quidem et usia dicuntur universales: Hypostasis verò particularis. Vt si hominem dicas jam quemvis hominem dixisti. Nam universale hoc est et essentiale et omnes homines dicuntur: eadem enim omnium est usia. Si verò Petrum Paulum aut Ioannem dicas tunc unum hominem denotasti eo quod hoc particulare sit. – Atqꝫ ita si Angelum nomines jam totam expressisti essentiam usiam angelorum. Nam commune hoc est Angelorum nomen et essentiale et sic omnes angeli dicuntur Si verò dicas Michaelem vel Gabrielem unam dixisti hypostasin hoc est unum angelum tantum. Natura enim dicitur Angelica essentia usia, hypostasis vero est uniuscujusqꝫ Angeli appelatio. Eten — Præterea si volatile nomines, ecce significari totam volatilium essentiam \usiam/: si columbam aut turturem aut lusciniam aut pavonem vel cygnum, hypostases sunt ista tantum Et si dicas quod Deus creaverit lucem ecce totam usiam luminarium significasti. Ipsa porro usia dividitur in suas hypostases utpote in solem & Lunam & stellas, lucernas cereos et alias differentias &c. {illeg} Homousion autem est quod est ejusdem usiæ sed aliquam tamen differentiam habet. Verbi gratia lapis cariosus & solidus vel durus consubstantiales \homousij/ sunt \id – est ejusdem usiæ/. Ita lignum palmæ et ebeni lignum. Et caro cameli ac caro piscis. Sic et omnes homines homousij sunt ejusdem sunt usiæ, suas tamen differentias habent quod unus sit alius sit procerus, alius brevis, alius clarus, alius obscurus. Tractatus de definitionibus apud Athanasium.

OR. Hypostasis declarat {illeg} τὸ ἐιναι sive existentiam. Deitas τὸ τί ἐιναι sive naturam. Vt sunt Petri et Pauli et Timothei tres hypostases & una ἀνθροπότης natura humana. AN. Si ita sunt hypostases ut Petri et Pauli et Timothei, tres sunt Dij, quandoquidem Petrus & Paulus & Timotheus tres sunt homines. OR. Ne hi quidem sunt tres ex sacris literis. Nam in Christo Iesu non est mas neqꝫ fæmina, non est Græcus et Iudæus, & {illeg} non est servus et liber, sed omnes in Christo unum sumus. (Gal. 3 28) Tres igitur sunt Petrus Paulus et Timotheus, at non tres homines, quia tunc tres sunt homines quando cum dissimile cor habuerint, ut Græcus et Iudæus & Christianis: sin verò idem senserint nec sint inter eos dissidia, tres quidem sunt Hypostases sed unus in domino, quod unum animum et unum cor habeant: & tres quidem sunt numero at non quod diversam inter se naturam vel diversum cor habeant. – Aut igitur in Hypostasibus divinis ponito dissidia, ut tres Deos dicamus, quoniam unus istud alius illud velit: aut si nulla est in eis dissensio unus sit Deus pater & filius & spiritus sanctus, quemadmodum qui in Christo sunt compacti, unus homo sunt sicut scriptum est. Et paulo post: Homousion est ὁ τὸν ἀυτον ἐπιδέχεται λόγὸν της ὀυσίας quod eandem essentiæ rationem recipit, ut homo ab homine nihil differt quatenus homo est, et Angelus ab Angelo quatenus Angelus est, ita et Deus a Deo nihil differt quatenus Deus est. Dial. 1 de Trinitate apud Athanas. Similia leguntur in disputatione coram Probo judice apud Athanas. Et alibi. De hac re vide Petavium & imprimis Curselaum qui rem fusè tractavit.[7]

<19r>

De Monachis

Zosimus having occasion to mention a sedition of ye Monks in relating ye history of Chrysostom [A.C. 400] circiter] gives them this description. Hi legitimis nuptijs abstinent & tam in urbibus, quÍ m vicis, populosa collegia complent hominibus innuptis nec a bellum, nec alium reipublicæ necessarium usum idoneis, nisi quod via quadam progressi ab eo tempore in hunc usqꝫ diem magnam terræ partem ad se transtulerint; & sub prætextu quasi cum pauperibus omnia communicarent, omnes prope dixerim & inopiam redigerint. Zosim. l. 5.

Monachi homines quidem specie sed vitam turpem porcorum more exigentes, qui in propatulo infinita atqꝫ infanda scelera committebant, quibus tamen pietatis pars videbatur, sacri loci [scil. Templi Serapidis] reverentiam proculcare: nam ea tempestate, quivis atram vestem indutus, quiqꝫ in publico, sordido habitu spectari non abnuebat, is tyrannicam obtinebat authoritatem. Emmap. in Ædesio sub finem. Scriptum hoc Theodosio vel Arcadio imperante.

Aiunt quidem Monachi se Templis bellum inferre, atenim bellum istud *[8] proventus est eorum qui populis incumbunt, miserisqꝫ sua raptum eunt quæ ipsis reposita sunt e fructibus terræ atqꝫ alimenta: sicut aggressores eorum quos expugnarunt bona auferentes discedunt. His verò neqꝫ hæc sufficiunt, verùm et terram *[9] intervertunt hujus aut illius, sacram eam esse dicentes, multiqꝫ (adeò) paternis spoliati sunt paterni \sub falsi/ nominis obtentu: Hi verò alienis malis luxuriant, qui, ut quidam aiunt, jejunijs Deum colunt. Quod si spoliati ad Vrbis Pastorem (nam ita vocant virum haud valde mansuetum) venientes quærantur, dicentes ea quæ injustè passi sunt, Pastor hic hos quidem laudat, illos verò abigit, quasi in eo lucrum fecerint {sic}, quod non et majora passi sint: etsi, O Imperator, et hi Imperio tuo subsint, et isti tanto utiliores sint ijs qui injuria eos afficiunt, quanto ignavis seduli: hi quippe apibus illi verò fucis similes sunt. Et si agrum aliquem audierint aliquid continere quod rapi queat, illicò hic in sacrificijs occupatus est, et dira facit et exercitum in eum immitti oportet, et adsunt illicò Σωφρονιστὰι, i. castigatores (hoc enim nomen {sic} deprædationibus imposuerunt, si non et minùs dixi) et hi quidem latere nituntur, & quæ patrarunt, negant: et si latronem vocaveris injuria affeceris: hi verò gloriantur seqꝫ venditant, et ignaros docent, et agris dignos sese esse aiunt. Enim verò quid hoc aliud est quam in pace bello agricolas infestare, &c. Liban. Orat. pro Templis, edit. in Opusculis Gothofredi. This was written to Theodosius A.C. 390 upon ye Monks running up & down in droves to demolish ye gentile Temples wthout ye Emperor's authority for what they did. At wch time I suppose wth Gothofredus they were accused also by others for interrupting judicature, & committing other such like misdemeanours: whereupon Theodosius thought fit to curbe them by this Edict.

Imp. Valentinianus, Theod. & Arcad. AAA Tatiano PF. P.

Quicunqꝫ sub professione Monachi reperiuntur, deserta loca et vastas solitudines sequi, atqꝫ habitare jubeantur. Dat. III Non. Sept. Veronæ. Valentiniano IV & Neotherio Coss. [A. 390] \L. 1 De Monach. Cod. Theod./ Yet after two years /twenty months\ they were recalled again by a contrary edict.

In this Oration Libanius a little before this passage [Aiunt quidem &c] spake thus of ye Monks: Pullati hi pleraqꝫ quÍ m Elephantis comedunt, & negotium facessunt multitudine potûs, ijs qui in cantûs vicem potum mittunt, occultant verò hæc pallore per artem ipsis quæsito.

Cæterùm quòd dogmata ista [sc. Apollinarij] non prævaluerint, nec ad multos permanarint, præter eas causas quas supra dixi, Monachis potissimùm, ut arbitror, tribuendum est ascribendum est. Nam quotquot in Syria et Cappadocia & circumsitis Provincijs Monasticam philosophiam sectabantur, Nicænæ Synodi decretis mordicùs adhærebant. Parùm certe abfuit quin Orientis omnes Provinciæ a Cilicia usqꝫ ad Phœnicem Apollinaris hæresin amplecterentur. Eunomij autem hæresis a Cilicia et monte Tauro ad Hellespontum & Constantinopolim cuncta propemodum occupavit. Vterqꝫ enim tum eos apud quos morabantur, tum eorum finitimos, in suam sententiam facile perduxerunt. Idem porrò istis accidit quod ante Arrianis acciderat. Populus enim in illis regionibus, cùm monachos quos supradiximus diximus ob virtutem atqꝫ opera valdè admirarentur, recte illos sentire existimabant: eos verò qui aliter sentirent, tanquam adulterinis opinionibus inquinatos, aversabantur. Quemadmodum olim Ægyptij monachorum suorum doctrinam secuti Arianis fortiter restiterant. Sozom. l. 4. c 27.

Religiosissimum Præsbyterum Deiqꝫ amantissimum Philoromum in Galatia convenimus et cum eo longo tempore versati sumus. Tantam virtutum nobilitatem ostendit in in {sic} vitæ Christianæ institutione, ut etiam ipsi qui sunt in genere insuperabiles ejus vitam angelis æqualem revererentur, et efficacem virtutem exercitationis. Is mundo renunciavit in diebus Iuliani execranda Imperatoris, & perseveravit quadraginta annos in Monasterio – Hujus viri insignis magnam curam gerebat Basillius Episcopus qui delectabatur ejus austeritate constantia et in opere diligentia. <19v> Is pedestri itinere venit Romam usqꝫ ad orandum in martyrio sanctorum Petri et Pauli. Pervenit autem etiam usqꝫ ad Alexandriam, cum vovisset, in martyrium venerandi Athletæ Marci. Dignus autem, inquit, sum habitus, qui voti gratia bis proprijs pedibus venirem Hierosolyma ad honoranda loca sancta, & ipsa mihi suppeditavi impensas. Dicebat autem nobis ut utilitatem ex eo caperemus. Palladius in Vita Philoromi.

Postquam Valens Imperator Episcopos Ægypti relaxavit ab exilio, Melania Monasterio ædificato, viginti septem annos versata est in Hierusalem habens conventum virginem circiter sexaginta. Cum qua vixit etiam nobilissimus ac moribus simillimus {illeg} Rufinus ex Aquileia civitate Italiæ qui postea dignus est habitus Presbyteratu. Viginti autem et septem annos excipiebant eos qui veniebant Hierusolyma voti causa, et Episcopos, et Monachos, & Virgines et omnes qui adventabant suis fovebant expensis. Palladius in vita Rufini

< insertion from f 20v > ‡ Antonius & cuncta Ægypti et Mesopotamiæ Ponti Cappadociæ & Armeniæ examina Monachorum non videre Hierosolymam. Hieronymus Ep 12 ad Paulinum. Script: Imperante Theodosio.

Longum est nunc ab ascensu domini usqꝫ ad præsentem diem per singulas ætates carrerere qui Episcoporum qui Martyrum qui eloquentium in doctrina Ecclesiastica virorum venerint Hierosolymam. – Qui in toto orbe sunt primi huc congregantur. – Certe flos quidem et pretiosissimus lapis inter Ecclesiastica ornamenta Monachorum et Virginum Chorus est. Quicunqꝫ in Gallia fuerit primus huc properat. Divisus etiam ab orbe Britannus si in religione processerit — Quid referamus Armenios, quid Persas, quid Indiæ & Æthiopum populos, ipsam juxta Ægyptum fertilem Monachorum Pontum et Cappadociam, Syriam Cœlem, & Mesopotamiam, cunctaqꝫ orientis examina. — Tot pene psallantium Chori quot gentium diversitates. Hieron Ep 17 ad Marcellam.

< text from f 19v resumes >

Pachomius monachus vir quem in dicendo quam in signa faciendo Apostolicæ gratiæ & fundator Ægypti Cænobiorum scripsit regulam utriqꝫ generi Monachorum aptem quam Angelo dictante perceperat. Gennadius in Catalogo Illustrium vivorum apud Hieronymi opera. Historiam et regulas monasticas Pachomij fuse descripta vide apud Sozom l 3. c 14 & Palladium.

Pachomius Monachus erat ex eorum numero qui vixerunt in summo & perfecto vitæ instituto adeo ut is fuerit dignatus & futurorum prædictionibus & Angelicis visionibus. Eo ergo sedente in spelunca sua visus est ei angelus domini qui ei dicit: Pachomj. Ea quidem quæ ad te pertinent recte & ex virtute gessisti. Supervacaneè ergo sedes in hoc loco. Age ergo, egredere & congrega omnes juniores Monachos & habita cum ejs, & sequens formam quam dabo tibi, eis leges constitue. Eiqꝫ dedit tabulam æneam in qua hæc scripta fuerant. — Habeat unusquisqꝫ pell monachorum pellem ovillam albam laboratam. Abqꝫ ea neqꝫ comedant neqꝫ dormiant. Ingredientes autem ad Christi communionem sabbato et dominica Zonas solvant, & pellem ovillam deponant, et cum sola cuculla ingrediantur. Fecit autem eis cucullas molles tanquam pueris, in quibus etiam jussit imponi figuram crucis purpureæ. Iussit autem esse viginti quatuor ordines Monachorum fratrum ex numero viginti quatuor literarum — Scriptum erat etiam in tabula Si venerit hospes alterius monasterij quod habet aliani formam, cum eis nec comedat nec bibat nec ingrediatur in Monasterium. Comedentes autem velent capita Cucullis, nec frater fratrem videat mandentem. Comedenti non licet loqui nec extra quadram et mensam usquam alio oculos convertere. Constituit autem ut per totum diem facerent duodecim orationes & in nocturnis vigilijs duodecim & in matutino duodecim, & hora nona tres. Cum autem magnus Pachomius contra Angelum diceret esse paucas orationes, ei dicit Angelus, Has constitui ut parvi quoqꝫ possint procedere ad perficiendam regulam nec eis sit molestum. Qui autem sunt perfecti non opus habent ut leges eis ferantur. Cùm autem hæc ordinasset Angelus, recessit a magno Pachomio. Sunt autem hæc monasteria quæ formam hanc obtinuerunt, habentia vivorum circiter septem millia. Et primum monasterium in quo ipse habitat beatus Pachomius, quod alia peperit monasteria continet circiter mille quadringentos viros. ‡ < insertion from the left margin of f 19v > ‡ Virgines autem in alio Monasterio seorsim degentes eandem habebant vivendi formam & idem institutum præter pellem ovillam. — Erant tonsæ & habebant cucullos in capita (Pallad. in subsequentibus Vitis \Pachomij/ Apthonij et Virginis cujusdam. Similia fere instituta habebant tria millia monachorum sub Ammona (Pallad. in vit Ammonæ] < text from f 19v resumes > Palladius in Vita Pachomij Nota quod Pachomius \Anthonij et viginij ex usam./

| De monachorum vestibus videndus Cassianus de Habit. Mon. l. 1. c 4.|

Pauli Abbatis, monachi optimi opus et exercitatio fuit orare perpetuò. Hic habebat trecentas preces expressas & præstitutas, totidem habens in sinu calculos & in unaquaqꝫ oratione jaciens unum calculum. Is cum accessisset ad sanctum Macarium, ei dicit Abba Macarj valde affligor. In quodam vico habitat quædam virgo quæ facit septingentas orationes. Hoc cùm didicissem meipsum reprobavi quòd non potuerim facere plusquam trecentas orationes. Ei respondet sanctus Macarius dicens: Sexagesimus annus agitur ex quo centum constitutas orationes facio, nec mea me judicat ratio quod fuerim negligens Palladius in vita Pauli Moses monachus 50 orationes quotidiè peragebat Pallad Theodoritus \in Hist S: Patr/ describit Iacobum jun. numerantem orationes

<20r>

Macarius magnus fæminam quam Præstigiator incantamentis converterat in Equam, reduxit in propriam formam infundando aquam benedictam in caput ejus et super caput ejus orando. Palladius in vita Macarij.

Aphraates Monachus Imperante Valente, locustas regionum catervatim invadentes abigit a viri cujusdam prædio, benedicendo aquam & precando ut Deus illam impleret divina virtute & jubendo ut hæc aqua spargeretur per terminos {illeg} prædij limites. ffuitqꝫ aqua illis agris pro vallo sacrosancto & inexpugnabili. Nam usqꝫ ad illos fines, {illeg} reptantes & circumvolantes Locustæ instar exercitus, rursus retrocesserunt benenedictonem impositam extimessentes & veluti quodam fræno suffocatæ & ultra progredi prohibitæ Theodoritus in vita Aphraatis

Macedonius Monachus, cùm nobilis cujusdam uxor, Imperante Theodosio, in morbum incidisset, aquæ dexteram imponens & salutare efformans signaculum, jussit bibere, et curavit morbum. Theodoritus in vita Aphra Macedonij.

Idem Macedonius, cùm alia fæmina delirio affecta esset quod Medici dicebant esse morbum cerebri, alij vexationem dæmonis, jussit aquam afferri, & cum fecisset figuram salutaris signaculi, fæ{illeg}mina bibens convaluit. Id Theod. ib.

Iacobi{illeg} monachi benedictione multæ ægritudinis cessarunt, {illeg} multi \f/ dæmones coacti sunt fugere, & aqua quæ ab illius dextera [i.e. signaculo crucis] benedicitur, fit salutare pharmacum. Theodoritus in vita Iacobi

Equum Valentis Imperatoris ægrotantem Custos (qui erat homoüsianus) deducit ad magni Aphraatis habitaculum. Aphraates igitur jussit aquam hauriri ex puteo & cùm ei salutaris crucis signum imposuisset, jussit eam ad equ bibit equus. Deinde cùm oleum divina implevisset benedictione equi ventrem inungit: & manus contrectatione satim morbus est sublatus. Theodoritus in vita Aphraatis

Ioannes Monachus, (is qui munus propheticum {sic} supra modum habuisse dicitur & cuncta Theodosio Imperatori inquirenti futura narrasse) non peragebat apertè curationes. Dans autem oleum, curavit multos ex ijs qui laborabant. Palladius in vita Ioannis.

Simeonem, magnum illud orbis terrarum miraculum sciunt quidem omnes qui imperio parent Romanorum. Norunt Persæ quoqꝫ et Indi et Æthiopes. \Ad eum undiqꝫ concurritur./ Aiunt Romæ, eum fuisse adeo celebratum omnium sermone celebratum ut in officinarum omnibus vestibulis {illeg} et porticibus ei parvas posuerint imagines, hinc sibi {illeg} præsidium et tutelam parantes. Iejunus manet per integros quadraginta dies, idqꝫ non semel sed jam per annos 28 hujusmodi jejunia exercuit. \semel in hebdomadæ comedere solet/ < insertion from lower down f 20r > [✝ Cùm autem ferream catenam viginti cubitorum comparasset & ejus unum quidem initium cuidam petræ maximæ appendisset, alterum autem dextero pedi adaptasset, ut nec si vellet quidem abiret extra eos limites, in eo degit cœlum visione apprehendens. Postea vero Catena soluta, cum venirent innumerabiles, conabantur autem omnes contrectare et ex pelliceis illis vestibus aliquam percipere benedictionem, molestia affectus columnam altissimam ædificari jussit et in ejus vertice se collocavit. Theodoritus in vita Simeonis. < text from higher up f 20r resumes > Innumerabilia effecit miracula. Dicunt conjugem Regis Persiæ petijsse oleum dignatum ejus benedictione, & tanquam donum maximum accepisse. Quinetiam omnes Regis asseclas diligenter rogasse. Cæteram verò turbam ad muliones accessisse & ad famulos & milites & pecuniam obtulisse & rogasse ut essent participes olei benedictionis. Noctu & interdiu ita stat ut videatur ab omnibus, \nunc stant longissime nunc frequentes se incurrans &/ Deo offerens adorationem. Iam verò multi quoqꝫ ex adstantibus enumerant has adorationes. {illeg} Semel autem quidam ex eis qui mecum erant, cum enumerasset mille et ducentas & quadraginta quatuor, deinde lapsus esset, destitit numerare. Semper autem se inclinans prope digitos pedum frontem admovet. Nam cùm venter semel in hebdomada alimentum accipiat, idqꝫ exiguum, quantum est divinorum sacramentorum participatio, dorso concedit ut facilè inflectatur.

Benjamin monachus dignatus fuit gratia curationum, adeo ut cuicunqꝫ manu imposuisset, aut quod bendixerat oleum dedisset, qui laborabat omni liberaretur ab omni ægritudine. Palladius in vita Simeonis.

Dorotheus monachus admodum senex cum Aspis incidisset in puteum, {haurit} aquam et bibit jejunus cùm prins signaculo munijsset et dixisset. Quo venit senator, illic viribus caret diaboli improbitas. Pallad: in vita Isidori.

Copres Monachus Palladio narravit quomodo in nomine Christi signatus, ignem in platea urbis Ægypti constructum illæsus ingressus est, flamma in hanc & illam partem divisa.

<20v>

Iacobus Episcopus Nisibis (qui Concilio Nicæno interfuerat) cum puellas impudicas in fonte quodam pannos lavantes vidisset, & fontem et puellas execratus est, & fons confestim evanuit ac pullarum {sic} forma mutata est in deteriorem. Exoratus autem a civibus fontem et formam puellarum restituit. Tale, inquit Theodoritus, novi Mosis hujus miraculum, quod quidem non factum est virgæ percussione, sed operationem accepit signo crucis. Theod: in vita Iacobi

Antonius Monachus quotias ab Athanasio accerseretur obtemperabat & ad urbes accedebat & una cum illo veniebat ad Ecclesias ejusqꝫ fidem de Deo, suffragio suo comprobabat. Deniqꝫ in omni vita eum semper amicum habuit, ejusqꝫ adversarios et inimicos aversatus est. Sozom l 2. c 17.

Præ reliquis omnibus Orientalibus Paulus Episcopus Constantinopolitanus & Athanasius Alexandrinus & omnis Monachorum multitudo & magnus Antonius qui adhuc superstes erat et ejus discipuli – decretis Concilij Nicæni mordicus visi sunt adhærere. Sozom l 3. c 13. Dicitur hoc de tempore schismatis subsequentis concilium Sardicense.

Quod dogmata Apollinaris et Eunomij {illeg} non prævaluerint – monachis potissimum tribuendum est Nam quotquot in Syria et Cappadocia et circumsitis Provincijs Monasticam sectabantur Philosophiam Nicænæ Synodi decretis mordicus adhærebant. Parum certe abfuit quin Omnes Orientis Provinciæ eorum hæreses amplecterentur – Sed idem istis accidit quod olim antea Arrianis acciderat. Populus enim in istis regionibus, cùm monachos quos supradiximus ob virtutem atqꝫ opera valde admirarentur, recte illos sentire existimabant, eos verò qui aliter sentirent adulterinis operibus opinionibus inquinatos aversabantur. Quemadmodum olim Ægyptij monachorum suorum doctrinam secuti Arianis fortiter restiterant. Sozom. l 6. c 27.

Opera Iuliani Monachi ex Eremo Antiochiam se conferentis, totam multitudinem ad nostros cætus transijsse, nemo qui rerum humanarum naturas tenet, dubitaverit. Magnitudinis autem miraculorum factorum ab illo testes sunt etiam hostes veritatis. Idem ante hæc tempora regnante Constantio fecerat Alexandriæ Antonius ille egregius. Desertis enim solitarijs locis totam obambulabat urbem illam docens omnes præconem esse veritatis Athanasium Theodorit l 4 c 27.

<21r>

Interpretationes sacrarum literarum ex veteribus.

Propter hoc [i.e. ne ante tempus patefierent] Danieli dicebatur: Muni sermones et signa librum usqꝫ ad tempus consummationis quoadusqꝫ discant multi & adimpleatur agnitio. In eo enim cum perficietur dispersio cognoscent omnia hæc. Iræn. l 4 c 43. in Dan 12.

Matt 24.15, 17, 21. & Cornu parvum in Dan 7 & 2 Thes 2.2, 3, 4, 8 & Dan 8.12, 23 & Dan 9.27 interpretantur de Antichristo (ut et Ioan 5.43.) ab Irenæo l 5. c 25, 29.

Ephrem Syrus, De Antichristo: interpretatur cessationem sacrificij per 312 tempora Dan 12 & tribulationem illam magnam Matt 24 de persecutione Antichristi.

Illud Sapientiæ: Ego eram apud ipsum cuncta componens; ego eram cui adgaudebat. Alexander Antecessor Athanasij applicat ad filium Dei. Epist: ad Alexandr. Episc. Constantinop. apud Theodoritum l 1 c 2. In eadem Epistola dictum illud Primogenitus omnis creaturæ. Alexander refert non ad resurrectionem non ad nativitatem a Maria sed ad generationem filijj ante creationem {illeg} creaturarum. Sic et illud Pater me major est: \bis in eadem epistola/ refert ad divinitatem filij quem dici hoc solo minorem patre quod genitus est.

Illud dictum Primogenitus omnis creaturæ, Eusebius Pamphili in Symbolo suo a concilio Nicæno approbato refert ad λογὸν filium Dei Socr l 1 c 8.

Qui cum in forma Dei esse non est rapinam arbitratus esse se æqualem Deo. Lucifer Lib. Moriendum esse pro fil. Dei. Sic et Tertullian

Author libri qui de Consummatione mundi qui Hippolyto inscribitur, Hebdomadem & dimidium Hebdomadæ Dan 9 ad finem mundi rej et r rejicit.

Siricius Papa Epist ad Himerium c 1 vocat spiritum sanctum, spiritum septiformem vide Apoc 1.

Si Celsus intellexisset illud: Ego et pater unum sumus: et illud in precatione dictum a filio Dei, Sicut ego et tu unum sumus: non putaret nos [colendo Christum] & alium colere præter universorum Deum, universorum Dominum. Ait enim pater est in me et ego in patre {Quo} siquis his motus verebitur ne forte transfugiamus ad eos qui negant duas esse ὑπόστασεις substantias Patrem et ffilium: audiat illud; erat omnium credentium cor unum et anima una: ut contempletur illud dictum; Ego et pater unum sumus. – Itaqꝫ religiose colimus patrem et filium ὄντα δύο τη ὑπόστασει πράγματα, duas quidem quoad substantiam res, unam vero concordia consensu voluntatisqꝫ identitate: adeo ut qui vidit filium (qui est splendor gloriæ Dei, characterqꝫ ejus substantiæ) viderit in ipso Deum ut in imagine Dei. Origen. cont. Cels. lib. 8, non longe ab initio.

Celso objicienti quod Christiani filium adæquant |  confundunt cum patri, respondet Origenes: < insertion from the left margin > Si christianos doceas, ait Celsus, non hunc Dei filium, sed patrem universorum colendum esse: non colent nisi una cum isto seditionis suæ auctore quem nominant Dei filium: Non quod Deum venerentur magnopere sed quod istum excolant plus nimio. Cui respondet Origenes, hunc vere Dei filium. Quod si Celsus audivit perversam doctrinam quorundam qui filium Dei negant esse Creatoris filium; ipse viderit et qui huic opinioni favent < text from f 21r resumes > Esto autem non deesse quosdam in tam numerosa multitudine credentium multitudine, qui discrepantes ab alijs temerè affirmant quod servator sit Deus ille universorum Dominus. nos certe hoc non facimus qui credimus ipsi dicenti: Pater qui misit me major me est. Dein proximæ Celsi Objectioni respondet Origenes: Hæc quoqꝫ πάλιν rursum a nescio qua obscurissima hæresi desumpta universis Christianis objicit. Origen. contr. Cels. \lib 8/ non longe ab initio.

Quicunqꝫ intelligit quomodo sit audiendum de unigenito Dei filio, primogenito omnis creaturæ quod verbum caro factum est; intelliget quomod quisquis vidit imaginem invisibilis Dei, cognoset Patrem & factorem hujus universitatis. Origen contr Cels. l 7 post med.

|Soli| Preces offerendæ soli Dei verbo, primogenito omnis creaturæ. Origen. cont. Cels l 8 |prop. finem| Sic et sæpius in lib 6 vocat Dei filium et verbum primogenitum omnis creaturæ, & hunc primogenitum omnis creaturæ \asserit/ unitum esse asserit cum Dei a animæ humanæ.

Origenes recitans Prophetia de Antichristo 2 Thes. 2 sic pergit Cæterum de eo prophetia apud Danielem extat – ubi prædicatur divinitus de futuris regnis incipiendo a Danielis temporibus et deinceps usqꝫ ad mundi interitum, De Ant quam videre licet. Cæterum de Antichristo vide an non sic loquatur? Vltimis temporibus regni eorum temporibus, completis jam eorum peccatis exorietur rex impudens facie & intelligens problemata &c. et ubi hanc prophetiam Dan 8 fuse citaverat, sic pergit Cæterum quod ex Paulo citavimus dicente sessurum eum templo Dei & ostensurum se pro Deo; id in Danielis libro sic legitur: Et in templo abominatio desolationis usqꝫ ad consummationem temporis, consummatio dabitur ad desolationem. Origen. cont. Cels. l. 6. post medium.

Pater inquit, me major est, non quidam magnitudine aut ætate, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐξ ἀυτου του πατέρος γένησιν sed propter generationem ex patre. Athanas. Orat 2 Contra Arian. Tom 2 pag 365 B edit. Paris. Alibi tamen (ut De in tractatu {illeg} Humana natura suscepta a Verbo pag 597 D \& 613 D./) Athanasius hunc locum exponit res{illeg}tivitatis & humanæ naturæ Christi.

ὁς ἐστιν ἐικων του θεου του ἀοράτου, πρωτάτοκος πάσης κτίσεως &c. Qui {illeg} Dei invisibilis, primogenitus omnis creaturæ. Athan contra gentes Oratio T{illeg}

Φησιν ἀυτον ὁ Παυλος προτότοκον πάσης κτίσεως ἁλλα προτότοκον ε{illeg} δηλοι μη ἐιναι ἀυτον κτίσμα ἀλλα γενημα του πατρός. Dicit eum Pa{illeg} Primogenitum omnis creaturæ: verùm cùm illum, primogenitum {illeg} creaturam Ostendit sed fætem patris; \peregrinum eum est (addit) alienum a trinitate si {dicamus} creatura/ Athan. Exposit. fidei Tom 1. p 242

<21v>

Athanasius \in libro/ de Synodi Nicænæ {illeg} decretis prope finem (Tom 1. p 276 {illeg} C) contra Arianos diputans interrogat. ὠ ῾ριχοκίνδυνοι ἄνθρωποι πόιημα ὁ πρότοκος προτότοκος πάσης κτίσεως, ὁ ἐκ γαστρὸς πρὸ ἑωσφόρου γεννηθέις; ὁ εἰπὼν ὡς σοφία πρὸ δὲ πάντων βουνων γεννα με. O præcipiti temeritate homines! Opusne est primogenitus omnis creaturæ, qui ex utero ante Luciferum genitus est? Qui dixit at Sapientia (vel ut in Sapientiæ libri habetur,) ante omnes colles genuit {sic} me?

Hoc modo Athanasius cum Alexandro \Eusebio Origine/ et reliqua Ecclesia, Primogenitum interpretatus est de genesi filij ex Patre ante mundum conditum, donec tandem urgeretur hoc argumento: Si primogentitus est omnis creaturæ, tunc unus est eorum quorum est primogenitus, licet non {illeg} similis cæteris: et tunc demum nescius non habens quod responderet, cæpit interpretari locum quasi primogenitus omnis creaturæ diceretur respectu incarnationis & creatæ naturæ humanæ quam suscepit: ut videre est in Orat 3 contra Arianos Tom 1 pag 433.

Athanasius iterum contra aliquos disputans qui filium \docebant/ tum demum Deum appellatum esse cum homo factus esset et resurrexisset, interrogat πως προτότοκος πάσης χτίσεως, ᾽χων τοὺς πρὸ ἀυτου κλεθέντας υἱοὺς καὶ θε{illeg}|ών|. Quomodo primogenitus dicitur omnis creaturæ, cum eum tempore antecedant {illeg} qui filij et dij appellati sunt? Tom Orat 2 Contra Arianos Tom 1 p 345 D.

|In| Ist{illeg} Prov 8 Deus creavit me initio viarum ad opera sua: ante sæculum fundavit me, in initio antequam fecit terram &c \Et paulo post/ Antequam montes stabilirentur ante omnes colles genuit me: Athanasius refert verba ἔκτισε & ἐθεμιλίωσε creavit & fundavit ad nativitatem filij ex Maria (Epist ad Serapionem contra eos qui dicunt fil. creaturam Tom 1 p 172 & 173. Exposit ffidei Tom 1 p 242 C De Syn. Nicæn Decretis Tom 1 p 261& 262. Orat 1 Contra Arian Tom 1 p 299) quasi Solomon dixisset Dominus non ipsam sapientiam non ipsum λογὸν sed humanam naturam Christi initio viarum suarum. Et (in libro de in Expositione fidei (si ipse scripti hujus auctor est) p 242 C hanc adfert rationem Quod Christus post incarnationem dixit Ego sum via. At Oratione 3 contra Arrianos pag 449 Exponit locum quasi {non} hic per sapientiam non {illeg} intelligeretur {illeg} λογος sed sapientia aliarum rerum creatarum scilicet post terram factam. Et rursus In tractatu de Syn. Nicæn decretis p 276 suspicatur ἔκτίσε nihil amplius significare \posse/ quàm præfecit ἐπέστησε præfecit me operibus. Tandem vero Hieronymus loco vocis creavit, substituit vocem possedit me: a veterum omnium lectione recedens. Vide ejus commentarij in Micheam \cap 4/ lib 2 initio. viz Tom 6. p 66 I vide et Tom 9 p 99 L. Rursus Athanasius exponit \creavit me initio viarum et/ fundavit me ante sæculum &c: de incarnatione Christi quatenus a Deo ante creationem mundi provisum & præordinatum fuit. {illeg} Orat 3 contra Arrianos p 445 & 447 Tom 1. At istud ante omnes colles genuit me semper exponit de æterna generatione filij. ut in Tom 1 p 261 & p 402 &c. Hoc tamen notandum quod Athanasius semper legit ἔκτισε.

De die \illo/ et hora nemo novit |  ne filius quidem novit nisi Pater. Vide Athan. p 172 C, D & p 173 A B Tom 1

Vt ad nomen Iesu omne genu flectatur: Arriani interpretati sunt de Adoratione filij post resurrectionem, & Athanasius id concedit: sed respectu glorificatæ humanitatis. Vide Athanasij Tom 1 p 344 D & sequ. & p 603 C.

Ideo unxit de Deus \oleo lætitiæ/ supra socios tuos Vide Athan. Tom 1 p 352 & seq.

\Quantum attinet ad evidentiam expressionem sermonis/ Christus neqꝫ quod Deus esset neqꝫ quod fillius Dei esset locutus est sed tantummodo Ego et pater unum sumus. Iudæi igitur dum audiunt, unum sumus, arbitrati sunt pro Sabellij opinione ipsum sese appellasse patrem: Noster autem salvator illorum peccatum sic redarguit: quod etsi me Deum appellassem, tamen scire debuistis quod scriptum est: Ego dixi Dij estis et ffilij altissimi. Athanas contr. Arian Orat 5 \ante med/. p 552 D

<22r>

De Bestia Bicorni &c.

Invidia Novatianos attrivit cum Episcopatus Romanus perinde atqꝫ Alexandrinus πέρα της ἱερωσύνης, ἐπὶ δυναστείαν ἤδη πάλαι προσελθούσης ultra Sacerdotij fines progressus jam olim in dominationem degenerasset. Et ob hanc causam Episcopi Romani ne illos quidem qui cum ipsis in fide consentiebant liberè conventus agere siverunt: sed illos ob consensum fidei laudantes, omnibus tamen bonis spoliarunt. At Constantinopolitani Episcopi ab hoc morbo immunes fuerunt. Socrat lib 7. c 11. De {sic} Cælestino Papa qui sedit ab an 423 ad an 431 & Novatianis Eclesias ademit, locutus.

In fine temporis concedenda est potestas diabolo ut faciat signa utilia et ex ea parte qua prius facere consueverant sancti; ut jam ministros Christi non per hoc cognoscamus quin quòd {illeg} utilia faciunt signa {illeg} sed \e/ quod omninò non hæc faciunt signa — Deus autem concedet diabolo seducendi virtutem ut ne mali inter bonos remaneant apud Christum. Chrysostom. in Mat 24.24 Exurgent Pseudochristi et Pseudoprophetæ et ostendent magna signa et miracula

Valens Iuliano nihil humanior Iuliano fuit, imò eò etiam acerbior quòd Christi nomen ferens, pseudochristus erat, Christianisqꝫ probrum: quibus ὁις καὶ \τὸ/ ποιειν ἄθεον quibus et facere impium erat et pati inglorium, eò quòd ne injuriam quidem accipere visi essent, nec illustre martyrij nomen cruciatibus accedent vero sed & hic quoqꝫ veritas fuco obducta fuit \esset/, ut qui tanquam Christiani petebantur tanquam impij cruciatu afficerentur. Greg. Naz. Orat. 32. {illeg} in præsentia cl: Episcoporum habita (p 912 in Valedictione ubi deposuit Episcopatū Const. A.C 381 (p 512)

Gregorius describens \primum/ statum ecclesiæ suæ tempore Constan \Constantinopolitanæ/ ait ne gregem quidem fuisse sed parvum quoddam ac tenue gregis vestigium (Orat 32 p 511) & paulo post Hæc seges parva quondam et inops erat, ac non modo Dei, qui pulchris quidem pietatis seminibus & doctrinis totum orbem terrarum excoluit atqꝫ excolit sed ne paupere quidem ac tenui homunculo digna, ut quidem videbatur; imò nec seges quidem omnino nec horreis nec area fortasse nec falce digna: nec etiam acervi nec manipuli, aut certe parvi et immaturi quales sunt tectorum nec messoris manum implentes, nec eorum qui pertranseunt benedictionem alicientes (Ib p 512 513). Pergit pluribus exilitatem gregis {expriment}, conferens cum ligno signifero ligno in monte colle, & malo navis in monte aut alio quovis singulari nec multis conspicuo.

Et Orat 25 ad Arrianos (scripta postquam Theodosius eum collocaverat in sede Constantinopolitana \i.e anno 381/) Gregorius sic incipit. Vbi tandem sunt qui paupertatem nobis exprobrant, opesqꝫ suas insolenter jactant? Qui Ecclesiam multitudine definiunt, ac parvum gregem aspernantur? Qui arenam pretio habent et lapid mundi lumina contumelijs afficiunt? Qui deniqꝫ lapides aggerunt & gemmas contemnunt? (pag 431.)

In hac eadem Oratione ad Arianos dicit plures Presbyteros in navi a Valente concrematos (pag 433) Sic et in Orat 20 script \paulo {illeg} post obitum Basilij/ anno 378 \vel 379 (p 348)/ loquitur de Præsbyteris in plurali numero. Sed Orat 23 in Laud. Heronis (script sub \paulo ante/ obitū Valentis \Symbol (cross surmounted by 3 circles arranged in a triangle) in text < insertion from the left margin > Symbol (upright surmounted by 3 circles arranged in a triangle) in text Hero {illeg} qui \cui/ Orat 23 Nazianzeni dicatur, exulaverat paulò post fugam Petri in Italiam, puta anno 372 vel 373, dein quarto exilij anno redijt et meminit Nazianzenus in hac oratione, {illeg} puta tempore communis relaxationis ab exilio ubi Valens expeditionem parabat in Gothos hoc est anno 377 hoc ergo tempore habita est hæc Oratio. < text from f 22r resumes > eodem anno 378 anno 377 vel initio anni sequentis/ (paulo ante orat 20 ni fallor. Quære)) Basilius \Gregorius/ historiam distincte et fusè narrat de unico tantum Presbyter Navis, inquit \των πρεσβυτέρων ἕνα/ Presbyterum unum, eumqꝫ non sceleris ullius sed fidei causa periclitantem, in mare demittitur, non ut {illeg} \vectorem/ servet sed ut perdat. – Comes autem illi ignis adjungitur – Spectantium multitudo ad littus effunditur, partim lætantiam, partim lugentium. – Ignis acceditur. Navis una cum onere suo absumitur. &c. Quasi verò \{illeg}/ hominem morte multare non possent sine damno navis: Vel quasi Valens qui nomen Persecutoris fugiebat, {illeg} \Præsbyterū/ religionis causa tam barbara morte in conspectu populi puniendum vellet. Sane non consistit Historia et tamen Monachi postea numerum Presbyterorum auxerunt ad 80, et rem narrant quasi hi Presbyteri legati essent ad Valentem.

Quod autem Valens neminem punibat religionis nomine, patet Ex Nazianzeno ipso tum in loco supra citato tum in hac Oratione ubi dici. Valentis persecutio hoc {illeg} nomine superiore acerb Iuliani acerbior erat, quod {illeg} quidem minime dubia et obscura erat Martyrum decertatio, nunc autem res {illeg} redijt ut cruciatus quoqꝫ ipsa laude careat, saltem apud iniquos crucia{illeg} judices. Dein in instantiam hujùs rei subjungit prædictam historiam {illeg}tero combusto. Vide Basil. Epist 220 {B}

Gregorius N. Persecutionem Constantij acrius discribit Orat 23. p {429} {illeg}

<22v>

Greg. Naz: acriter describit persecut. Valentis Orat 25. p 432 & sequ. Item Orat 23 p 416 & sequ. Item Orat 20 p 347 D & 348 A

Greg Naz orat 23 p 418 B & 418 {illeg} \sequ/ describit \luctam/ turbas & cædes etiam in ecclesija factas & pœnas M{illeg} suis inflictas & milites ad hoc bellum conductos \Tubasqꝫ canenti/ duce Palladio eo tempore quando Petrus fugatus & Lucius substitutus est. Item Orat 434 ad Arianos p 432 et sequ describit milites instructos suos dum sacra peragebant obsidione cunctos Psalmorum cautiones clangore Tubarum compressas, Orationes domum in sepulchrum conversam, Episcoporum carnes ferreis ungulis laceratas & ad necem abductas {sic} Dein alia objiciens in Arianos Dicit Majorem horum partem ignoratis? & merito sane propter rerum gestarum multitudinem. – At is qui patitur tenaciori memoria esse solet

Vbi Basilius (viz: Orat 20 et 25) ponit Sacerdotes in navi combustos, videtur loqui in plurali numero ob rem ampliandam Nam simul in Orat 25 de manu præcisa qua Athenasius accusabatur, ponit ma loquitur etiam in plurali {illeg} numero, quasi Ariani mortuorum vel viventium manibus præcisis falsum crimen viris sanctis intulissent.

Cum Basilius Cæsariæ coram Præfecto sisteretur. Civitas armis correptis insurgit, ac Iuli Præfectum interfecissent ni Basilius populum per vim retinuisset (\Naz/ Orat 20 in laud Basil p 354) Sic Basilius ab externis hostibus liberatus \est/, sed ex hoc tempo \Atqꝫ hûc, inquit Gregorius Naz, mundanum externumqꝫ bellum finem accepit./ Hinc vero jam, pergit Nazianzenus, Episcoporum et eorum qui socios se ipsis adjunxerant bellum initium capit: bellum cum per se admodum turpe et ignominiosum, tum subditis ipsis magis perniciosum.

Quòd Basilius maximè spiritum sanctum Deum agnosceret, cùm ex eo perspicuè constat quòd et hoc sæpe de loco superiore, quoad per tempus licebat prædicavit et privatim qu apud eos a quibus interrogabatur, haud cunctanter confessus est: tum verò in suis ad me sermonibus apertiùs id demonstravit. Greg. Naz. Orat 20 in Basil laud Basil. script pauco post obitum ejus. Basilius scilicet accusatus fuerat quod non tenebat Deitatem S Sti, & Gregorius hic eum defendit.

De hac eadem re sic prius scripserat Gregorius Basilio. Multi nos ut nos, ut in fide parum fortes accusant, ij nempe qui et recte quidem communia omnia inter nos esse statuunt. Atqꝫ alij plane nos impietatis insimulant alij timiditatis. Impietatis quidem \nimirum/ ij qui nos ne pie quidem loqui sibi persuadent; timiditatis autem qui nobis dissimulationis crimen impingunt. {illeg} In Epulum quoddam erat Quod semper accidit ex ma Epulum quoddam erat in uno permulti clarissimi viri nobisqꝫ amicitia conjuncti accumbebant, atqꝫ inter eos vir quidam pietatis nomen habitumqꝫ præ se ferens. Is, cùm omnes nos laudarent, indigne tulit, admodum furiosè exclamans. O viri quàm valde mendaces & adulatores estis! Orthodoxie nomine frustra laudatur Basilius frustra Gregorius: ille quia sermonibus suis veritatam prodit {sic}, hic quia patientia sua eandem simul prodit. Basilium nuper audivi de patre quidem et filio optimè & perfectissime atqꝫ ut vix alius quisquam alius facile queat disserentem, spiritum sanctum autem convellentem ac distorquentem. (Ac similitudinem quidem adhibebat tanquam fluvij qui petras prætereuntes & arenam excavent.) Alioqui enim      cur tu, Vir admirande, inquit, me intuens, jam perspicuis verbis spiritum sanctum Deum esse asseris, (simulqꝫ vocem quandam meam commemoravit cùm ego in frequentissimo cætu de Divinitate verba faciens, pervulgatum illud de spiritu sancto verba faciens interfatus essem. Quousqꝫ lucernam sub modio abscondemus?) Ille autem fidei doctrinam obscure ostendit, ac velut adumbrat nec veritatem liberè profitetur, politicè magis quam pie aurem obruens dicendiqꝫ facultate versutiam tegens. Quoniam, respondi, ego in obscuro positus sum, sine periculo philosophor. Illius autem major habetur ratio, – ingensqꝫ circa eum bellum est, cupiantibus nimirum hæreticis nudam et apertàm vocem ex ipsiusmet Basilij ore arripere ut ipse quidem ex ecclesia expellatur qui solus pene veritatis igniculus restat ac vitalis facultas. Præstat itaqꝫ œconomiam quandam ad veritatem adhibitam fuisse, nobis videlicet tempori quasi nebulæ cuidam nonnihil cedentibus quàm ut ab ea ob prædicationis perspicuitatem oprimeremur. Non enim ex ea re nihil {illeg} facimus si ex alijs quoqꝫ dictionibus quibus id certo colligatur Sptum sanctum Deum agnoscemus. Neqꝫ enim in verborum sono potius quàm in mente {illeg} sententia veritas sita est. Ecclesia autem grave vulnus accep{illeg}tura est si ob unius hominis electionem veritas profligetur. Greg. Naz ad Basilium epist 26. Basilius in responso ait: Iampridem his ignominiosiora nobis propter peccata nostra in usu fuerunt.

<23r>

De Meretrice et Cornu parvo.

In Iure Canonico hæc leguntur.

Alius autem Romanus Pontifex Zacharias Regem Francorum non tam pro suis iniquitatibus quàm pro eo quod tantæ potestati erat inutilis, a regno deposuit, & Pipinum Caroli Imperatoris patrem in ejus locum substituit: omnesqꝫ Francigenas a juramento fidelitatis absolvit. Decretorum II pars, Causa XV. Quæst 6. Alius autem.

<24r>

De Politia Ecclesiastica.

{illeg} Anno Claudij Cæsaris nono Evangelista Marcus in urbe Alexandriæ homines ad fidem in Christum Dominum nostrum invitavit: qui dum urbem perambulant — et Hananiam {sic} Alexandriæ Patriarcham constituit. ffuit is Patriarcharum qui Alexandriæ præfecti sunt primus. Constituit autem Evangelista Marcus unàcum Hanania Patriarcha, duodecim Presbyteros, qui nempe cum Patriarcha manerent, adeò ut cùm vacaret Patriarchatus, unum e duodecim Presbyteris eligerent, cujus capiti reliqui undecim manus imponentes ipsi benedicerent & Patriarcham crearent; deinde virum aliquem insignem eligerent quem secum Presbyterum constituerent loco ejus qui factus est Patriarcha, ut ita semper extarent duodecim quoqꝫ desijt Alexandriæ institutum hoc de Presbyteris, ut scilicet Patriarchas crearent ex Presbyteris duodecim usqꝫ ad tempora Alexandri Patriarchæ Alexandrini, qui fuit ex numero illo trecentorum & octodecim. Is autem vetuit ne deinceps Patriarcham Presbyteri crearent. Et decrevit ut mortuo Patriarcha convenirent Episcopi qui Patriarcham ordinarent. Decrevet item ut vacante Patriarchatu, eligerent ex quacunqꝫ tandem regione, sive ex duodecim illis Presbyteris, sive alijs, virum aliquem eximium, perspectæ probitatis, eumqꝫ Patriarcham crearent, atqꝫ ita evanuit institutum illud antiquius quo creari solitus a Presbyteris Patriarcha; & successit in locum ejus decretum de Patriarcha ab Episcopis creando. Quod autem quærunt [nonnulli] Quare Patriarcha Alexandrinus vocetur Papa? (Cujus nominis significatus est Avus) [sciendum est] ab Hanania quem constituit Marcus Evangelista Patriarcham Alexandriæ usqꝫ in tempora Demetrij Patriarchæ ibidem (is Patriarchæ fuit Alexandrinus undecimus) nullum fuisse in Provincijs Ægypti Episcopum, nec Patriarchæ ante eum crearunt Episcopos. Ille autem factus Patriarcha tres constituit Episcopos. Et primus fuit hic Patriarcha Alexandrinus qui Episcopos fecit. Mortuo Demetrio suffectus est Heraclâs Patriarcha Alexandrinus qui Episcopos constituit vigenti. – Cum verò homines audierant Episcopos vocitare Patriarcham Abba seu patrem, inter se dixere Nos Episcopum quemlibet Abba seu patrem appellamus, et appellant Episcopi Patriarcham Abba; unde sane oportet ut vocemus nos Patriarcham Papam id est Avum, eum sit Patrem Pater Patrum. Ita a tempore Heraclæ dictus est Patriarcha Alexandrinus dictus est Papa id est Avus. Eutichij Patriarchæ Alexandrini Annalium parte 1 pag 333. NB. Scripsit Eutychius A.C 937 circiter. Cœpit autem De ffactus est autem Demetrius Episc Patriarcha Alexandr. anno 15to Marci Alexandrini Antonini Imp. A.C. 175 \vel potius duobis annis ante Victorem episc. Rom. viz A.C. 190/ sedit annos 43. accessit Heraclas anno jmo Alexandri Mummææ fil. Imp. A.C. 223 \vel potiùs annis duobus ante Anterum Episc. Romanum Hoc est A.C. 234./ sedit ann 13. obit cessavit an 2 Maximini A.C. 236. vel potiùs anno ante Flavianum Episc. Rom. hoc est A.C. 247.

Basilius episcopus Cæsareæ habebat 50 Episcopos [{illeg} sc. {illeg} Cappadociæ] sub se. Greg. Naz: in \carm. de/ vita sua pag 8. Et Cappadocia divisa erat inter {illeg} Metropoles Cæsareæ & Tyanæ, existente Anthjmio Tyanorum episcopo.

Thou shalt not follow a multitude to do evil. Exod 23.2.

De æqualitate Episcopi et Presbyteri excepta dignitate, deqꝫ communitate nominum temporibꝰ Apostolorum vide Hieronymi Epistolam ad Evagrium Tom 2 p 117. & comment. in Epist. ad Titum cap. 1. {illeg} Tom. 9 pag. 108, & seq.

<25r>

De Athanasio, & Antonio

Multa miracula fecit Ammon. Hoc autem miraculum narravit beatus Athanasius Alexandriæ Episcopus, scribens in vita Antonij quod cum aliquando monachi ad ipsum venissent surrexit senex & ambulabat cum eis missi essent ab Antonio (erat enim in interiori solitudine Antonius) cum ad ipsum venissent surrexit senex et ambulabat cum eis, et cum esset transiturus Lycum fluvium cum ejus discipulo Theodoro verebatur exui ne seipsum videret aliquando nudum & interea dum de ea re dissereret inventus est trans fluvium ut qui absqꝫ cymba in ecstasi trajecisset translatus ab Angelo. Fratres autem natatu transmiserunt. Postquam accessit \ad/ Antonium primus ei dixit Antonius: Cum Deus mihi multa de te revelasset et tuam translationem mihi significasset, te ad me accersivi necessariò ut cùm nobis invicem frui licuisset pro nobis invicem intercederemus. Cùm autem eum collocasset in quodam loco longe separato, hortatus est ne recederet ante translationem. Et cùm ipse seorsim fuisset consummatus vidit Antonius ejus animam in Cœlum assumptam ab Angelis. Palladius in vita Amonis.

Ammonis Animam post obitum ab Angelis susceptam {illeg} Antonius vidit, sicut in ejus vita narrat Athanasius Socr. l 4 c 23 |  22. Narrat et Socrates Ammonem ab angelis delatum trans flumen, sed pro hoc miraculo non citat Athanasium.

Qualis in solitudine Ægypti extiterit Antonius qui cum dæmonibus palam dimicavit, astus eorum atqꝫ insidias omnes deprehendens; et quemadmodum nulla prodigia ac miracula ediderit, superfluum mihi videtur commemorare: Athanasius enim Alexandriæ |urbis| Episcopus id argumentum nobis præripuit peculiari libro de illius vita conscripto Socr l 1. c 21.

Novi ego Alexandriæ virginem quam offendi natam circiter septuaginta annos. Ei clerus universus dabat testimonium quod cùm esset juvenis nata annos circiter viginti & longe formosissima, fugiebatur ab ijs qui erant studiosi virtutis propter pulchritudinē ne inureret eis aliquam labem ex suspicione. Quando ergo Arriani struebant insidias beato Athanasio, – is media nocte confugit ad hanc virginem, dicens illi: Deus mihi revelavit hac nocte, me apud nullum alium posse esse salvum nisi apud te. Illa ergo alacri animo occultavit sanctissimum episcopum sex annos quamdiu vixit Imperator Constantius. Dein annunciata ejus \Imperatoris/ morte, rursus noctu fuit inventus in ecclesia honesto & venerabili habitu indutus: quem videntes omnes magna sunt affecti admiratione. Palladius in vita virginis quæ excepit Athanasium.

Res ab Antonio gestas scripsit Athanasius (Hieron de script. Eccl in Anton & Evagr. \Niceph l 8; Socr. l 4. c \22// Quod et alij omnes affirmant) quas e græco Evagrius Episcopus Antiochiæ & comes Hieronymi in Latinū convertit, ut et Hieronymus (Hieron Ep 101) unde Galasius ab eo scriptam Antonij vitam tradit. (Gelas. decr. lib. authent. et apocr.) Eum librum græcè ad id tempus nunquam editum vulgavit David Hæschelius paulo post ann {illeg} 1616. Anno autem 1616 Ioannes Meursius primus edidit græcè Palladij Historiam Lausiacam Hervetus anno 1555 latinè ediderat sed editio illa multum differt a græco. Habuit et Meursius Palladij Διήγησιν περὶ των κατ᾽ Ἄιγυπτον πατέρων. Quære an ediderit.

Athanasius divi Antonij vitam conscripsit monasticæ nempe vitæ præcepta sub narrationis specie tanquam lata lege promulgans. Greg. Naz. Orat 21 |in laud. Athanas.|

Athanasius sic in divinis moribus ac disciplinis statim educatus est cùm liberalibus artibus tempus perexiguum temporis tribuisset, – sic porrò institutus educatus et institutus ut nunc quoqꝫ eos oporteret qui plebis Antistites futuri, magnumqꝫ Christi corpus tractaturi sunt. – Et paulo post \Gregorius/ adhortatus omnes ut laudent Athanasium, ait.. Hic illius velut corpore vacantis ac materiæ expertis in jejunijs atqꝫ orationibus assiduitatem laudibus velat, ille insuperabilem in vigilijs ac psalmodijs vigorem – Qui solitariam vitam agunt excitatorem laudent ac erectorem. Gr. Naz. Orat 21

Athanasius cunctis Ecclesiasticorum graduum muneribus perfunctus, Alexandrino populo, quod idem est ac si dixissem universo terrarum orbi, præficitur. Ib.

Athanasius, succedente Georgio, solum vertit – et ad sacra illa et divina Ægypti Monasteria se confert, in quibus homines a mundo se distrahentes et solitariam vitam cum cænobiaca in gratiam reducit: illud nimirum ostendens & Episcopatum minime Philosophiæ \minime/ expertem esse & Philosophiam sacri Antistitis institutione opus habere. Gr Naz Orat 2. \p 384/ Erat itaqꝫ Athanasius antea Monachus cænobitus. Sed hæc non conveniunt cum Historia Palladij supra posit{a}

Monachi tantum Athanasio tribuebeant ut quicquid ipsi placuisset pro l{illeg} <25v> haberent ac rursus vetitum sibi atqꝫ interdictum, quicquid ille sententia sua improbasset, existimarent illiusqꝫ decreta pro mosaicis tabulis ducerent, ac majori quam quæ sanctis viris deberi videatur ipsius veneratione afficerentur. Greg Naz Orat 21 p 385 de Athanasio in Eremo agente

Antonius et visione Dei dignus est habitus, et talem vitam prorsus ostendit qualem leges Christi requirunt. Hoc autem facilè cognoverit quisquis eum legerit. Aliorum qui vitæ ejus tenit Historiam in quo etiam Prophetiam lucentem videbit. De his enim quos Arrianæ pestis invasit manifestissimè prophetavit: quantaqꝫ Ecclesijs labes ab illis immineret, docuit; Deo utiqꝫ revelante hæc et cuncta ante oculos ejus figurâ pingente. Quod certè vel præcipuum Catholicæ fidei documentum est, nullum videlicet hæreticorum talem posse monstrari: Sed ne a me hæc audire videamini, ipsum potius librum legentes, diligentius cuncta discetis, ut maxima inde Philosophiæ incitamenta capiatis, obsecro autem ut non solum meditemur scripta illa, sed ea quoqꝫ quæ exprimuntur imitemur. D Chrysostom. Hom 8 in Matt 2.

Vitam Antonij quæ edita habetur ab Athanasio scriptam fuisse satis probat Bellarminus de Script. Ecclesiast. et in Controvers. de Monachis l 2. c 5. Tom 1. p 1165.

Antonius et visione Dei dignus est habitus et talem vitam prorsus ostendit qualem leges Christi requirunt. Hoc autem facile cognoverit quisquis eum legerit librum qui vitæ ejus facit historiam: in quò etiam Prophetiam lucentem videbit. De his enim quos Ariana pestis invasit, manifestissimè prophetavit, quantaqꝫ Ecclesijs labes ab illis immineret, docuit. Deo utiqꝫ revelante hæc & cuncta ante oculos ejus figura pingente. Quod certe vel præcipuum fidei Catholica documentum est, nullum videlicet hæreticorum talem posse monstrari. Sed ne a me hæc audire videamini ipsum potius librum legentes, diligentius cuncta discetis, ut maxima inde Philosophiæ incitamenta capiatis. Obsecro autem ut non solum meditemur scripta illa sed ea quoqꝫ quæ exprimuntur imitemur. Chrysostom in Matth. 2. Hom. 8.

Vide Ephræm Syrū.

Athanasius lib. de Synodis Ignatium citat quasi ffilium diceret γενητον & ἀγενητον \factum & non factum:/ eumqꝫ sic interpretatur quasi genitum \factum/ diceret propter carnem ὁ γὰρ σὰρξ ἐγενετο: {ingenitum} {illeg} non factum vero quia non est operum & eorū quæ facta sunt numero sed filius patris. Et tamen, verba Ignatij sunt Εἱς ἰατρός ἐστι σαρκικὸς καὶ πνευματικὸς, γενετος ἐξ ἀγενήτου, ἐν ἀνθρώπω θεὸς &c unicus est medicus, carneus & spiritualis, ex ingenito genitus ex ingenito, in homine Deus, in morte vera vita, et ex Maria et ex Deo, primum patibilis et tunc impatibilis Iesus Christus Dominus. Hæc {sic} Ignat. epist. ad Ephesios citante Theodoreto Dial. 1 pag 34. Ad hunc enim Ignatij locum respexisse Athanasium bene animadvertit Petavius in Præfat. Vol 2. Dogm. Theol. num. 8. Athanasius enim ita versa interprtetatus est quasi {illeg} εξ αγενήτου evasit per incarnationem γενητος. Verba Athanasij sunt ὅτι καὶ ὁ μακάριος Ἰγνάτιος ὀρθως ἔγραψε γενητον ἀυτὸν λέγων διὰ τὴν σάρκα. ὁ γὰρ {illeg} Χριστὸς σὰρξ εγενετο ἀγένητον {illeg} δὲ ὅτι μὴ των ποιημάτων καὶ γενητων ἐστιν ἀλλ᾽ υἱὸς ἐκ πατρός.

{illeg} Item lib. de Decret. Syn. Nic. Athanasius citat Origenem ita loquentem Si est, inquit, imago Dei, invisibilis, ipsa quoqꝫ invisibilis: equidem audactur hoc etiam, adjecerim, cum sit illa {sic} similitudo Patris, non fuisse cum non esset ὀυκ ἔστιν ὅτε ὀυκ ἠν non fuisse aliquando cùm non esset. Quandonam enim Deus qui secundum Ioannem lumen dicitur (Deus enim lumen est) splendorem propriæ gloriæ non habebat, ut audeat quispiam initium dare filio, cum antea non esset? Ecquando vero illa ὑποστάσεως patris quam nec effari nec nominare neqꝫ verbis eloqui possumus, imago; character ille verbum, patrem cognoscens, non fuit? Animadvertat enim siquis hoc dicere audeat. Erat aliquando quando non erat filius, illud etiam se esse dicturum, Sapientia aliquando non erat, & verbum non erat et vita non erat. Hæc Athanasius quasi ex Origene prædicante filium æternū rationem unicam internam Patris, et dictum erat quando non erat longe post Origenis obitum natum \{illeg}/ ref de {industria} \& ijsdem {argumentis} quibus usi sunt Homousiani/ refutante. {illeg} que Idem \ibidem/ ait, Origenem his contraria non ex animo scripsisse sed usum vocibus adversariorum. Idem ibidem citat Theognostum et {illeg} Dionysios duos minus temeraria. Alibi tamen Dionysiū Alexandr. {mirè} purgat.

<26r>

Ad Historia Ecclesiasticam sub \Constantino &/ Constantio spectantia

Arius in obscœnis et impuris locis extinctus atqꝫ orationis non morbi viribus oppressus ac Iudæ instar ob eandem Verbi proditionem disruptus. Greg. Naz. Orat 21 in laud. Athan. p 380.

Athanasius primum in sancto concilio Nicææ habito, atqꝫ illa trecentorum quantum in ipso fuit morbum compressit, nondum quidem episcopus, verum primi inter eos qui simul cum ipsis perrexerant ordinis. Nam is tum rerum status erat ut non minus virtute quàm graduum dignitate, honoris præstantia censeretur. Deinde cum hoc malum pravi illius follibus excitatum jam atqꝫ inflammatum esset, majoremqꝫ orbis partem invaderet (hîc enim verò tragediæ illæ, initium initium capiunt) varium illi quidem ac multiplex ut strenuo fidei defensori bellum infertur. Gr. Naz. Orat. 21 in laud. Athan. p 381.

Gregorius \Nazianzenus/ Manum ex qua Athanasio crimen conflatum est, et mortuum viventem commemorat Orat 21 p 681

Georgius [Exulante Athanasio] Imperatoris simplicitatem sibi conciliat: pietate enim ipsius dimoveor ne levitatem dicam. Nam si vere dicendum est zelum habebat, verum non secundum scientiam. Greg. Naz. Orat 21 p 385

Hujus [Georgij] potentiæ opus fuit Concilium illud fuit quod Seleuciæ primum, deinde in hâc amplissima civitate coactum est, quod piam doctrinam labebacta Consubstantialis voce sustulit, impietati autem per scripti dogmatis ambiguitatem fænestram apperuit: hoc quidem prætextu quasi scripturam reveretur {sic} ac probatissimarum vocum usum amplecteretur, re autem vera Arianismum nullo scripturæ loco proditum in ipsius locum substituens Hæc enim verba: Simile secundum scripturas, simplicioribus hominibus illecebra erant. – Hinc alij ab ecclesiarum Thronis injuste pellebantur, alij in eorum locum subrogabantur: sic tamen ut ab ijs impietatis chirographa, non secus atqꝫ aliud quidpiam exigeretur. Ea res permultos e nobis, invictos alioqui viros in fraudem impulit, qui quamvis mente haudquaquam prolapsi fuerint, subscriptione tamen transversi acti sunt; atqꝫ cum illis utroqꝫ nomine improbis consenserunt: ac, si non flammæ, fumi certe participes fuerunt. Quod quidem ipse multis sæpe lachrimis prosecutus sum, {illeg} impietatem quæ eam quæ eam conspiciens quæ tunc longe lateqꝫ manabat. — Nam si perpaucos exceperis qui vel ob nominis obscuritatem vel contemptui habiti fuerunt, vel ob virtutem restiterunt (quos Israeli seminis et radicis loco relinqui oportebat ut per spiritus influxiones russus effloresceret atqꝫ ad vitam revocaretur) omnes tempori obsecuti sunt: Hoc tantum inter eos discriminis fuit quod alij citius alij serius in eam fraudem inciderunt, atqꝫ alij impietatis duces Antistitesqꝫ se præbuerunt alij autem in secundo ordine locati sunt: nempe vel timore perculsi vel quæstu atqꝫ utilitate subacti vel blanditijs inescati, vel deniqꝫ igorantia circumventi ac circumscripti, quod omnium levissimum est. Greg. Naz. Orat 21 p 386, 387.

Nazianzenus de Constantio Iulianum Imperatorem constituente locutus, sic pergit, ad Constantium allocutus orationem convertens. Quid tibi accidit, ô Imperatorum divinissimè, Christiqꝫ amantissime, (eò enim provehor ut tecum velut \cum/ præsente {sic} atqꝫ audiente expostulem, etsi multo præstantiorem te esse scio quàm ut a me reprehendi debeas, utpote qui Deo adjunctus sis, cœlestisqꝫ gloriæ hæreditatem acceperis atqꝫ in tantum a nobis migraris ut imperium cum meliore commutares.) Quodnam hoc consilium suscepisti qui omnes non tuæ solùm sed etiam superioris memoriæ Imperatores animi solertia et acumine longe antecedebas antecellebas? Qui barbaras nationes per gyrum repurgabas, tyrannosqꝫ intestinos ditioni tuæ partim sermonibus partim armis subijciebas, & quidem utrumqꝫ ita dextrè et egregie, quasi ab altero nihil moletsiæ tibi exhiberetur: cujus cùm magna et eximia trophæa armis et prælio quæsita tum majora et illustriora sine ulla cruoris profusione parta: ad quem legationes et supplicationes undecunqꝫ confluebant: Cui nationes omnes partim jam dicto audientes erant partim jamjam futuræ erant; ut in eadem causa essent omnes ij quorum expugnatio in spe posita erat, ac si jam domiti atqꝫ in potestatem redacti essent: Qui Dei manu ad omnia consilia resqꝫ omnes gerendas utebaris: Cujus deniqꝫ et prudentia majorem sui admirationem movebat quam manuum vires et [blot] rursus vires majori admirationi erant quam prudentia, atqꝫ utroqꝫ præclarior illustriorqꝫ erat pietatis gloria. Quonam igitur modo hic solum impritus minimeqꝫ circumspectus extitisti? [sc. in Electione Iuliani.] Et paulo post Constantium de hac electione excusans sic pergit. Cum benignitatem dixi id apertè dixi quod eum crimine omni ac culpa liberet. Cui enim, vel ex ijs quibus non per <26v> inde cognitus erat, dubium est quin ipse ob pietatem amoremqꝫ erga nos ac propensissimam bene de nobis merendi voluntatem, non modo illum [{illeg} sc. Iulianum,] {illeg} aut totius generis honorem imperijqꝫ incrementum neglexisset, verum imperio quoqꝫ ipsi, omnibusqꝫ fortunis, atqꝫ ipsi deniqꝫ vitæ qua nemini quicquam est charius, incolumitatem nostram ac salutem haud illibenti animo prætulisset? Neqꝫ enim usquam unquam ullius rei tam acri amore atqꝫ cupiditate correptus est, quam ille christianos crescere, atqꝫ in summam gloriæ potentiæqꝫ amplitudinem pervenire cupiebat. Ac neqꝫ domitæ & subuctæ gentes, nec respublica præclaris legibus constituta & gubernata nec pecuniarum copia, nec gloriæ magnitudo, nec quod rex regum et esset et appellaretur, nec omnia alia quibus hominum felicitas declaratur, nec deniqꝫ quicquam ex omnibus rebus tantum ipsi voluptatis afferebat, quantum ut et nos per ipsum et per nos ipse, tum apud Deum tum apud homines floreremus, ac firma semper et stabilis nobis potentia permaneret. – Qui quidem et siquid nobis molestiæ exhibuit, non nostri contemptu id fecit, nec ut nos contumelia afficeret, aut quod alijs quibusdam potiùs quàm nobis commendare cuperet: sed ut omnes in unum coiremus, animorumqꝫ consensione jungeremur, nec per schismata inter nos dirempti atqꝫ dissecti essemus. Sed, ut dicebam, parum cauta est simplicitas [sc. in electione Iuliani] ac benignitati adjuncta est imbecillitas: miniméqꝫ is improbitatem suspicatur cujus animus ab improbitate liber{illeg} ac purus est. Propterea quod futurum erat ignoratum est, nec fucus et simulatio deprehensa: sensimqꝫ obje &c. Nazianz. Orat 3 Adversus {sic} Iulian. p 63

Id quoqꝫ in multorum auribus disseminatum est, quod cum corpus [Constantini defuncti] Taurum montem superaret, ut ad paternam civitatem veheretur vox quodam e summis locis erat {illeg} \quibus/ exaudiebatur, velut psallentium et prosequentium, (angelicarum opinor virtutum) quod pietatis illi præmium erat, ac funebris remuneratio &c. \Gr. Naz. Orat. 2 contra Iulian 2 adversus Iulian./ Pergit dein narrare {illeg} grandia exequia Constantij, & quomodo exercitus pro ingenti suo erga eum amore mœstitia affectus, Iulianum monebant atqꝫ {sic} adeo cogebant ut detracto a capite diademate, demissoqꝫ ante Imperartorem {sic} aspectu, ita deinde eum simul cum ijs efferebant, ad sepulchrum prosequerentur. |Orat. 2. Adv. Iulianum p 119 &c.|

Audi hæc etiam Constantij magni anima, siquis mortuis est sensus est, omnesqꝫ eorum qui \Imperium/ ante ipsum tenuerunt, piæ Christiqꝫ amantes animæ, verum illa præ cæteris, quoniam cùm simul cum Christi hæreditate crevisset eamqꝫ pro viribus auxisset, temporisqꝫ diuturnitate confirmasset, adeo ut eo nomine omnes qui ante ejum \unquam/ imperio potiti fuerant splendore gloriaqꝫ superarit – ignoratione lapsus est [sc. in electione Iuliani] Greg Naz Orat 1 adv. Iulian. p 5.

Constantium autem (nam referre hoc convenit)

Ne vetera sola digna quis verbis putet)

Verbum extulisse memoria dignum ferunt.

Quodnam hoc? Eum in nos Principum eum quispiam

Quondam incitaret, non ferens nos consequi

Tantos honores (namqꝫ erat pius admodum

Vt siquis alius Principum quos novimus)

Ac multa fatus, tale quid mox subderet

Animálne fingi mitius potest ape?

Atqui legentes pungit hæc favos tamen:

Audivit: Hocne te fugit vir optime,

Stimulus nec ipsi quòd vacet periculo?

Namqꝫ ipsa pungit sed statim quoqꝫ interit.]

Greg. Naz. carm Iambic. 21. hanc

<27r>

Mactasti [Constanti] quamplurimos in Alexandria, laniasti certos toto orbe disperdisti resistentes tibi varijs in locis, sed hi omnes, quod tu audire minimè vis, martyres sunt: illos omnes beatissimos tuo mactatos gladio in paradiso esse qui credimus. Lucif. lib. Moriendum esse pro filio Dei.

Novimus quod sis [Constanti] metuens ne in omnibus his pœnis tuâ detestabilitate inventis in hac perseverantia fidei moriamur, et tamen admoves varios durosqꝫ cruciatus [sc. exilium] Et paulo post: Recordare Constanti de scelerum tuorum memoria recenti, quam tibi in Civitate Alexandrina jussisti, quantos per abrupta, una tincta suscriptionis tuæ [i.e. unum edictum subscriptione tua tinctum] dejecerit, quantos gladio demeti fecerit, quantos fama sitiqꝫ exedi, vel carceribus necari, quantos intercepto effecerit spiritu strangulari, et tamen his omnibus crudelitatibus in sanctos martyres quos tuus interfecit gladiatorius animus cum sævieris in nos, crudelius sævis dum retines gladium, dum das operam ne in remedium velocius exitus succurrat mortis. Lucif. ib.

Dionysium Mediolanensem Episcopum, qui jam tibi [Constanti] falsa asserenti credens damnaverat Athanasium, quod Arianus esse noluerit, misisti in exilium. Lucifer \lib. 1/ Pro Athan.

Eusebius pro fide exilij dura præoptavit atqꝫ elegit, conjuncto sibi sanctæ memoriæ Dionysio. Ambros. Epist 82 ad Vercellenses. Vide.

Nihil mirum videri vobis debet fratres charissimi, quod tam frequenter exponi fides cæptæ sunt. Necessitatem hanc furor hæreticus imponit. Nam tantum Ecclesiarum Orientalium periculum est, ut rarum sit hujus fidei, – aut sacerdotes aut populum inveniri. Nam absqꝫ Episcopo Eleusio & paucis cum eo, ex majori parte Asianæ decem provinciæ intra quas consisto, verè Deum nesciunt. Hilarius de Synodis, p 324. Scripta hæc anno tertio exilij Hilarij, finito concilio Sirmiensi et indicto Ariminensi.

Cum plures liberos haberet [Constantinus M.] animadvertit eum qui diligentior regni custos foret, & cum in quiete manere ipsis injunxisset quem aptiorem noverat eum ad Imperium vocavit: majorem huic negotio providentiam adhibens quam ut ex æquo liberi a se vocarentur. Igitur suscepta rerum summa ex patris sententia ac natu divino Homericum votum explevit, cum omnibus consilijs et actis suis parentem antevertit: et quod maximi momenti est quanto magis illum superabat tanto majore illum observantia ac reverentia prosequebatur. \Nam filijs victoria patris judicij testimonium extitit. Non enim existimavit oportere considentem deliciari sed statim a linea et ✝/ < insertion from the left margin > ✝ repagulis actualium vigore virtutum eminuit neqꝫ patris labores ad suam commoditatem & segritiam insumpsit: imò nisi laborum etiam hæres videretur {illeg} que se acturum arbitrabatur, & nisi quod opus ad ipsum accederet lucrum non censebat quietem inertem. Quinetiam nisi quis iniquè gerentes magistratum abrogaret hunc flagitiorum consortam esse opinabatur. < text from f 27r resumes > &c. Libanius in Basilisco, de Constantio locus. Alibi tamen (nempe in Oratione invectiva in eos qui doctrinam ejus eludebant) in Constantium \sophistice/ deblaterat {sic}, quasi Musarū et Philosophorum hosti (i.e. gentilium) & socordi Principi qui omnia committebat Euneuchis, ipse nomen imperatoris {sic} et umbra quædam existens. Et in Legatione ad Iulianum de Imperio Constantij locutus, Nonne, ait, cuncta tumultûs ac torporis atqꝫ incuriæ plena fuere? Nonne leges literæ utiqꝫ tantum? nonne magistratus venales & subsitis melioribus \esse/ quàm principibus contigit? &c.

Libanius in Oratione ad Theodosium de seditione Antiochena, qua Imagines Imperatoris dejectæ fuerant: cum Imperatorem ad clementiam hortari vellet: Meminerit, inquit, quis potius Constantij qui in Civitatum delictis lenis admodum fuit. Vt cum mitteret præfectum Strategium ad Theophili cædem, qui regem non acceperat pro dignitate morum ejus: probus Princeps a quinqꝫ fabris ærarijs dejectus in curruum certaminibus. Tunc igitur Constantius corde perstrictus est, vindictæ autem ad eundem Præfectum mentionem faciens, sæpe inculcavit ut quam moderatissimè in hoc negotio se gereret: Nec vero ille mandata Principis neglexit: neqꝫ plures quàm par fuerat matres luxerunt. Attamen tunc mortuus est Theophilus. Dicet forte aliquis: Quod autem nunc occurrit contumelia est in Regis imagines. Equidem hoc modò missum faciam ut illud facimus injuria \contumelia/ sit in Regem {illeg} jam præteribo: ostendam vero et {illeg} illi similia contigisse. Etenim Eddessa civitatis incolæ conquesti ijs de rebus quæ ad se pertinebant. Regis simulachrum ex ære detractum sublatum ac pronum, ritu quo pueri in scholis cæduntur loro ferierunt parte postica deinde super indixerunt, eum cui ejusmodi verbena marito infligerentur plurimum a regno abesse. His auditis Constantius ira accensus non est, {verdictam} non quæsivit, nec pejoram <27v> invitatis statum reddidit: sed sicuti non punivisset grues propter clangorem ita neqꝫ illo Edessanos. Hæc et similia adeo præclara \& laude digna/ esse videbantur ut æquitatis ac probitatis actionibus ejus in bellis segnities velaretur. Ac tametsi Persæ quotannis aliquid semper abriperent & sua propagarent mjoraqꝫ {sic} efficerent nostris agris, haberet tamen gratulantes sibi, qui sub ejus erga urbes mansuetudine vivere vellent. Hæc Libanius ad Theodosium.

Ille [sc. Constantius] acri vobis bello illato, ac vehementi, & indesinenti extinxit plane ignem sacrum. Inhibuit autem hostiarum suavitatem, aras autem permisit calcibus everti; sacra verò ac delubra partim clausit, partim defodit, partim prophana renuncians, meretriculis habitandum concessit. {illeg} Hic autem sacrilegibus {illeg} — et regionem quam vastabat, annis quadraginta detinens, ægre tandem abscessit morbo urgente. Hic autem [sc. Iulianus] sacris legibus renovatis, erectis agris, convocatis sacerdotum generebus in caligine abditis, reliquijs statuarum signorumqꝫ rurus erectis, atqꝫ armentis mactatis et ovibus tam extra quam intus, tam nocturno tempore quam sole terram illustrante, brevi tamen sublatus est. Libanius \Orat./ in Iuliani necem.

Constantius est atqꝫ illius regnum qui acceptas a Patre malorum scintillas, ad incendium magnum provexit opus. Ille enim opulentia Deos spoliavit: hic etiam templa funditus evertit et omni lege sacra abrogata, se dedit quibus scimus, ab illis quorum ignominia \merito/ reputanda est quæ a sacris ad literas {transfertur} {sic} {illeg} idqꝫ merita hæc a sacris ad literas translata. Etenim, opinor, domestica atqꝫ affinia sunt hæc utraqꝫ ædes sacræ & sermones apud Philosophos Oratores & eos qui cum \Mercurio &/ Musis initiati sunt. Idem nimirum ad Regiam horum neminem unquam \horum/ accersivit, neqꝫ vidit neqꝫ laudavit. Nunquam eosdem allocutus est neqꝫ auscultavit dicentes. At vero adamabat et circa se habebat & constituebat ac consiliarios & doctores constituebat barbaros homines exiliosos quosdam Eunuchos quibus cedebat et committebat regni negotia, ipsa autem nomen præbebat. Et vestis quidem illius trabeata sed potestas erat horum. Isti porrò eloquentiæ studium relegarunt, omnibus modis vexantes ac deprimentes literarum studiosos dum invicem hortarentur se id agere et prospicere ne quis doctus clam in ejus amicitiam clam se insinuaret, inducebant verò Dijs inimicos, qui tumulos colunt, & gravitatem suam ostentant in vellicando Sole, Iove, {illeg} \cæterosqꝫ/ cum eo regnantes. Libanius in Oratione invectiva in eos qui doctrinam ipsius eludebant.

Libanius in Basilisco ubi mores Constantij in bellis prædicaverat, hæc adjungit. Verum cum adeo illustris esset in armis, longe præstantior alijs in rebus quam in bellicis fuit: ut de eo enunciare licat Rex probus hic, bellator & acer. Non enim eo se tum meliorem quàm alij clementia gavisus, omnes nihilo secius superaret. Neque enim regium \esse/ existimabat aspectum trucem, sed manico potius furori congruere, ut eum inter morbos acutos et graves censerat: asperitatem verò morum in cætu et concilio tyrannicæ dominationi attribuens, affabilitatem et comitatem Principis felici sorti adjungebat. Deinde præclare secum agi existimans, non si metu regnum contineret sed si amore et benevolentia subditorum muniretur; benignitati vicem parem lapsui verò veniam tribuere solebat: studo contentionis superior, ira melior & sublimior, voluptati imperans. Etenim sibi non congruere putat, neqꝫ e re sua esse urbes quidem regere, animi autem perturbationibus inservire. – Invulnerabilis a corporum formæ elegantia, insuperabilis etiam ab æstu animi immoderato. Adhac eorum quorum ipse autor et inventor est consilium in medium producere solet: eorum autem qui ipsi assistunt, consilia non fastu elevat spernitue; quin potius vetus dictum reipsa vetus dictum confirmat, nimirum quòd hoc ipsum prudentiæ sit, nosse suffragium optimis dare. Non longè latéqꝫ consarcinabat sermonem inanem sermonem sed concinna brevitate dictorum, ingentem rerum molem includebat. In familiarum censum et album neminem temerè adscribebat quos verò semel adscripserat, sciens prudens nunquam delebat: neqꝫ temporis progressu amoris vim consumebat, verùm desiderium consortio augebat. Ad periculum justas ob res subeundum maximè impiger: plura autem habendi aviditate, bellum excitare minimè noverat. Ad beneficia conferenda velox: ad pœnas exigendas cunctator. Inopiam sanè misericordiâ prosequi solebat: opibus verò invidiam inferre non didicerat. Non flagitijs supplicia anquirebat sed a sceleribus æmulatione sui avertebat. Temperantiam certè usqꝫ adeo colebat ut ipso nomine incontinentiæ erubesceret. A perjurio autem tantum abhorrebat ut ad sancta juramenta cautè admodum se haberet. Cæterum ventrem faci non assuefacere parùm abesse a mollitiæ statuebat, maximis rectè factis semper inscriptus ac clarus. Fastuosè vero nihil unquam pronunciavit. Occasionibus celeriter arripiendis intentus: sic tamen et velocitati nulla adesset perturbatio. – Porro Numinis potius cultui ac venerationi, quàm armis ad victoriam fidebat, a cæpto ac proposito nullo {illeg} unquam reputans. Quocirca hoc pacto principatu composito cum potestate majore quàm volebat vitam exegit, sed enim securitate ✝ < insertion from the left margin of f 28r > ✝ etiam tutiore quam quisqꝫ privatorum. Hæc et similia Libanius in Oratione quæ Basiliscus intitulatus scripta sub Constantio et Constante. In qua et hæc adjungit sub finem. Magistratus ad urbes delegatos, priores. Imperatores quàm sævissimos et maximè sanguino lentos ad imperandum aptissimos esse censebant, adeo ut non esset illustrius plures hostes quam subditos et cives interimere. Nunc præfectus gladio quidem accinctus exornatur, sed Regiæ clementiæ in animis præpositorum imagines elucent: ut nihil jam opus sit necessitate et cædibus ad ea quæ par ea præstanda sed Præfectum loqui satis est, et repente e vestigio res ad exitum perducta est.

< text from f 27v resumes >
<28r>

Ad historiam Ecclesiasticam sub Valente & Theodosio spectantia

Gregorius Philagrio. ffessi ac fracti sumus cum invidia & cum sacris Episcopis communem concordiam divimentibus, fideiqꝫ causam privatis contentionibus posteriorem habentibus concertantes. Quocirca navigij proram ut dici solet, convertere, nosqꝫ quemadmodum nautilum {sic} piscem ferunt cum hiemem senserit, in nosmet ipsos colligere decrevimus; atqꝫ alios quidem eminus spectare mutuò se impetentes, ipsi autem ad alteram viam convertere. Quod si Ecclesiam, ut scribis, relinquere periculosum est, Quid tandem? Si nostram recte dicis: si {illeg} vero nihil ad nos attinentem, nec ad nobis assignatam, culpa vacamus. Hæc Greg. Naz Epist 65 ad apud Philagrium se excusans quod Episcopem Constantinopolitanum deposuerat.

Gregorius Sophronio Præsidi. Vos obsecro omni studio in hoc incumbite ut si non prius nunc saltem orbis segmenta male disjuncta conspirent et coeant: ac præsertim si eos inveneritis non ob fidei doctrinam sed ob privatas simultates inter se distractos ac divulsos quod quidem ipse observavi. Hoc et vobis mercedem tulerit si id potueritis: et nobis minus mæroris habiturus est noster secessus si apparuerit nos non incassum amplexos fuisse, sed sponte nosmet ipsos in pelagus, Ionæ illius instar, projecisse ut sedetur tempestas, ac vectores tuto serventur. Quod si nihil minus tempestate jactantur, nos certè, quod in nobis fuit præs. Hæc Nazianzenus ep. 60. Sophronium hortatus ad componendas episcoporum controversias, sarciendamqꝫ inter Orientales et Occidentales concordiam hortatus. Ex his patet Gregorium ob dissensiones suorum Episcopatu sponte cessisse.

Gregorius Procopio. Ego vero, si vera scribere oportet, hoc animo sum ut omnem Episcoporum conventum fugiam, quoniam nullius Concilij finem lætum ac faustum vidi, nec quod depulsionem malorum potiùs, quàm accessionem et incrementum habuerit. Pertinaces enim contensiones & dominandi cupiditates (ac ne me quæso gravem et molestum existimes hæc scribentem) ne ullis quidem verbis explicari queant: citiusqꝫ aliquis improbitatem arcessetur dum alijs judicem se præbet, quam ut aliorum improbitatem comprimat. Propterea memet ipse collegi, animæqꝫ securitatem in sola quiete ac solitudine mihi positam judicavi. {illeg} Hæc Nazianzenus Epist 55 Constantinopolin ad concilium quoddam a Philagrio invitatus.

Gregorius Theodoro Tyanensi Episcopo. Vocas? Nos verò properamus. Properamus autem ut soli cum solo congrediamur.. Synodos enim atqꝫ colloquia procul salutamus: ex quo scilicet tempore \multa eorum, ut parce loquar/ μοχθηρων improba et flagitiosa esse comperi. Epist post 80.

Gregorius Saturnino. Omnia apud nos Dei beneficio recte se habent, hoc uno excepto quod de ecclesijs anxij et solliciti sumus tam fœde perturbatis. His quacunqꝫ ratione potueris communem concordiam et re et sermone impigre constitue quandoquidem rursus Episcopi coeunt, {ut} ac metuendum rursus est ne nunc quoqꝫ pudore suffundamur, si hæc Synodus parùm lætum finem habuerit, quemadmodum et priùs. Nam quæ nobis contigerunt ex Deo ea Deo omnia scienti et cognoscenda et judicanda relinquemus, etiamsi jucundo animo invidiæ eorum qui id appetebant cessimus – velut ex gravi tem et aspera tem ὡσπερ εκ χειμωνος δεινου καὶ τραχέος velut ex gravi et aspera tempestate ad tranquillum portum quendam et tutum portum appellantes. Gr. Naz. ep. 72.

In Epist 77 ad Olympium Gregorius vocat Concilium Constantinopolitanum {illeg} \πάσης/ ανατολικης και δυτικης σύνοδος. \Totius ecclesiæ/ Orientali {sic} et occidentali {sic} synodus vel forte omnis Orientalium et Occidentalium synodus.

Terræ motum nostræ tempestate coortum nullo eorum qui jam extiterunt, inferiorum esse existimo, per quem omnes philisophiæ dediti, ac Dei amore præditi, atqꝫ ante tempus in cœlis civium munere fulgentes a nobis dimoventur. Qui tametsi alioqui pacati ac moderati sint, hac tamen in re lenes et faciles esse non sustinent cùm per silentium et quietem Dei causa proditur: verum hic admodum bellaces sunt, atqꝫ in confligendo acres et feroces (hujusmodi enim zeli æstus est) citiusqꝫ aliquid quod non oporteat emoverint quam quod ex officio sit prætermiserint. Eodem motu non minima quoqꝫ populi pars abrumpitur, velut in avium grege, cum his qui prius avolarunt avolans. Gr. Naz. Orat 21 in laud. Athans p 388

<28v>

Tria esse aiunt ob quæ tanquam Imperio {illeg} sub indigna, Constantius pænitentia ductus fuerit: primum quod propinquis suis {illeg} {illeg} necem intulisset, alterum quod Iulianum Apostatam Imperatorem nominasset, postremum quod novis fidei dogmatibus studuisset; simulqꝫ cum his vocibus e vita discessisse Itaqꝫ {sic} veritatis doctrina potestatem ac licentiam rursus accipit, atqꝫ ij qui vexati atqꝫ oppressi fuerant. libertatem nullis legibus licentiam legibus solutam zelo nempe iracundiam accuente. Quod etiam ipsum Alexandrinis accidit, qui, ut in eos, a quibus contumeliam acceperunt, acerbissimi esse solent, importunam hominis \[Georgij]/ audaciam indignissimis animis ferentes tum novo mortis genere improbitatem tum novo dedecore mortem notandam atqꝫ infamandam duxerunt Postquam Georgius Notus est vobis camelus iste atqꝫ insueta sarcina & nova magnitudo, primaqꝫ illa, ac nisi nec opinio fallit, sola circumductio, quæ etiamnun contumeliosis hominibus minaciter denunciatur. Postquam autem Georgius hujus modi supplicio multatus est, meo quidem judicio haud recte, (nec enim quid eum pati sed quid nos facere delebat, spectandum fuit) sed multatus est tamen totiusqꝫ populi impetum atqꝫ iracundiam subijt: tum vero nobilis ille Athleta ex præclara peregrinatione in urbem redit. Gr. Naz. Orat 21 p 389 — — Prolapsam fidei doctrinam erigit ac \libere/ rursus Trinitas prædicatur super candelabrum posita splendidoqꝫ unius divinitatis lumine animas omnes collustrans. Leges etiam rursus orbi terrrarum præscribit atqꝫ omnium mentes ad se convertit. \(pag 389 390)/ — [sed post aliquod tempus a Iuliano rursus fugatur.] — [Succedit Iovianus] qui cùm omnes alios Episcopos, tum eum ante omnes qui omnes virtute præstabat, ab exilio revocat. Quin etiam fidei nostræ veritatem a multis laceratam et perturbatam atqꝫ in sexcentas opiniones partesqꝫ distractam sibi tradi postulavit. – Atqꝫ hic potissimum Athanasius puritatis suæ fideiqꝫ in Christum firmæ et constantis specimen edidit. Nam cum cæteri omnes qui doctrinam nostram profitebantur trifariam divisi essent ac multi circa filium, plures etiam circa sp sanctum ægram fidem haberent (ubi levior impietas pietatis opinionem ferebat) pauci autem utrinqꝫ sani et incolume essent, primus ille et solus aut cum admodum paucis veritatem palam atqꝫ apertisqꝫ verbis promulgare non dubitavit unam trium personarum divinitatem et \ουσίαν/ essentiam scripto confessus: et quod multis illis patribus circa filium prius concessum fuerat, idem ipse postea in afferenda spiritus vere regium offert, scriptum nempe fidei confessionem adversus novum dogma nusquam in scriptura expressum: ut sic et Imperatorem Imperator et doctrinam doctrina {sic} & libellum libellus frangeret atqꝫ opprimeret. Hujus confessionis, ut mihi videtur, authoritate permoti, tum Occidentales, tum quicquid in Oriente vitale est, partim animo tenus pietatem colunt (siquid ipsorum verbis fidei habendum est) ulterius autem eam non proferunt: partim eam, igniculi cujusdam instar, nonnihil accendunt; hactenus scilicet ut tempori atqꝫ acrioribus et ferventioribus orthodoxis aut piæ plebi utcunqꝫ satisfaciant: partim deniqꝫ omni verborum libertate veritatem prædicant. Greg. Naz. Orat 21. p 394, 395

Nazianzenus dissidium ecclesiasticum quod tum modo sanatum erat, ait illud non citra naraturus, ait. Hoc quoqꝫ non citra damnum præteri potest, hâc præsertim tempestate quam multæ contentiones dissidiaqꝫ gignuntur. – Cum |ουσία| essentia una et tres Hypostases ac nobis ὑποστασεις {illeg} substantiæ a nobis pie dicerentur (quod alterum divinitatis φύσιν naturam, alterum trium personarum proprietates declaret in pro ἰδιότητας proprietates declaret) atqꝫ eodem quidem modo apud Romanos intelligerentur: ceterum ob lingua illius angustiam & verborum inopiam {illeg} substantiam ἀπὸ της ὀυσίας τὴν ὑποστασιν substantiam ab essentia distinguere non possent, eoqꝫ factum esset ut pro ea personarum vocabulum inducerent, ne tres ὀυσίας essentias admittere viderentur haud tandem contigit. Res profectò ridicula vel potius miseranda. Diversæ fidei speciem præbuit levis illa et jejuna de vocum sono altercatio. Hic deinde et Sabellismus ob tres Personas, & Arianismus ob tres ὑποστασεις substantias quorum utrumqꝫ pertinax contendi studium effinxerat. Quid postea? Cum – Et eo tandem res adducta est <29r> ut periculum esset ne orbis terrarum fines propter syllabas abrumperentur. Quæ cum beatus ille Vir oculis auribusqꝫ usurparet, medicinam morbo quamprimùm adhibet. Quonam autem modo id facit? Vtraqꝫ parte leniter & benigne accita, verborumqꝫ sententia diligenter et accurate perpensa, posteaquam concordes reperit, nec quantum ad doctrinam ullo modo inter se dissidentes, ita negotium transegit ut nominum usum concedens, rebus eos constringeret. Greg. Naz orat 21 p 396.

Cum Athanasius eum vitæ cursum tenuisset, atqꝫ ita institutus fuisset aliosqꝫ instituisset ut et vita ipsius morumqꝫ ratio episcopatus norma esset, & ipsius dogmata pro fidei orthodoxæ lege haberentur, in bona senectute vitam claudit. Greg. Naz Orat 21 p. 397.

Eo tempore quo Basilius Episcopatum Cæsariæ obtinuit, hoc est paulo postquam {sic} \Imperare et homousianos comprimere cœperet/ imperij Valentis, Greg. Nazinanzenus {sic} dicit, gentem {sic} sanctam, regium illud sacerdotium malè se habuisse atqꝫ in sexcentas opiniones et errores distractum fuisse. Greg. Naz. Orat 20. in laud. Basil. p 345. C.

Cum Basilio Eusebius simultatem quondam, Eusebius qui ante ipsum Cæsarææ præfuit, exercebat, ut illius vir cæteràquidem fortis ac mirabili pietate præditus ut illus temporis persecutio et acris adversus eum suscepta contentio perspicue declaravit. Hinc adversus eum Ecclesiæ pars selectior (Nazaræos nostros dico qui seipsos a mundo sejunxerunt. Qui cùm grave atqꝫ indignum esse duxissent pati ut is qui inter eos principatum inter eos obtinebat contumelia et probro afficeretur & rejiceretur, periculosissimum facinus aggrediuntur. A magno et a seditione ad dissidij alieno Ecclesiæ corpore deficere, seqꝫ abrumpere constituunt, non exiguam quoqꝫ plebis partem amputantes. Id enim tribus de causis perfacile erat. Basilius enim {illeg} maxima apud omnes veneratione erat. Deinde {illeg} Qui molestiam ipsi exhibebat ob eum tumultum qui in ipsius electione acciderat, civitati suspectus erat ut qui non tam legitimè quam per vim præfecturam accepisset. Postremò aderant Episcopi quidam ex occidente qui orthodoxos omnes ad suas partes pertrahebant. \Basilius autem, cum illius non esset Ecclesiæ corpus lacerare (quæ etiam alioqui ab hæreticis potentia Imperium obtinentibus oppugnabatur) in Pontum profugit./ Gr. Naz Orat 20 p 337 Sequitur deinde \Sequitur deinde narratio ingruentis/ persecutionis Valentis. persecutio

Dei cura et providentia quæ ante tempora nostra Ecclesias tueri solebat vitam hanc deseruisse in universum videtur. Ac mihi calamitatibus ita demersa atqꝫ obruta est anima ut privatas vitæ meæ molestias ne in malorum quidem numero ducam (tot alioqui tam graves et acerbas ut si cui alij accidissent intollerabiles existimarentur) verùm solas Ecclesiæ afflictiones aspectem: quibus sanandis nisi hoc tempore cura aliqua adhibeatur, in omnimodam desperationem sensim res provolventur. Qui Arij sive Eudoxij hæresin profitentur, haud sciam a quo in hanc arrogantiam audaciamqꝫ perpulsi atqꝫ incitati, velut libertate quàdam arreptâ morbum suum insolenter ostentant, ecclesias colligentes quasi ex permissu hoc facientes. Macedoniani autem factiosè contendentes, eò temeritatis proruperunt ut Episcoporum etiam nomen sibi ipsis adsiscant, – Eleusium suæ Electionis authorem garrientes. At vero intestinum nostrum malum, Eunomius, parum jam habet quoquo numero esse; verum nisi omnes in perniciem suam exiliumqꝫ pertraxerit, detrimenti loco ducit. Atqꝫ hæc tamen ferenda. Quod autem ex omnibus Ecclesiasticis calamitatibus acerbissimum, Apollinistarum licentia est, conventuum æque ac nos habendo {illeg}m authoritatem sibi arrogandi. – In manibus est libellus Apollinarij in quo affirmat {illeg} nequaquam adventitiam esse carnem illam a filio assumptam – sed in filio jam inde a principio esse. Id quod Et hoc probare nititur ex dicto evangelico. Nemo ascendit in cœlum nisi qui prius descendit de cœlo filius hominis: tanquam prius etiam quam \ipse/ descendisset filius hominis esset atqꝫ descendens carnem suam secum advexerit quam in cœlis habebat. Profert etiam rursus dictum Apostolicum: Secundus homo de cœlo. Deinde hominem illum cœlitus venientem mente minime præditum esse asserit Verum unigeniti Deitatem mentis naturam supplentem tertiam humanæ coagmentationis & conjunctionis partem extitisse: quòd nimirùm anima et corpus juxta humanitatem in eo sint, mens autem minimè; verum ejus locum verbi divinitas suppleat. Nec hoc adhuc grave est, sed quod omnium perniciocissimum, est ipsum unigenitum Deum vitæ authorem mortalem esse docet, et probare intitur, propriaqꝫ sua divinitate passum esse, ac triduo simul cum corpore mortuum esse, sicqꝫ rursus Patris opera a morte ad vitam revocatum. — Quamobrem licet mali hujusce libertatem nondum cohibueris, nunc saltem virtus tua excitetur, ac pientissimum Imperatorem doceat <29v> nihil ex reliquo ipsius erga Ecclesias studio redditurum esse utilitatis, si tale malum ad fidei sane eversionem per eorum libertatem licentiamqꝫ prævaleat. Greg. Naz. Orat 46 ad Nectarium Episc Constant. Epistola potius hæc videtur quam Oratio. |Apollinarius erat homousianus ut testatur Philostorgius apud suidam.|

Eo audaciæ proruperunt Apollinaristæ ut Episcopos etiam quosdam quibus dignitas {illeg} {υσπο} πάσης ἀνατολικης καὶ δυτικης συνόδου ab universali Orientalium et Occidentalium Consilio abrogata fuerat, accersentes aut transeuntibus abutentes (non enim certò affirmare possum) Imperialibus omnibus constitutionibus atqꝫ omnibus vestris edictis violatis, cuidam impij {illeg} sui gregis Episcopi nomen imposuerint. Quæ si levia sunt & ferenda sunt ferat tua firmitas. feremus ipsi quoqꝫ quem – sin gravia, et ne ipsis quidem pietatis laude præstantissimis Imperatoribus ferenda, ea quæ admissa sunt, mitiùs quàm tanta audacia meretur, ulcisci dignare. Greg Naz: Olympio. Epist 77.

Si Christus anim inanimatus homo est, hoc etiam Ariani aiunt, ut passionem divinitati tribuant, tanquam videlicet quod corpus movet idem quoqꝫ patiatur: si autem in animatus verùm mentis expers {sic}, quo tandem modo hominis nomen sustinebit? Greg. Naz. Orat 51 p 740. Hæc \non/ Oratio sed epistola est ad Clenodium Presbyterum Constantinopolitanum \contra/ scripta contra Apollinaristas scripta.

Quoniam Apollinaristæ ob librum illum de Trinitate animis inflati falsò nos ut in fide minimè sanos accusant, ac plerosqꝫ allic ac plerosqꝫ velut esca quadam alliciunt; illud scire necesse est Apollinarium, quamvis deitatis nomen spiritui sancto dederit vim tamen {sic} Deitatis minime custodijsse. Siquidem ex magno et majori & maximo, hoc est ex spiritu sancto & filio et patre tanquam ex splendore et radio et Sole, Trinitatem constituere (quod quidem in illius libris aperte scriptum est) deitatis scala est. At nos &c. Greg. Naz Orat 5 ad Cledonium {sic} p 744. Paulo post addit: Ecclesiam lacerari ac discindi tum per alias præstigias, tum per præsens vanitatis {illeg} Concilium. In hac eadem Epistola vocat Virginem Mariam Deiparam contra Apollinaristas.

His temporibus præclarè cùm eo agitur qui alios sursum deorsumqꝫ jactari ac perturbari conspiciens, effuso cursu de medio fugiat, ac sub locum aliquem a periculo tutum secedens {illeg} του πονηρου Pravi illius tempestatem & caliginem vitet. Hoc inquam tempore quo membra inter se pugnant; et siquid charitatis supererat, abscedit, atqꝫ inane jam nomen est sacerdos, effusa videlicet, ut scripturæ verbis utar in ipsos quoqꝫ Principes contemptione. Atqꝫ utinam inane esset. Nunc vero: sed vertatur in impiorum capita blasphemia. Cæterum metus omnis ex animis pulsus est, in ejusqꝫ locum subrogata impudentia: estqꝫ cujusvis scientia et profunda spiritûs: atqꝫ omnes in hoc uno pij sumus quod alios impietatis damnamus. – Atqꝫ hic apud nos optimus habetur, non qui Dei metu præditus ne verbum quidem otiosum emiserit, sed qui proximum suum plurimis maledictis vel in ænigmatis fixerit, ac sub lingua laborem et dolorem, aut ut aptius loquor venenum {illeg} Aspidum versaverit huc accedit quod alij aliorum peccata observamus non ut lugeamus sed ut exprobremus, neqꝫ ut medicinam afferamus sed ut novum vulnus infligamus atqꝫ a proximorum vulneribus excusationem vitijs nostris petamus. Iam verò málos et bonos, non vita, sed dissentio vel amicitia tanquam notis quibusdam insigniunt: & quæ hodie laudamus, eadem crastino die vituperamus, & quæ apud alios infamia notantur eadem apud nos admirationis sunt, omniaqꝫ flagitia impietatem amplectantibus facilè condonantur. Vsqꝫ adeo in vitio magnanimi sumus! ffactaqꝫ omnia sunt ut ab initio cum nondum mundus erat nec pulchra ea constitutio & conformatio quam nunc cernimus: sed omnia confusa et incondita formatricem manum & potentiam requirebant. Aut si mavis non secus atqꝫ in nocturna pugna, obcurisqꝫ {sic} Lunæ radijs, hostium et amicorum vultus non internoscentes <30r> vel sicut in navali conflictu et tempestate ac ventorum impressionibus et stridentis unde fervore ac fluctuum incursionibus, & navium collisionibus, et centorum impulsibus; & celeustarum vocibus; & cadentium gemitibus undiqꝫ personantes, atqꝫ consilij inopia oppressi nec virtutis declarandæ tempus habentes (heu gravem calamitatem!) inter nos incidimus atqꝫ a nobis ipsis mutuò conficimur. Nec populus quidem ita se habet, verùm aliter sacerdos: Quin potiùs illud nunc mihi prorsus expleri videtur, quod in maledictione olim dicebatur, factus est sacerdos sicut populus. Nec rursùm vulgus quidem ita se gerit populi autem Optimates, ut dictum est, contrario modo ac Præsides contrario modo: quin potiùs hi apertè quoqꝫ bellum sacerdotibus inferunt, subsidium ad persuadendum habentes pietatem. – Gratulor ijs qui pro \ipsa/ veritate {illeg} decertant. Nunc autem sunt qui de parvis etiam rebus nec quicquam utilitatis digladientur sociosqꝫ mali quoscunqꝫ possint admodum imperitè ac temerè asciscant. Posteaqꝫ his omnibus fides prætexitur, atqꝫ sanctum et venerandum hoc nomen privans eorum contentionibus distrahitur. Ac proinde ut consentaneum est, odio quidem apud Gentes conflagramus, quodqꝫ gravius est, causam nullam afferre possumus, quin jure ac meritò: apud nostros autem, etiam probiores & faciliores infama laboramus. Non enim mirum si apud multitudinem quæ vix aliquid boni probarit. Supra dorsa nostra fabricant peccatores et quæ alij in alios excogitamus, ea adversus omnes habent. Ac spectaculum novum facti sumus, non angelis et hominibus, {illeg} ut ille Athletarum fortissimus Paulus adversus Principatus et potestates certans, sed omnibus propemodum improbis, et omni tempore ac loco, in foris, in convivijs, in voluptatibus, in luctibus. Iam autem etiam ad scenam usqꝫ prodijmus (quod penè {illeg} lachrymans dico) & cum impudicissimis videmur: nec ullum tam jucundum acroama et spectaculum est, quàm cùm Christianus comicis cavillis incessitur. Greg. Naz. Orat. 1. |In eadem Orat. p. 21 agit de Neophytis Clericis|

Gregorius Nazianzenus de Episcopis Synodi in Carm. 10 Constantinopolitani alludens sic scribit.

Horum ego cùm cuperem numeros augere fatebor

Vt varias Istud enim atqꝫ inter limina jam ipse forem.

Vt varias vide fraudes atqꝫ improba facta

Pectore commotus terga repente dedi.

Et paulo post.

Non ego cum gruibus non anseribusqꝫ sedebo

In synodis quæ se marte furente petunt

Hîc rixa, hic fera pugna, priusqꝫ abscondita probra

Quæ ferale odium parte ab utraqꝫ parit.

Propter eos abjectâ etenim me sede locavi, &c

Gregorius in carm 11 Sacerdotes conferens cum Histrionibus ita scribit

Christiferi, so

O qui sacra deo offertis non tincta cruore

Christiferi, Solijs præclaris quiqꝫ sedetis

Sublimes, pulchris qui gaudetisqꝫ Theatris,

Scenigradi, ligno factis stantes pedibusqꝫ,

Sub larva hiscentes pietatis debile quiddam:

Ast ✝[10] reliquis imo similes in pectore prorsus.

Ludite, si vultis, quæ fœdè luditis ipsi

Et gravibus verbis contraria cuncta patrate.

Ast ego &c

Et paulo post.

Ac quiddam exiguum spiro, tum mole laborum

ffractùs, tum vitijs nostris, probrisqꝫ pudendis.

Pars etenim sedes ob sacras belle gerentes

Exagitant sese ut fluctus, feriuntqꝫ vicissim

Nec sitis has ardens pugnandi deserit unquam

Pacem clamantes, captantes sanguine laudem

Ac Getthæo utinam morbo premerentur ut æquum \est/

Pœnas ob sedem meritas in sede luentes.

Ast alij rursum studiæ in contraria scissi

Quaqꝫ nitens oritur Phœbus, quaqꝫ occidit orbem

Concutiunt. —

Tanta animos nostros caligine cæcus honoris

Circunfudit amor, vel opum malesana cupido,

Vel livor justo, crucians mala corda dolore

Atqꝫ malo veneranda Trias prætexitur isti:

Sed revera animos stimulat damnosa simultas.

Quisqꝫ tegit mentes sub ovina pelle lupinas,

Ac velut æs pisces objectâ intercipit escâ.

Scilicet ista duces faciunt plebesqꝫ sequuntur,

In vitium promptæ, dux quamvis nullus adesset.

Recti delectus nullus, vitijqꝫ prophani;

Nullus cordati senij, stolidæqꝫ juventæ;

Nullus divinæ vitæ luxuqꝫ fluentis.

Lex hæc una viget, quo quis sit pejor, ut \idem/

Commoda plura ferat, plures et carpat hono\res/

Improba judicibus placet hæc sententia nostris

Exulet hinc Astræa procul, sint cuncta simulqꝫ

Christus homo, lumen tenebre, Sol stella, bonusqꝫ

Angelus et nullos qui jam dat Lucifer ignes.

Deniqꝫ cuncta simul rursum jungantur, ut \olim/

Tunc cum mundus erat rudis indigestaqꝫ moles.

Eadem discordia attinget carm. 57 et alibi.

Gregorius in vita sua, ubi narraverat se in sede Constantinopolitana a Theodosio collocatum, sic pergit.

Mala

Corpus aperte livor aut tectè omnia

Mala, auspicatur hic mihi celso a Throno

Nam quicquid Ortus Præsulum (Ægyptum citra)

Habebat usqꝫ ad inclytam novam Romam

Terræ marisqꝫ ex intimis recessibus

Quo concitatum cœlitus pacto haud scio.

Coit repentè, firmet ut Thronum

Putabam inanes spes fovens in pectore \mihi/

Si principatum sedis hunc caperam fore

– ut amico fœdere ipse astringerem

Malè dissidentes, imò verò pessimè

<30v>

Digneqꝫ multis lachrymis et fletibus

Quales nec olim, nec recens quisquam edidit

Edidit Adhuc ob ullos sortis adversæ impetus

Mala multa quamvis plurimis evenerint:

Dispersionem proferas licèt Israel,

Quem Christicida perdidit prorsus furor.

Etenim Magistri plebis utqꝫ Antistites

Sancti datores spiritus, & qui thronis

Fundunt ab altis verba queis pariter salus

Cunctisqꝫ pacem jugiter qui prædicant

In æde media vocibus clarissimis

Tanto furore se petunt ipsi invicem,

Tumultuando, contrahendo copias,

Carpendo sese mutuò lingua effera,

Saliendo, mentis ut solent sanæ impotes,

Prædando quos quis ante prædari queat

Rabida imperandi dum tenet mentes sitis,

(Quînam ista, aut quibus verbis et quibus, dignè /eloquar?\

Orbem universum prorsus ut divulserint

Velut auspica de Carmen hoc, dixi prius.

Ortumqꝫ nunc jam et Hesperum scindit magis

Ardens simultas quàm loci vel Climata.

Non causa pietas (bilis hoc excogitat,

Ad mentiendum prona) sed lis ob Thronos.

Pergit dein Gregorius narrare quomodo ob has lites Episcopatu sese subinde abdicavit.

Senex quid sum, plurium et non nescius

Vitæ malorum —

At nostra longo temporis cursu malum.

Haud tale vidit, quale nunc, ætus gravis.

Pugnant nefandè Principes plebis sacri,

(Hos livor ater, sævus hos armat furor,

Hos terret, ignis ut rapax, ferocia.)

Pugnant et orbis scinditur totus simul.

Greg. Naz. Iambic. 1.

ὀυδεν γαρ ὁύτως ὀύποτε

ὁλην ἔσεισε γην

ὡς πνεύματος παρ᾽ρἡςία

Θεου βοωμένου.

ὁ και πτοσάντη τοις φίλοις

Τέθεικεν, ὄιδαμεν.

Nam talis orbis motio

Nunquam, veor, fuit,

Quàm sanctus est cùm spiritus

Dictus Deus palàm.

Ob idqꝫ me liquit favor

Chavi mei gregis.

Greg. Naz. Iamb. 23 De seipso. Sensus est quod in prima prædicatione deitatis Sp. Sti, totus orbis vehementissimè commotus fuit, & grex quam Constantinopoli, antequam hoc cœpit prædicare, colligerat, statim recessit hoc prædicato. 

Gregorius de Episcopis qui ex Ægypto venerunt ad collocandum Maximum in Throno, sic scribit

– petulans chorus

Ammon, Apammon, Harpocras, Stippas, Rhodon,

Anubis, Hermanubis, –

Nautæ miselli, pretio et exiguo emptiles.

Et paulo post

Non erat, et æger ipse eram, cum isti, velut

Caulam introgressi, conciti {illeg} rabie lupi,

Nautas habentes plurimos, pecunia partos

Partos, falile Alexandriam qui incendere

Solent (eos nam junxit irrumpens cohors

Secum) locare in sedem detonsum canem

Nituntur, antequam gregi ac primoribus hoc

Hoc indicassent. Greg. Naz. carm. de vit. sua.

Greg. Nazianzenus Orat de Episcopis in calce carminum {illeg}essa edit Morelli acriter rerehendit Sacerdotes. Sub initio Orationis: dicam, ait, hæc nihil reveritus. Convitijs quidem exagitare non fas est quenquam, et ut homines cuncti ab eo abhorrent ita peculiariter ipse vitium hoc odi. Proptereo nominatim nihil proferam, ne proferre videar in lucem quæ occultanda erant. Nec item omnium mentionem faciam. [Petat me jaculis qui volet, jamdudum ad lapidum ictus ferendos me accommodavi &c. Dein pergit Gregorius delineare Episcoporum inscitiam, dissimulationem, adulationem Nolim enim me tam loquacem esse. Nam multos etiam novi de quibus loquendum sit honestius. Verum quisquis improbus est et plusquam improbus vinci se domariqꝫ patiatur. Vulnerabit orationis gladius quicquid malum fuerit. Et quinam sint mali patebit deinceps ubi meam orationem oppugnans manifestò te tuimet ipsius accusatorem declaraveris. Sic equidem adfectus sum Petat me jaculis qui volet. Iamdudum ad lapidum ictus ferendos me accommodavi. &c. Pergit dein Gregorius describere quomodo Episcopo delineare {sic} Episcopos tanquam falsis et subdolis rationum depravationibus studentes; contentiosos: vel subitanea ex infimo hominum genere exaltatione superbientes, vel genus jactantes & nummos: quoad scientiam rudes et imperitos; quoad fidem, utramqꝫ in partem paratos, colentes temporum non dei leges adulatores; parvis leones, at rerum potientibus canes, mensarum ingeniosos pervestigatores: quod gratum est alijs habentes in pretio non quod utile Deqꝫ hujusmodi moribus exclamat Gregorius: O pietatis mysterium quod jam prope per orbem universum est propagatum! Adeo ut si aliquos (eosqꝫ forsan de genere monachico) vel probos vel saltem minus improbos, cum Gregorio exceperis, totus orbis hanc cæno involutus fuerit. Describit præterea Gregorius quomodo jam non probati et pietate spectabiles viri, sed novitij quivis qui id appeterent <31r> in episcopatus eligerentur. Qui fit, inquit, ut magni quidem pretij gemmæ difficulter conqueri possint, & non cujusvis terræ loci sit aromata ferre, ut æquorum item malorum magna sit copia, cùm generosos tantum domus locupletum alant: Antistes verò facile momento reperiatur qui nihil antea præstiterit et novitius ad dignitatem accedat? O subitam morum mutationem! Res divinæ modò sunt jactus alearum cuborumqꝫ. Si larva comica subito imponatur aliculi de hominum genare vilissimo, statim ille \nobis/ prodit, recens factus homo religiosus. Heri minorum et spectacu Magna profectò gratia spiritus est si jucundissimus ille Saülus vatum in numero sit. Heri mimorum et spectaculorum in medio versaberis, & quæ post spectacula perpetraveris, alius inquirat: nunc ipse nobis spectaculum quoddam novum et inusitatum exhibes. Nuper equorum perquam studiosus eras. – Forte cadebat auriga quidam vel equus in cursu victus. Et nunc compositus es moribus & verecundiam vultu præ te fers, cùm aer equorum levis te modò reverberaret tanquam mente captum et furore correptum. Heri Oratoris munere fungens, jus fasqꝫ vænale habebas – nunc autem subito judex & Danielus alter factus es. Heri gladio nudato pro tribunali sedens – tyrannidem ac vim usurpabas præsertim in \ipsas/ leges. At quàm hodie mihi mitis et mansuetus es. Ne vestimentum quidem tam facile mutare quis queat, ut tu {illeg}[deletion] mores mutas. Heri temet inflectebas inter effeminatos tripudiatores, cantilenas quasdam flexili voce concinens et in compotationibus superbiens. Nunc tam virginum quàm in conjugio degentium moderator {illeg} \es,/ ad modestiam eas continentiamqꝫ revocans. Heri Simon Magus eras [i.e. {illeg} muneris Episcopalis emptor] hodie Simon Petrus proqꝫ Vulpec (heu nimiam celeritatem!) proqꝫ Vulpecula Leo prodijsti. Velim autem mihi dicas vir optimè qui tributorum exactor eras vel aliquam in exercitu dignitatem reliquisti: qui factum sit ut cum pauper esses initio, deinde tam factus opulentus ut superares Crœsum divitijs domum totam lachrymis refertam possidens, ad suggestum transieris & solium occuparis omniaqꝫ per vim complexus obtinueris. &c. ‡ < insertion from lower down f 31r > [Alij [— ‡ Alij furore insito nativoqꝫ pleni, morbo nullo hab recens facti sponsi, et ut moderatè dicam, nondum apertis nuptialibus thalamis, vel etiam suis cum amoribus innuptis adhuc viventes, priusquam genas ornamento virili, nimirum pilis vestitas habeant, omninò prima lanugine, corpore juvenes, moribus et adfectibus juniores, vel etiam antiquorum dierum vitijs referti. Antistites fiunt liberûm carne non procreatorum, – concedentes peccandi licentiam alijs, itidem ut ipsi eam sibi sumant. Quod si forte seipsos vincere, meliusqꝫ se gerere velint, per ipsa solia impediuntur. Nam imperium atqꝫ potestas ex homine stulto pejorem effficit. Hæc et alia multa — < text from higher up f 31r resumes > Hæc et alia multa profert Gregorius, quæ {illeg} omnia \si/ describerem excribenda esset tota oratio. Tandem vero in hunc modum concludit. Num igitur optimum fuerit, ut quis tanquam in tempestate omnia pervertente, dum cuncta sursum deorsum agitantur, paululum deflectens paucos vitæ dies in tuto collocat & senectutem in tranquillo statuat? Quamobrem vos et solia retinete vobis et tyrannides quando illa vobis prima esse videntur esse. Valete. Insolentes estote. Patriarchatus per sortes inter vos distribuite. Magnus hic mundus vobis cedat. De locis alijs in alia migrata. Hos deijcite illos attollite. Nimirum hæc juncunda vobis sunt. Pergite. Ego me ad Deum convertam cui vivo et spiro – Hæc ad vos improbos pro bonis dicta sunto. Quod si cui sunt ea molesta, reperit Oratio nostra quem quærebat. Cætera vobis amici altera in vita dicentur. Vnum tamen quiddam, si videtur; a nobis accipite velut in discessu a vobis nostro prolatum, breve quidem illud sed utile: veluti paternas voces et admonitiones memoria dignas extremùm excipientes, secundum quas ab eis amplius nihil auditur, quo ipso fit ut eo firmiùs ima in mente hæreant. Si alium quendam Gregorium amici acciperitis, videte magis ut illi parceatis. Sin autem restat alterum, ut vos erga proximos & vosmet invicem rectè geratis, qui eatinus concordes esse consul vistis quatenus ijsdem adfectionibus indulgetis. Præterea pacem, cujus ego semper studiosus fui, semper diligite, condonantes alter alteri suas infirmitates per quas respublica misere perturbatur. Itidem ego quod in me peccatum est remittam &c.

Nec est quod quisquam Gregorium \ob imperas injuros/ acerbius \in Episcopos/ quam par erat scripsisse {illeg} licèt veritatem liberius dixerit. Nam Orat. de laud. Basilij, quam scripsit annis tribus circiter ante concil: Constantinopolitanum, eadem episcoporum vitia perstringit, hoc modo. Periculum est, inquit, ne ordo omnium sanctissimus sit maxime ridiculus. Non enim virtute magis quàm maleficio et scelere sacerdotium paratur: nec digniorum sed potentiorum Throni sunt. Quinetiam eodem tempore quo factus est Episcopus Nazianzi, mores perditissimos populi describens, hoc addit: ffactus in sacerdos sicut populus. Apologeti. sive Orat 1.

<31v>

Nec sane deest exemplum sacerdotij malè administrati in ipso Basilio quem Gregorius tantoperè coluit. Is enim cum Anthemiò Episcopo Tyanæ acerrimam contentionem de dominio episcopali contentionem traxit: quam Gregorius sic perstrinxit. Cum patria nostra [Cappadocia] in duas Provincias et Metropoles [Cæsareansem et Tyanensem] divisa esset, ac multa ex priori novæ Metropoli adjungerentur, ea de causa inter illos dissidium excitatum est. Ille enim æquum esse dicebat ut cum publicis diœcesibus nostræ quoqꝫ simul dividerentur ob eamqꝫ causam eas Paræcias quæ novæ Provinciæ nuper adjunctæ fuerant, ut jam ad se attinentes, atqꝫ ab illo distractas vendicabat. Hic contra veteri consuetudini, atqꝫ huic divisioni quæ olim a patribus facta fuerat, inhærebat. Atqꝫ ex hac contentione permulta mala partim jam accedebant partim impendebant. Subtrahebantur conventus a novo Metropolita, proventus diripiebantur, Ecclesiarum Presbyteri, partim sermonum blanditijs illiciebantur, partim immutabantur. Ex quo illud contingebat ut Ecclesiarum negotia deterius se haberent, utpote quæ in partes ac studia scinderentur. Gr. Naz. Orat 20 de laud. Basil. In hac contentione Basilius ut resarciret damnum urbis{illeg} adempta{illeg} novam {sic} {illeg} constituit episcopatus quosdam quorum \Sasimis/ cui Gregorium amicum suum integerrimum \et non ita pridem socium principuum studiorum/ præfecit: de quo Gregorius sic conquestus est in \carm. de/ vita sua.

Meisne noxis imputare hoc debeam

Punxêre pectus quæ meum jam sæpius

Ignoro (vulnus semper hoc quippe ut recens

Fervescit) an te, summe vir, potiùs notem

Tuumqꝫ fastum quem tibi invexit Thronus

Nam sede demptâ cuncta si spectes, mihi

Nec forte velles ipse te præponere

Vt nec volebas antehac, Vir optimè,

Contemptionis ergo quæ tantæ fuit

Repente causa? charitas hæc funditus

Pereat amicos intimos quæ sic colit.

Si cogitassent perdiu inimici mei

Quamam arte parere dedecus posset mihi

Hunc unum opinor hos repertum modum.

In regiæ medio viæ est vicus situs

Qui scindit in tres se vias, limphis carens,

Exors vivoris, libero indignus viro,

Arctumqꝫ prorsus oppidum, triste, &c:

Erat hæc meorum Sasimorum Eclesia

His liberalis scilicet vir me dedit

Denos haberet quinquies cùm Antistites

Sub se: et quidem vi vendicante ut altero

Victor maneret, erigens sedem hanc novè

Nam nos amicos Martios quondam sibi

Putabat (ut et strenuus quondam fui)

Ac præter alia, dicta nunc quæ sunt mihi,

Thronum haud licebat consequi sine sanguine.

Namqꝫ æmulorum Præsulum confinium

Erat hoc duorum: pugnaqꝫ haud certe levis

Sectura patriæ quam meæ secum attulit,

Vrbes minorum dum duas matres facit.

Prætexebatur mentius salus: tamen

Erat amibitio, ne dicam opes et copias.

Quibus agitatur mundus hic tristem in modum.

Quid facere, quæso per Deum, par hic erat?

Retinere sedem? tam graves ferre impetus?

Felis feriri? sordido immergi luto?

Cùm nec ubi senium ponerem locus foret

Tectis subinde sed meis extruderer:

Nec panem haberem quem ministrarem hospiti.

Talis erat Basilius hic, quem tamen Gregorius inter optimos & sanctissimos suæ religionis viros numeravit. De fastu verò quem Gregorius insinuat multi eum accusarunt: {illeg} unde Gregorius objectioni occurrere nititur in Orat 20 de laud. Basil. Si igitur Basilius, quem Gregorius \/[11] laudibus ad cœlum usqꝫ provehere nititur, fastuosus fuit et amico infidus, & (ne quid dicam magis) contentiosus usqꝫ ad pugnas suorum: quid dicendum erit de reliquis Episcopis quos Basilio infec cedere Homousiani facilè agnoscunt.

In Orat 32 habita coram 150 Episcopis in concilio Consantinopolitano Gregorius postulans ut sibi successor daretur. Diuturnis inquit laboribus nos levate ac recreate. — Alium subrogate qui pro nobis vexetur. – Lassus sum dum, et cum sermone atqꝫ invidia, et cum nostris pu hostibus & cum nostris pugno. Illi pectora feriunt & minus quod cupiunt assequuntur (nam qui apertas inimicitias gerit facilè caveri potest) sic autem terga observant et magis molesti sunt. \Dein studi contentiones Episcoporum cum seditione et conflictu vectorum in tempestate conferens, addit./ — Quo tandem modo {illeg} sacrum hoc bellum feram? dicatur enim etiam quoddam bellum sacrum, quemadmodum et barbaricum. Quomodo hos adversis thronis insidentes, atqꝫ adversas in pascendo grege{illeg} partes foventes connectam, atqꝫ in unum adducam, populumqꝫ simul cum ipsis abruptum, studijsqꝫ contrarijs distractum nec populum solum (quemadmodum in ijs hiatibus qui ex terræ motibus accidunt vicinæ et propinquæ partes simul moveri solent, aut in pestiferis morbis famuli ac domestici simul abripiuntur, morbo nimirum ab alijs ad alios facilè dimanante) nec populum solùm sed etiam orbis terræ segmenta, eodem cum dissidentibus affectu commota, ita ut jam in duas contrarias partes Oriens & Occidens secreti atqꝫ divisi sint, nec jam minùs animorum & voluntatum quàm finium segmentes <32r> esse videantur? Quousqꝫ enim hæc audientur; Mens & lucis, antiquus & novus facundior aut spiritualior, nobilior aut ignobilior, multitudine opulentior aut tenuior? Senectutis me pudet, cum aliorum nonime {sic} censeor, qui a Christo salutem accepi. Non fero Circos {sic} vestros et Theatra atqꝫ æmulum hunc, tam in sumptibus quam in animorum studijs, furorem. Equos transjungimus, contra jungimus, certatim fremimus, propemodum etiam aerem ipsum verberamus, ut illi, pulveremqꝫ in cœlum tanquam insani jacimus, ac sub alienis personis contentiones nostras explemus, maliqꝫ ambitionis et malificentiæ arbitri efficimur, atqꝫ iniqui et absurdi rerum judices. Iidem enim homines hodie ejusdem nobiscum Throni fideiqꝫ sententiæ sunt, si ita nos duces et Antistetes nostri tulerint: cras contrariæ sedis et sententiæ, si spiritus reflaverit. Odium atqꝫ amicitiam nomina comitantur: nec, quod gravissimum est, apud eosdem auditores contraria loqui erubescimus: nec nobis ipsis constamus, subinde nos immutante contentione. Dicas Euripos quosdam esse, nunc exundantes, nunc reciproco fluctu subsidentes. Greg. Naz. Orat. in præsentia {sic} 150 Episcoporum habita.

Iis beneficijs Martyrum [sc. miraculis quæ ad sepulchra fiebant] in quantum crescebat fides Ecclesiæ Catholicæ in tantum Arianorum perfidia minuebatur. Paulinus in Vita Ambrosij. Consule etiam vitam istam, et Ambrosijj serm. 91 de prædicatione Trinitatis per diabolum.

{Euseb} Quam resistebam ne ordinarer: postremò cum cogerer, saltem ordinatio protelaretur. Sed non voluit præscriptio, prævaluit impressio. Tamen ordinationem meam Occidentales Episcopi judicio, Orientales etiam exemplo probarunt. Et tamen Neophytus prohibetur ordinari. Ambros Epist 82 ad Vercelluenses. Hoc exemplo multi ubiqꝫ Neophytæ creati, ut ex Nazianzeno et Augustini hoc loco constat. Quando hærentes in adult uxorum desertores eos terremus ne adulterinis conjugijs hærendo pereant, solemus eis proponere continentiam Clericorum qui plerumqꝫ ad eandem \[continentiæ]/ sarcinam subeundam capiuntur inviti, eamqꝫ susceptam usqꝫ ad debitum finem domino adjuvante custodiunt perducunt. Dicimus ergo eis: Quid si et vos ad hoc subeundum populorum violentia caperemini, nonne susceptum castè custodiretis officiū repentè conversi ad impetrandas vires a Domino de quibus nunquam antea cogitastis? Sed illos, inquiunt, honor plurimam consoletur. Respondemus, et vos timor amplior moderetur. Si enim ad hoc multi Dei servi ministri repentè atqꝫ inopinanter impositum susceperunt, sperantes se illustrius in Christo fulgere, quanto magis vos adulteria cavendo vivere continenter debetis, &c. \Augustinꝰ de Adulterinis conjugijs/ |lib 2.| Multi itaqꝫ Mariti neophytæ ad Sacerdotium rapiebantur, quibus adde virgines et Monachos Neophytas. De Neophitis Clericis vide Nazianz. Orat. 1. p 21 script ante annum 377 Imperante Valente.

Levitis in Sacerdotium assumptis nulla

Terra per undecim Tribus viritim distributa est. Levitis enim in Sacerdotium assumptis, nulla portio data, quo liberius servirent Deo. Equidem hoc exemplum non tacitus præterisim, legendumqꝫ ministris ecclesiarum libenter ingesserim. Etenim præcepti hujus non soum immemores, sed etiam ignari mihi videntur: tanta hoc tempore animos eorum habendi cupido, veluti tabes, incessit. Inhiant possessionibus, prædia excolunt, auro incubant, emunt, venduntqꝫ, quæstui per omnia student. At siqui melioris propositi videntur, neqꝫ possidentes neqꝫ negociantes, quod est multo turpius, sedentes munera expectant, atqꝫ omne vitæ decus mercede corruptum habent, dum quasi venalem præferunt sanctitatem. Sed longius quam volui egressus sum dum me temporum nostrorum piget tædetqꝫ. Sulp. Sever. Hist l. 1 c 43.

Sulpitius l 2 Hist. c 47 de Persecutione Dioclesiani locutus ait: Multo avidius hunc martyria gloriosis mortibus quærebantur quam nunc Episcopatus pravis ambitionibus appetuntur.

Prisciliano occiso non solum non repressa est hæresis quæ illo auctore proruperat, sed confirmata, latius propagata est. — Quin et jurare per Priscilianum, summa religio putabatur, ac inter nostros perpetuum discordiarum bellum exarserat: quod jam per quindecim annos fœdis dissentionibus agitatum, nullo modo sopiri poterat. Et nunc, cum maximè discordijs Episcoporum turbari aut misceri omnia cernerentur, cunctaqꝫ per eos odio aut gratia metu, inconstantia, invidia, factione, libidine, avaritia, arrogantia, desidia, essent depravata, postremo plures adversum paucos bene consulentes, insanis consilijs & pertinacibus studijs certabant: inter hæc plebs Dei & optimus quisqꝫ probro atqꝫ ludibrio habebatur. Sulp. l. 2. Hist in fine. Hæc \et contentiones Arianorum/ erant intestina bella de quibus Severus initio Historiarum sic scribit. Visum est mihi est non absurdum, cum usqꝫ ad Christi crucem, Apostolorumqꝫ actus, per sacram historiam cucurissem, etiam post gesta convertere, excidium Hierosolymæ, vexationesqꝫ populi Christiani & mox pacis tempora, ac rursum ecclesiarum intestinis periculis turbata omnia locuturus.

<32v>

Nunc carnimus plurimos [sc. Episcopos] hanc rem [sc. {illeg} ordinationem Presbyterorum \Clericorum/] beneficium facere, ut non quærant qui eos qui possunt Ecclesiæ plus prodesse et in Ecclesia erigere columnas sed quos vel ipsi amant, vel quorum \sunt/ obsequijs sunt deliniti, vel pro quibus majorum quispiam rogaverit: &, ut deteriora taceam qui ut clerici fierent, muneribus impetrarunt. Hieronymus Comment. in Titum cap 1 prope initium.

De trium Hypostase{illeg} con origine & significatu consule Hieronymi Epistolas ad Damasum Tom 2 p 48. Ex eadem epistola constat Vrsicinum fuisse Arianum, & Hieronymum ex auctoritate Pontificis Romani pependisse, Orientem item eo tempore (hoc est regnante Valente) Eusebianum fuisse

<34r>

Historia Ecclesiastica post Tempora Theodosij

Vltra locum unde Mæotidis paludis irruptio incipit habitant Gothi Traxitæ nomine, non multi, sed qui Christianorum legem colentes, eam accuratè tuentur. Vocant autem incolæ Tanaim etiam hanc irruptionem, quæ a Mæotide Palude incipiens ad Euxinum usqꝫ pontum pertinet itinere ut aiunt dierum viginti: ἔιτε δὲ Ἀρέιου δόξης ἐγένοντό ποτε ὁι Γοτθοι ὁυτοι, ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα Γοτθικὰ ἔθνη, ἔιτε καὶ ἄλλοτι ἀμφὶ τη δόξη ἀυτοις ἤσκητο, ὀυκ ἔχω ἐιπει{illeg} ἐπὲι {illeg} ὀυδὲ ἀυτὸι Ἰσασι. ἀλλὰ φιλία τὲ τ{illeg}ανυν καὶ ἀρπαγμοσύνη πολλη {illeg} τιμωσε τὴν δόξαν. An vero Arrianæ opiniones \fidei Arij/ facti sunt olim participes hi Gotthi sicut cæteræ gentes Gotthicæ, \an/ aliunde circa opinionem fidem instructi fuerint, non dixero, siquidem nec ipsi id sciunt sed hodie amore multo et tranqillitate {sic} hanc fidem colunt. Procop. fragment. de priscis sedibus et migrationibus Gotthorum [apud Iornandem Edit. Vulcanij. in Bibl. pub.] Quære an τὴν δόξαν de fide Ariana vel de fide Christiana intelligatur.

Iijs Iis beneficijs Martyrum [sc. miraculis quæ ad sepulchra fiebant] in quantum

Liber diurnus Romanorum Pontificum

ex antiquissimo Codice MS in lucem editus opera et studio Ioannis Garnerij Presbyteri e Societate Iesu, qui notas dissertationesqꝫ addidit, anno 1679, Parisijs. In titulo autem notatur annus 1680.

<35r>

De Arrianis et Eunomianis et Macedonianis

Rides [Vigilanti] de reliquiis Martyrum, & cum autore hujus hæreseos Eunomio Ecclesijs Christi calumniam struis, nec tali societate terreris ut eadem contra nos loquaris quæ ille contra ecclesiam loquitur? Omnes enim sectatores ejus Basilicas Apostolorum et martyrum non ingrediuntur, ut scilicet mortuum adorent Eunomium, cujus libros majoris autoritatis arbitrantur quam evangelia. — Eunomius has præstigias dæmonum esse confinxit et non vere clamare dæmones sed sua simulare tormenta. Hieron. adv. Vigilantium. Ep 2. scrpt. Imperante Honorio.

Hæretici nuper sub magistro cerebroso in Gallia pullula{illeg}runt qui Basilicas Martyrum declinantes, nos qui ibi ex more oratione \ex more/ celebramus, quasi immundos fugiunt. Hoc autem non tam illi faciunt quam habitantes in eis Dæmones: fortitudinem et flagella sancti cineris non ferentes. Quis autem Hæreticorum non requiescit in memorijs, non dormit in specubus magistrorum? Qualis fuit Marcion et Valentinus & nuper Eunomius, mentis immunditiam leprosa carne contestans. Hieron. lib. 18 in Isaiam c 65.

Arius et Eunomius et eorum sequaces, Christum verbum assumpsisse corpus sine anima docebant. Theoderitus in Demonstrationibus per syllogismos – c 3. & Hæret. ffab. l 5. c 11.

Siquæ forte Synodales epistolæ vocem consubstantialis aut reticent aut omnino rejiciunt, eas Sabinus Macedonianæ sectator hæresios studiosè operi suo miserit: contrarias vero sciens ac prudens silentio transilit. Socrates lib. 2. c 17. Macedoniani docebant Homoiusion Socr. l 2 c 40, 45. {illeg} Theod l 2 c 6.

Orientales Macedonium ejecerunt cum creaturam dicere abnueret eum quem sacra scriptura filium appellat. Quam ob causam ab illis sejunctus, propriæ sectæ auctor ac patronus extitit: quippe qui consubstantialem quidem patri filium esse ipse quoqꝫ negaret: similem vero per omnia genitori suo diceret: spiritum autem sanctum disertis verbis creaturam appellaret. Theod l 2 c 6.

De fide Donatistarum vide p 72

Macedonius, – licet ejusdem substantiæ patrem et filium dixerit, sanctum tamen spiritum creaturam vocans, reus totius trinitatis fuit. Cassian. lib 1 de incarnat.

Et Ioannes dicit Hæreticos esse Antichristos, Arrianos utiqꝫ designans. Hæc enim Hæresis post omnes hæreses cœpit et ex omni hæresi venena colligit. Sicut enim de Antichristo scriptum est quia aperuit {sic} os suum in blasphemiam adversus Deum blasphemare nomen ejus et bellum facere cum sanctis ejus: ita et isti ffilio Dei derogant, nec martyribus perpercerunt: et quod fortasse ille non faciet, scripturas falsavere divinas. Ambros de Fide lib: 2 \cap 4/ sub finem.

<36r>

De Patribus, \scriptoribus/ Concilijs, & Authoritate Ecclesiastica

De Apocriphis consule decretum Concilij Romani sub Gelasio P.I. quod in farragine Conciliorum legitur, et apud Gratianum in decreto.

Non infirmatur dogmatum fides eo quod diversum docuisse videantur quibus Ecclesia auctoritatem non tribuit. Iustinus, Arnobius, Lactantius, Ecclesiæ homines fuerunt sed Laici. Summus quidem vir Iustinus et instituti nunquam satis laudati, qui cum fidei hostibus agendo, martyrium sibi conciliavit. Sed sicubi erravit, quid ad authoritatem Ecclesiæ e plebe fidelis? Arnobius Catechumenus, si in hæreticorum libros inciderit & eorum dogmata quasi ad fidem pertinentia fidei hostibus opposuerit (quod ab eo factum lib. 2 omnes fatentur,) quis hoc Ecclesiæ interesse putet? Quid quod Lactantius censente S. Hieronymo aptior refutandis Gentilibus quàm fidei confirmandæ reperiatur? Quid quod in exponendo Trinitatis dogmate erroneus? Nam Tertullianus, quem S. Hieronymus Ecclesiæ hominem non fuisse, eleganter judicat, tantum valebit quantum vel historiæ fide refert ver argumentando conficit. Quid Alexandrinus Clemens? quem, satis est, quod Apocryphis Gelasius accenset Gelasius. Quid Origines? cujus casum, tam præclarè tam supra modum meriti deplorant omnes meritò, cum Vincentio Lerinensi \Vincentio/, omnes Ecclesiæ studiosi \✝ Non obstare vel –/. < insertion from the bottom of f 36r > ✝ Non obstare vel traditæ fidei vel communionis legi, quod Origenis multas sententias in utramqꝫ incurrere constet; argumento est, quod eorum nomine, vivente etiam Origine lis contestata sit licet propterea, neqꝫ Ecclesiæ communione neqꝫ Sacerdotij honore caruerit. Thorndike ib. c. 25. p. 492. < text from f 36r resumes > Thorndike de Rat. fin. Contr. Eccl. c 5 c 25. p 492.

Non improvida PP. veneranda sapientia, Fideli posteritati, quæ essent Canonica dogmata definivit; Certam librorum etiam veterum in auctoritatem recipiendorum sancto spiritu instituente summam præscribens – Et paulo post – Christiana fides Canonicarum Legum & Synodicarum disciplinarum ob Patrum regulis constitutis, stabili et inconcusso tramite limitatur. Hormisda Papa in Epist. ad Possessorem Episc. Africanum. citante Thorndikio de Rat fin Contr. Eccl c 25 p 493.

Thorndikius ostendens quomodo primi patres ecclesiæ cum Ordinationis successione fidei doctrina institutionem fidei et docendi auctoritatem propagabant, addit, hac igitur ratione Iustini, Clementis, Arnobij, Lactantij, Tatiani, Athenagoræ sententius novit esse præscribendas Ecclesiæ Traditio; contendo; tanquam Ecclesiæ patrum, quorum auctoritate propagata videri debeat; quorum partim Laici fuerint Ecclesiæ autem communione gaudentes; partim non plusquam Presbyteri. Tertullianus autem propter Ecclesiæ communionem propter Montani prophetias repudiaret. In Origine hæret difficultas, sive ob ingentia in Ecclesiam merita, sive quod in fidei Regulâ labefactandâ non solus esse videri possit. Nam quod filium et spiritum Sanctum Patre minores facere videtur, id ei, non solam cum eis quos diximus, commune videtur; sed et antiquioribus Irenæo et Theophilo, lociqꝫ in Ecclesia sublimioris; tum et Dionysio Alexandrino & Neocæsariensi Gregorio, discipulis suis, magnæ postmodum in Ecclesia auctoritatis. Thorndike de Rat. fin. contr. Eccl. c. 25 pag 495.

Sive novi Samosateniani contendant, integrum sibi esse, solutis Traditionis mœnibus, novas scripturæ interpretationes comminisci; Sive quis novus Arrianus existat, qui sibi licere contendat quod Origeni, quem Ario prælucissa ferunt: damnatus cum Sabellio Samosatenus (cujus Hæresin adsciscere cum Samosateno semper necesse fuit, ut de spiritu sancto ex sua de filio sententiâ responderet) ostendit aliud traditum tenuisse tum Ecclesiam. Cùm autem Origenem Ecclesiæ ab initio suspectum fuisse constet, cùm Dionysium Alexandrinum (qui contra Sabellium scribens, rationes adhibuerat quæ ad Arianum, qui postea fuit, sensum inclinare {sic} visæ sunt) a suis Presbyteris ad R. Sedem delatum fuisse quasi Regulam fidei non teneret, seqꝫ ipsum excusasse: quis sanus receptam Ecclesiæ Regulam neget, ad quam exacta sint quæ Dionysius scripserat. Thorndike de Rat. fin. contr. Eccl. c. 25. p 495.

<37r>

De Hæresibus et Hæreticis.

Corrigatur Samosatensis divinæ factus auditor vocis auscultator vocis, dicentis Corpus meum, & non Christum præter me Verbum, sed \una/ mecum illum \Christum/, & me cum illo \Christo/ nominantis. Chrisma enim sum ego Verbum & quod a me ungitur est homo. Non igitur sine me unctus sive Christus nominari debet, sed una mecum, cum mei sit existentis in illo. Igitur manifestatio missionis Verbi ostendit unionem ejus cum Iesu filio Mariæ qui per interpretationem Servator dicitur propter {illeg} \idqꝫ/ non alia de causa quàm propter unionem \quod unitus sit/ cum Deo Verbo. Hoc ostenditur dicto{illeg} illo{illeg}: Qui misit me Pater & a me non veni sed Pater me misit. Vnionem enim cum homine, quod natura invisibilis per visibilem innotescere posset, missionem nominavit. Athanas. Orat 5 contr. Arian. in fin.

Christus genitus ex Patre non corporum more sed per ταις τομαις ἢ ταις ἐκ διαιρέσεων ἀπο᾽ρ῾ροίαις per sectiones aut defluxos divisionum quemadmodum Sabellio videtur & Valentino, sed modo ineffabili. Alexander Epist ad Alexandr. Byzantij apud Theod. l 1 c 4.

Doctrina Arij est Ebionis et Artimæ & Pauli Samosateni. Alexander ib.

ffilium dicimus fœtum sed non tanquam unum e cæteris. Nec quemadmodum Valentinus asseverabat emissionem quandam illum esse esse patris fœtum, aut ut Manichæus eundem illum fœtum partem esse dixit patri consubstantialem. Neqꝫ ut Sabellius qui unitatem dividens υἱοπάτορα filio-patrem dixit. Non item ut Hieracas Lucernam a Lucerna aut Lampadem in duas partes divisam. Arius Epist. Encycl. apud Epiphan. hær. 69

Sabelliani nomine quidem filium confitentes, reipsa vero ac veritate substantiam illius reprobantes Iudaismum denuò renovant. Nam quando verbum illū esse confitentur τω ἐνδιαθετω interno verbo comparant et cum sapientiam illum esse dicunt, similem faciunt \τη έξει τη ἐκ ψυχη/ habitui illi qui in anima eruditorum consistit. Quapropter et unum constituunt Patris et filij προσωπον personam, quòd et homo unus dicatur, non divisus propter verbum et sapientiam quod in se habet. Basil Hom. 27 contra Sabellianos p. 602.

Non satis est perso προσώπων personarum numerare differentias sed fatendum est unamquamqꝫ personam {illeg} έν ὑποστάσει ἀληθινη ὐπαρχειν in vera substantia subsistere. Alioquin figmentum illum personarum non substantialium neqꝫ ipse Sabellius reprobasset: cùm diceret eundem Deum unum quoad subjectum existentem, pro re nata transformatio {sic} & nunc ut patrem nunc ut filium nunc ut spiritum sanctum loqui. Basil. Epist. 64. p. 850.

In fidei expositione quæ ἡ κατὰ μερος dicitur et Gregorio Thaumaturgo tribuitur, notantur Sabelliani qui Sapientiam in Deo existimant esse sicut in homine sapientiam humanam qua sapiens est: et Verbum simile esse interpretantur verbo quod ore profertur, vel mente concipitur, nulla hypostasi. Tum ita: Quocirca Sabellium fugimus qui dicit eundem esse patrum et fillium: Patrem quidem dicit eum qui loquitur Filium vero verbum in Patre manens & tempore creationis patefactum, completis verò rebus in Deum remeans. Idem dicit de spiritu sancto. Hæc citat Petavius Theol. Dogm. {illeg} Tract 2. l 1 c 6. p 34

Sabellij et sociorum hæc est opinio eundem esse patrem et filium et spiritum sanctum; ut ad eandem tres appellationes conveniunt in una Hypostasi tres sint appellationes, aut ut in uno homine sit sit corpus et anima et spiritus. Et quidam ut corpus {illeg} esse patrem, ut anima filium, et ut spiritus {illeg} habet hominis sic esse {sic} {illeg} spiritum sanctum in deitate sic habere. Epiphan. Hæres. 62. Addit et solis similitudinem in quo triplex inest {illeg} ἐνέργ{illeg}α illuminandi vis, calefaciendi & rotunda figura seu solis ipsum corpus quod discum vocant. ac vim calefaciendi responderi spiritui sancto, illuminandi autem filio Patrem vero formam esse totius Hypostasis. ffiliū proinde radij instar certo tempore emissum post absolutam Evangelij procurationem ad auctorem suum redijsse &c. Vide locum.

Idem de Sabellianis docet Athanasius in libro contra Sabellianos \p 662 A/. Cum enim {illeg} unā trium personarum {illeg} substantiam \hypostaseas/ essentiam docuisset. At non inquit, ideo tria hæc in unum complectens, ex quo, per quem, et in quo, ea trinitate unitatem \facere/ violenter admitor. Neqꝫ hominem ex tribus spiritu anima et corpore compositum intelligens, eadem modò de Deo sentio, quod ille [sc. Sabelliani] audent; neqꝫ sub ejusmodi \impia/ opinione indivisibilem prodo.

Propria Sabelliani dogmatis labes hæc fuit qui personas tres quasi partes quasdem divinitatis ejusdem constituit, asserens patrem velut corpus esse, filium animam autem esse filium , spiritum verò humani esse similem, ut refert Epiphanius. Athanasius quoqꝫ in libro contra Sabellianos, Sic igitur, inquit, unus deus est pater & una divinitas Patris et ffilij. Vt autem est assertio tua [Sabellj] unus erit compositus ex duabus partibus imperfectis. Petav. Dogm. Theol. Tract     lib 2. c 4. p 126.

<37v>

Verbum, dicebat Sabellius, haud ἐνυπόστατον substantialem esse, sed προφόρικον prolatitium et transiens ut vult Epiphanius. At suspicor tamen hunc Verbum et spiritum pro facultatibus substantialibus licet non pro substantijs habuisse. Idem Epiphanius in synopsi libri secundi Tomi primi & in Anacephalæosi affirmat Sabellium cum Noetio sentientem in plerisqꝫ, hoc uno discrepasse capite quod non ut ille passum esse Patrem arbitraretur. At Athanasius in libro de Synodis eos a Romanis Patripassianos vocari dicit quos Græci Sabellianos nominant Et Augustinus tract 36 in Ioan. Sabelliani, {illeg} inquit, dicti sunt quidam hæretici qui vocantur patripassiani; qui dicunt ipsum patrem passum fuisse.

Homousion sermonem ad veram et legitimam ex Deo Patre unigeniti nativitatem sumus amplexi: detestantes secundum Sabellij blasphemias ipsam unionem, neqꝫ aliquam partem patris esse filium. intelligentes sed ex toto atqꝫ perfecto innascibili Deo totum atqꝫ perfectum unigenitum Deum natum. Hæc Synodicā Concilij Gallicani Tom. 1 1 Concil Gallic. p. 16. {illeg} in Quæ et in Hilarij fragmentis extat. Et a Petavio Dogm. Theol. Tr     l.     c.     citatur.

Origenes mundum æternum esse credidit. Ipsum etiam Dei Verbum ab æterno genitum fuisse & ideo Deum esse, \adstruebant/ Ariani quidam, quos Psathyrianos appellatos esse testis est Theodoretus (lib. 4, contra Hæret.) adstruebant.

Epiphanius Hær 76 tradit Ætium & Eunomium eorumqꝫ discipulos Anomæos dictos asseverasse se non fide tantum cognoscere Deum sed perfectè quasi manibus attrectarent ut non tam seipsos quam Deum perfecte scrirent Et cum in eos aliquis inciderit ac de mandatis Dei mentionem fecerit hoc quod ab illo profectum est dictum usurpant dictum: Nihil est aliud quod Deus a nobis requirat nisi ut cognoscamus ipsum tantum. Quemadmodum Christus dixit his verbis: Da ipsis Pater habere in se vitam Hæc est autem vita, ut cognoscant te solum verum Deum & quem misisti Iesum Christum. Epiphan. p 916. Hanc Anomæorum vocem Deum se tam exactè nosse quam quisquam seipsum alij commemorant et enixe impugnat ut Basilius, Gregorij duo, Chrisostomus Cyrillus Alexandrinus Theodoretus &c. Et quidem res sensibiles et corporeas (utpote crassas et complexas) se ignorare dicebant; Deum verò quod Ens simplicissimum sit \se/ facilius cognoscere.

Qui vsiam et Hypostasin idem esse statuunt coguntur personas fateri esse diversas & in eo ipso quod Hypostases tres dicere verentur Sabellij impietatem non videntur effugere, qui et ipse passim propriam notionem confundens personas distinguere conatur unam et eandem Hypostasin affirmans pro eo atqꝫ res tulerit varie transformari. Basil Epist 391 Ad eundem modum loquitur in Epist 349. Et Gregorius in calce Orat 21 refert eos qui personas tres profiterentur Sabellianæ insimulatos esse perfidiæ Arianæ autem eos qui Hypostases tres profiterentur.

Dionysius Pontifex Romanus apud Athanasium (lib. de decret. Nic. Syn.) contra Sabellianos disputans eos deinde redarguit, qui ex adverso pugnantes divinitateis principatum {illeg} monarchiam ἐις τρεις δυνάμεις τινὰς καὶ μεμερισμένας ὑποστάσεις καὶ θεότετας τρεις in tres virtutes ac distinctas hypostases et deitates secabant.

Lactantius in libris suis et maxime in Epistolis ad Demetrianum Spiritus Sancti negat substantiam, et errore Iudaico dicit eum vel ad Patrem referri vel ad filium et sanctificationem utriusqꝫ personæ sub ejus nomine demonstrari. Hieronymus Epist. ad Pammachium et Oceanum

Donatistæ plurimi hoc confitentur de filio quod nos, quod æqualis sit patrifilius ejusdemqꝫ substantiæ: alij verò eorum ejusdem quidem substantiæ confitentur sed æqualem negant. Augustin de Verbis Apostoli serm. 31. t 10. f 84. E.

Donati (illius qui Majorino successit) extant scripta ubi apparet eum etiam non catholicam de Trinitate habuisse sententiam: sed quamvis ejusdem substantiæ, minorem tamen Patre filium et minorem filio putasse spiritum sanctum Augustin de Hæres. Tom 6. f 6. H.

Donati, a quo Donatiani, (non primi sc. sed illius qui Majorano successit) extant multa ad suam Hæresin pertenentia, et de spiritu sancto liber Ariano {illeg} dogmati congruens. Hieron. catal. Script. Eccl.

Gnostici, Manichæi, et Priscilianistæ, animas humanas de substantia \Dei/ confectas Deoqꝫ consubstantiales esse crede docebant. Augustinus de Hæres.

Verbum Sabelliani tale ascribunt quale homines in sua mente concipiunt et Sapientiam qualis ea quæ nostri animi ΕΚ attribuunt. Ideoqꝫ unam personam {et una cum} Verbo asseverant quemadmodum hominem unum dicimus cum sua {ratione} verborumqꝫ in animo conceptis. Athanas. Contra Sabellianos p. 651. C .

Sabell{ius} inexplanabili est confusus unitatem substantiæ in Patre <38r> et filio et spiritu sancto inseparabilem sentiens quod æqualitati tribuere debuit, singularitati dedit: et cùm veram Trinitatem intelligere non valeret unam eandemqꝫ credidit sub triplici appellatione personam. Leo I Papa Serm. 4 in nativitate Dni

<39r>

Ex Petavij Dogmatîs Theologicis lib 1 Tract. 1

Nihil est quod non in substantia sua & creatione corporeum sit: & omnium sive in cœlo sive in terra, sive visibilium sive invisibilium elementa formata sunt. Nam et animarum species sive obtinentium corpora, sive corporibus exulantium, corpoream tamen naturæ suæ substantiam sortiuntur: quia omne quod creatum est, in aliquo sit necesse est. Hæc Hilarius Can. 5 in Matth. Vnde Claudianus Mamertus contra ffaustum Regiensem scribens qui animas nostras corporeas putabat, fatetur ipsum consentaneum sibi Pictavium Hilarium habere, qui scilicet inter complura præcelsarum disputationum suarum quiddam secus sentiens, duo hæc veris adversa disseruit: Vnum quod nihil incorporeum creatum dixit, aliud nihil doloris Christum in passione sensisse. Hæc Claud. Mamert. lib. 3 de statu anim. Tom. 4. Bibl. patr. Col 637. Citante Petavio l 2 c. 1. p 107, & Hilarium excusante.

<40r>

De Synodo Serdicensi & Ariminensi

That the Councel of Serdica did write concerning ye faith as tis recorded by Sozomen \Theodoret/ contrary to Athanasius appears by Ieroms ye testimony \of Soebadius in Ierom/ de Script. Ecclesiasticis in Soebadio, & apud Baronium an 357. §16. & \perhaps/ by the testimony of Hilary contra Constantium p 333. B, his verbis. Damnas quoqꝫ substantiæ nomen quo te et Sardicensi Synodo et Sermicensi pium esse mentiebaris.

<41r>

De Trinitate.

Τούς δὲ λέγοντας — ὁτι ἐξ οὐκ ὀντων ἐγένετο, ἢ ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως ἢ οὐσίας — τούτους ἀναθεματίζει ἡ καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ ἐκκλησια. Verba sunt Nicæni Concilij. Vnde colligit Petavius hos Patres pro synonymis habuisse has voces ὑπόστασιν & οὔσίαν. Et Basilio Magno battofogiam objiciente: Respondet Petavius Patres hic ad Arium respecisse qui per utramqꝫ vocem idem intelligeret ut in Epistola sua ad Alexandrum videre est. Idem nequis in voculis contensiosè fucum deinceps faceret, utramqꝫ caute positam fuisse, perinde atqꝫ hæ expressiones synonymæ, ffuisse aliquando quando non erat, & ex non extantibus fuisse, ab ijsdem patribus positæ & condemnatæ fuerunt. Adhæc Athanasium in epistola ad Africanos {scribere {sic}} Nicænos Patres contra Eusebianorum versutias vocem του ὁμοουσίου \in symbolo/ posuisse ut varias quæ in scripturis occurrunt loquendi formulas exprimerent, atqꝫ inter alias quod χαρακτηρ της ὑποστάσεως (Heb. 1) dicitur. Deniqꝫ quod Synodo Nicænæ interfuere Patres aliqui, qui postea, tum collecti in Synodis, tum seorsim singuli ὑπόστασιν pro ὐσία sumpserunt; quod nunquam fecissent si contrarium apud Synodum Nicænam statuissent. Petav. Theol. Dogmat. Tract 2. l 4. c 6. p 314. Citat dein Petavius {sic} posteriorem partem Epistolæ Synodicæ Concilij Sardicensis, (quam dicit apud Athanasium deesse ut libro primo monuerat) ubi Ariani ob tres Hypostases damnantur & una Hypostasis \sæpius/ statuitur. Citat Romanum item Concilium sub Damaso collectum Episcoporum nonaginta, quod Spiritum sanctum ejusdem Hypostasis et Vsiæ, definit, esse cum Patre et ffilio his verbis. Χρὴ δὲ της ἀυτης ὑποστασεως καὶ οὐσίας καὶ τὸ πνευμα τὸ ἁγιον πιστέυειν. Apud Theod. l. 2. c. 22. & Sozom l. 2 c 23. & Niceph l 11. c 31.

Ἡ δὲ ὑποστασις οὐσία ἔστιν καὶ οὐδεν ἄλλα σεμαινόμενον ἔχει \ἤ ἀυτὸ τὸ ὂν/ &c Hypostasis est usia nec aliam habet significationem, {illeg} nisi hoc ipsum quod est; quam Hieremias vocat ὑπαρξιν exstantiam his verbis: Et non audierunt vocem extantiæ. Nam Hypostasis et usia idem est cum extantia. Est enim et existit. Athanas. in Epistola ad Africanos. |Vide et Epistolas Liberij Athanasijqꝫ ad invicem.|

Et in Vt unum est principium et ideo unus Deus, ita plane ac revera una est quæ vere est οὐσία καὶ ὑποστασις μια ἐστὶν ὴ λέγουσα ἐγώ ἐιμι ὁ ών usia et hypostasis una est quæ dicit {sic}: ego sum qui sum. Orat 5. Contr. Arian.

Item in libro de Synodis Basilium Ancyranum et Semiarianos collaudat quod non longe a vera professione distent: ut qui una cum Nicænis patribus filium asserant, ex usia esse Patris et non ex altera Hypostasi: ex quo sequitur esse homoüsion. Atqui Basilius iste cum semiarianis ὑπόστασιν nihil aliud quàm ὀυσιαν definit {sic} {illeg} apud Epiphanium Hæres. {illeg} 73. – Cum igitur Athanasius Basilium talia sentientem laudet, quis non videt Concilium Nicænum ex opinione Athanasij – istas duas voces promiscue usurpasse. Petav. Theol. Dogm. Tr. 2. l 4. c. 8. p 315.

Hypostasin pro Vsia Epiphanius etiam sumit, ut in Anchorato, N. 6. Si dicas, inquit consubstantiale, vim Sabellij dissolvisti. Ὁπου γὰρ τὸ ὁμοούσιον, μιας υποστάσεώς εστι δηλοστικὸν. Nam ubi est consubstantiale unam substantiam \hypostasin/ significat. Rursus in Hæres. 69 quæ est Arianorū: Ignorant, inquit, idem esse hypostasin et {illeg} usiam dicere: Quod deinde confirmat. Et in Hæresi 74: Trinitas hæc, \inquit,/ sancta nominatur, quæ sunt tria, una concordia, una Deitas, ejusdem potestatis, της ἀυτης ὑποστάσεως ejusdē hypostasis.

Cyrillus item Hierosolymitanus Catechesi sexta Deum dicit τον πολυώνυνυμον καὶ παντοδυναμον καὶ μονοειδη τὴν ὑπόστασιν, multinominem et omnipotentem et uniusmodi hypostasis.

Ex Latinis Marius Victorinus Afer in opusculo de homoüsio: Ergo inquit hoc nemo negat, hoc esse Græce ὀυσίαν vel ὑπόστασιν dicunt, nos uno nomine Latinè substantiam dicimus. Idem in secundo libro adversus Arium idem docet.

Item Hieronymus in Epist 57 copiose de significatione hypostasis disserit, ac demonstrat idem esse atqꝫ usiam proindeqꝫ tres hypostases dicere metuit. Et Basilius Epist 349 Antiochenos. Paulini episcopi partiarios redarguit quod hypostases tres negarent ac personas tantummodo tres admitterant, docens Sabellium hoc idem statuisse

Anastasius Sinaita in ὁδηγω Th c, 6, p. 96 Theorianus in Legatione ad Armenos p 110, testatur Exteri, inquit, sapientes individuum sive hypostasin et quod unum est numero definiunt usiam, quod sane divini patres non admittunt. Quippe Patres illi Deiferi usiam et naturam \esse/ dicunt <41v> universalia quam scriptores exteri formam sive speciem appellarunt. Ideo in sancta Trinitate naturam unam & usiam esse professi sunt, Hypostases vero tres: natura nimirum et usia plueres Hypostases continente. Hæc ille apud Petav. Dogm. Theol. Vol 2 l 4 c 1 n 2

Ὄυτε γὰρ {illeg} υἱοπάτηρα φρονούμεν ὡς ὁι Σαβέλλιοι, λέγοντες μονοούσιον καὶ οὐχ ὁμοούσιον, καὶ ἐν τούτω ἀναιρουντες τὸν υἱον τὸ εἰναι τὸν υἱον. Non sapimus ffilio-patrem cum Sabellianis, dicentes μονοουσιον non vero homousion, et eo ipso tollentes filium. Athanasius in expositione fidei.

Nazianzenus Orat. 21 in Athanas dicit usiam significare τὴν φύσιν της θεότητος, Hypos naturam deitatis, person Hypostases verò τας των τριων ἰδιότητας trium proprietates.

Natura Boetius libro de duabus naturis ait Græcos ita loqui solitos: Vsiæ in generalibus esse possunt, in particularibus solis subsistunt.

Ruffinus in supplemento Eusebianæ Historiæ l 1 c 29, Substantia, inquit ipsa rei alicujus naturam rationemqꝫ qua constat, designat: subsistentia autem uniuscujusqꝫ personæ hoc ipsum quod extat et subsistit, ostendit.

Hilarius quod Græcè ita conceptum erat ab Arianis in Antiochensi formula: ὡς εἰναι τη μὲν ὑποστάσει τρία, τη δὲ συμφονία ἑν; his verbis reddit ut sint quidem per substantiam tria per consonantiam vero unum.

Ioannes Maxentius (Tom. 4. Bibl PP col 485) in Dialogo 2do tres in Deo substantias agnoscit et Sabellium notat qui sicut unam naturam sic unam et substantiam sive personam asserit Trinitatis. Item: nisi forte nominibus tantum & non substantijs sive personis Trinitatem juxta Sabellium, sicut superius dictum est & Paulum Samosatenum, esse contendis

Augustinus 7 de Trin c 4 a Græcis, ait, dicitur una essentia, tres substantiæ; a Latinis una essentia vel substantia tres personæ. Sic Isidorus Isidorus Originum 7, Fides, inquit, apud Græcos de Trinitate hoc modo est: una οὐσία, ac si dicatur una natura, aut una essentia; tres Hypostases, quod resonat in Latinum tres substantias. Nam Latinitas proprie non dicit de Deo nisi essentiam; substantiam vero non propriè dicit sed abusive, quoniam vere substantia apud Græcos persona intellegitur, non natura.

Isidorus Hispalensis lib 1 de Differen Num. 2 & seq. substantiam apertè pro essentia sumit.

Victorinus Afer, negat op qui floruit imperante Valente & Theodosio (in 1 con. Ari. col 187 To 4 Bibl PP) negat oportere dicere duas personas unam substantiam: sed duo Patrem et filium ex una substantia: dante Patre a sua substantia filio substantiam in hoc in quo genuit filium. Et eodem in libro. Non enim oportet dicere nec fas est dicere unam esse substantiam, tres esse personas. Si enim ista ipsa substantia et egit omnia & passa est, Patripassiani ergo et nos absit.

Augustinus \lib 3/ contra Maximinum c 15 lib. 2 \cap 2/ de moribꝰ Manichæorum cap. 2. Nam et ipsa natura, inquit, nihil est aliud quam id quod intelligitur in suo genere esse aliquid. Itaqꝫ ut nos jam novo nomine, ab eo quod est esse, vocamus essentiam, quam plerumqꝫ substantiam etiam nominamus: ita veteres qui hæc nomina non habebant, pro essentia et substantia naturam vocabant.

Prudentius in Hamartigenia ita canit

Non tamen iccirco duo Numina, nec duo rerum

Artifices, quoniam generis dissentio nulla est.

Hilarius lib 8. Neqꝫ alterius generis Deus est, sed Pater et filius unum sunt.

Eusebius Emissenus Hom 1 de Symbolo. Tres inquit, videntur in distinctione sed unum probantur esse in genere.

Neqꝫ ταυτοούσιον appellamus, ne vox ista a nonnullis usurpata Sabellianum ad Dogma trahatur. Epiphan. Hæres. 76, n. 7.

Substantia in eo quod substantia est, maxime si sit ejusdem generis, & hæc in duobus pluribusve sit, hæc eadem non similis dicitur esse substantia. Vt anima substantia est, sint licet multæ animæ, in eo quod animæ sunt, una est illis {eademqꝫ} substantia. Marius Victorinus cont. Arian. lib. 3. disputans pro homousio contra homoiusion. <42r> Hilarius in libro de Synodis Semiarianos laudat quod filium Patri per omnia similem dicerent. Et pluribus ostendit dogma plane catholicum esse. Imò utile esse docet non solum unam substantiam Patris & ffilij asserere sed etiam similem, ne in Sabellij delabamur errorem qui personæ [forte substantiæ] solitudinem invexit. Et addit Si Pater neqꝫ aliam naturam neqꝫ aliam neqꝫ dissimilem ei, quem \[melius quæ]/ impassibiliter generabat, dedit, non potest aliam dedisse nisi propriam. Ita similitudô proprietas est, proprietas æqualitas est, & æqualitas nihil differt. Quæ autem nihil differunt unum sunt, non unione personæ sed æqualitate naturæ.

Augustinus contra Maximinum cap. 15. Si per omnia similem diceretis, consequenter intelligeremini quod eos diceretis unius ejusdemqꝫ esse naturæ, id est sive substantiæ

Cyrillus Alexandrinus tum in alijs locis tum in tertio Comment. in Ioan. docet filium non operatione tantum sed natura et substant similem esse patri, sed naturæ substantiæqꝫ \istam/ similitudinem esse ostendit. Idem docet in Dialog. 1 \de Trin/ addens ex per omnimoda similitudine sequi homousion. Idipsum in secundo Commentariorum in Ioannem docet, & in Thesaurorum nono capite lib. j. ut ab Euthymio citatur, ubi scribit, quod autem in omnibus simile est etiam consubstantiale est.

Basilius Arianis τὸ τρίθεον objicientibus respondet, Nos unum Deum non numero sed natura profiteri. Basil Epist. 141

Aliqui tamen ut

Profitentur tamen Patris ffilij et SS naturam, {illeg} substantiam, essentiam, Deitatem non similem sed unam. Vnde aliqui se per ὁμοούσιον non ομο non {sic} similitudinem sed indentitatem {sic} substantiæ intelligere, non ὁμοιούσιον sed ταυτοούσιον profiteretur intelligere: hoc est Patris et filij male et improprie dici similem speciem proprie et rectè eandem.

Quæ est ratio communis ad propriam eandem habet usia ad Hypostasin Nam unusquisqꝫ nostrum et secundum communem usiæ rationem esse participat et secundum peculiares sibi proprietates talis vel talis existit. Sic in Deo usiæ ratio communis est: velut bonitas, divinitas: & siquid aliud intelligatur. At hypostasis, in proprietate paternitatis aut filietatis aut potentiæ {sic} sanctificantis cernitur. Basil Epist. 369.

Basilius epist Chrysostomus Hom. 1 ad Pauli epist 1 ad Tim. similis est, inquit, Patri filius; sed non itidem ut in Deo: major enim hic propinquitas. Illic enim etsi substantia sunt idem, tamen multis alijs differunt, colore, habitu, prudentia, tempore, proposito voluntatis, ijs quæ insunt in animo, ijs quæ corpore externis rebus; ac pluribus alijs invicem distant, quam inter se conjunguntur. At in Deo nullum est ejusmodi discrimen.

In fine libri Periarchôn docet Origenes: omnes rationabiles naturas, id est Patrem et ffilium et Spiritum Sanctum, angelos, potestates, dominationes, cæterasqꝫ virtutes: ipsum quoqꝫ hominem secundum animæ dignitatum unius esse substantiæ. Intellectualem, inquit, rationalemqꝫ naturam sentit Deus & unigenitus filius ejus & spiritus sanctus: sentiunt angeli et potestates, cæteræqꝫ virtutes: sentit interior homo, qui ad imaginem et similitudinem Dei conditus est. Ex quo concluditur Deum et hæc quodammodo unius esse substantiæ. Vnum addit Verbum, quodammodo, ut tanti sacrilegij crimen effugerat: et qui in alio loco filium et spiritum sanctum non vult de Patris esse substantia ne divinitatem in partes secare videatur, naturam omnipotentis Dei angelis hominibusqꝫ largitur. Hieron. Epist. ad Avitum in fine.

Confessio fidei a Gennadio Patriarcha Constant. statim post captam a Turcis urbem anno 1453 Mahometi II postulanti exhibita [prout extat apud Davidem Chytræum.]

Του Σοφωτάτου και τιμιωτατου κυρίου Γενναδίου του Σκολαρίου, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλευς, νέας, Ρώμης, ὁμολογία ρἡθειοσα περί της ὀρθης καὶ ἀμωμήτου \πίστεως/ των Χριστιανων πρὸς τοὺς Ἀγαρηνούς. ἐρωτηθεις γὰρ παρὰ του Ἀμηρα Σουλτὰν Μεχεμὲτ, Τί πιστέυετε ὑμεις ὁι Χριστιανόι, ἀπεκρίνατο οὕτως.

Πιστεύομεν, ὁτι ἐστι Θεὸς δημιουργὸς πάντων, ὅσα ἐισίν, ἀπὸ του μὴ ὄντος εἰς τὸ εἰναι {illeg} ———— Πιστεύομεν, ὅτι ἐὶσιν ἐν τω θεω ἄλλα τρία ἰδιώματα, ἄτινά ἐισιν ὡςπερ ἀρχαι καὶ τηγαι πάντων των ἄλλων ἰδιωματων ἀυτου. καὶ διὰ τούτων των τριων ἰδιωματων ζη ὁ θεὸς αιδιώς ἐν ἑαυτω καὶ πρὸ του δημιουργηθηναι {ὑπο} αυτου τὸν κόσμον καὶ διὰ τούτων εδημιούργησε τὸν κοσμον, καὶ διὰ τουτων κυβερνα ἀυτον. καὶ ταυτα τα {illeg} τρια ἰδιώματα {ὀνομαζομεν} τρεις ὑποστασεις καὶ διότι ἀυτα τα τρία ἰδιώματα ὀυ μερίζουσι τὴν μιαν καὶ ἁπλουστάτην ὀυσίαν του θεου, διὰ τουτό ἐστι Θεὸς, καὶ μετα των ἰδιωματων τέτων <42v> καὶ εἱς Θεὸς, καὶ ουκ εισι τρεις Θεοι

Πιστεύομεν ὅτι ἐκ της \φύσεως/ του Θεου ἀνατέλλουσι Λόγος καὶ Πνευμα, ὥσπερ απο του πυρὸς, φως καὶ θέρμη. καὶ καθάπερ τὸ πυρ, καὶ ἐι μή ἐστί τι τὸ φαιτιζόμενον καὶ {illeg} θερμαινόμενον ὑπ᾽ ἀυτου, ὅμως ἀυτο τὸ πυρ ἀεὶ ἔχει φως καὶ θέρμην, καὶ ἐκπέμπει φως καὶ θέρμην. ὁυτο καὶ πρὸ του δημιουργηθηναι τὸν κόσμον ἠσαν ὁ Λόγος καὶ {illeg} πνευμα, ἐνέργειαι του Θεου φυσικὰι, ἐπὲι ὁ θεὸς νους ἐστιν, ὡς προείρητα{illeg}. καὶ ταυτα τὰ τρία, Νους, Λόγος, καὶ Πνευμα, εις Θεός ἐστιν, ὥσπερ ἐν τη μια ψυχη του ἀνθρώπον ἐστὶ νους, καὶ λόγος νοητὸς καὶ θέλησις νοητή. καὶ {illeg} ὁμως ταυτα τὰ τρία ἐισὶ μία ψυχὴ {illeg} κατ᾽ οὐσίαν τη ἀληθέια. Πάλιν τὸν Λόγον του, Θεου ὀνομάζομεν σοφίαν του Θεου καὶ {illeg} δυναμιν καὶ υἱον αυτου. διότι ἐστὶ γένημα της φύσεως ἀυτου καὶ ὥσπερ τὸ γένημα της, φυσεως του ἀνθρώπου, καλουμεν υἱὸν του ανθρώπου, καὶ ὥσπερ τὸ νόημα του ανθρώπου ἐστι γένημα της Ψυχης ἀυτου. ὁυτω καὶ ἐπὶ των θείων ἀυτων. Πάλιν ὀνομάζομεν τὴν θέλησιν του Θεου, πνευμα του Θεου καὶ ἀγάπην. ἀυτὸν δὲ τὸν νουν καλουμεν τὸν πατέρα διότι ἀυτος ἐστι {illeg} ἀγέννητος καὶ ἀνάιτιος, ἄιτιος δὲ του υἱου καὶ του πνέυματος. ὅτι ὀυν ὁ Θεὸς, ὀυ νοει μόνον τὰ κτίσματα ἀυτου ἀλλὰ μαλλον νοει καὶ γινώσκει ἑαυτὸν, καὶ διὰ τουτο έχει λόγον καὶ σοφίαν, δί ἡς νοει ἑαυτὸν ἰδίως ὁμόιως ὀυδὲ θ{illeg}|έ|λει καὶ ἀγαπα μόνον τὰ ποιήματα ἀυτου ὁ Θεὸς, ἀλλὰ θέλει καὶ ἀγαπα εαυτὸν πολλω μαλλον. διὰ τουτο ἀιδίως προέρχονται ἐκ του \Θεου/ ὁ Λόγος καὶ Πνευμα ἑαυτου, καὶ ἀιδίως ἐισὶν ἐν ἀυτω. καὶ ταυτα τὰ δύο μετὰ του Θεου ἑις ἐστὶ Θεός.

Πιστεύομεν ὅτι Θεὸς διὰ του Αόγου {illeg} της σοφίας καὶ της δυνάμεως ἀυτου ἐδημιούργησε τὸν κόσμον, καὶ διὰ του πνεύματος της ἀγαθης θελήσεως ἀυτου καὶ ἀγάπης προνοειται καὶ {illeg} κυβερνα καὶ κινει πασαν τὴν φύσιν ἐν τω κόσμω πρὸς τὸ ἀγαθὸν, &c. Et post aliqua Παν ὅπερ ἐστὶν ἐν τω Θεω, καὶ ἐκ του Θεου φυσικως, Θεὸς ἐστὶν, διότι ουκ ἔστιν ἐν τω Θεω συμβεβηκός καὶ διὰ τουτο τὸν νοητὸν λόγον του Θεου, Θεὸν ὀνομάζομεν καὶ πιστέυομεν.

Sapientissimi et honoratissimi Domini Gennadij Scholarij, Patriarchæ Constantinopoleos, Novæ Romæ. Confessio dicta de recta et sincera fide Christianorum ad Agarenos. Interrogatus enim ab Amera Sultan Mechemet, Quid creditis vos Christiani? respondit in hunc modum.

Credimus quod Deus est conditor omnium quæcunqꝫ sunt ex nihilo ut essent &c – Credimus quo Est sapiens bonus et verus &c – Credimus quod in Deo sunt aliæ \tres/ proprietates quæ sunt quemadmodum principia et fontes omnium aliarum proprietatum ipsius: & per has tres proprietates vivit Deus sempiternè in seipso, & antequam ab ipso conderetur mundus, & per ipsas condidit mundum & per ipsas gubernat eum. Atqꝫ has tres proprietates appellamus tres hypostases: et quia hæ tres proprietates non dividunt unam et simplicissimam substantiam Dei, propterea est Deus, et cum proprietatibus his etiam unus Deus, et non sunt tres Dij. Credimus quod ex natura Dei oriuntur verbum et spiritus quemadmodum ab igni lumen et calor: et quemadmodum ignis etiamsi non sit quod illustretur et calefiat ab ipso, tamen ipse ignis semper habet lumen et calorem et emittit lumen et calorem: sic et antequam conderetur mundus erant Verbum et Spiritus efficacitates Dei naturales, quoniam Deus mens est, ut ante dictum fuit. Atqꝫ hæc triæ mens, verbum et spiritus unus est Deus, quemadmodum in una anima hominis est mens et verbum intelligibile & voluntas intelligibilis; et tamen hæc tria revera secundum substantiam una sunt anima. Præterea verbum Dei nominamus {sic} sapientiam Dei & potentiam et filium ejus, quia est soboles naturæ ejus: Et quemadmodum sobolem naturæ hominis nominamus filium hominis, & quemadmodum cogitatio hominis est soboles animæ ejus: ita etiam in divinis hisce Præterea nominamus voluntatem Dei, Spiritum Dei et dilectionem: ipsam verò mentem nominamus patrem: quia ipse est ingenitus & causæ expers, causa vero filij et spiritus. Quia igitur Deus non intelligit tantum creaturas suas sed magis intelligit et novit seipsum, & propterea habet verbum et |vide pag 89| < insertion from f 46r > |vide pag. 82.| sapientiam per quam intelligit seipsum propriè: similiter neqꝫ vult et diligit tantum opera sua Deus, sed vult et diligit seipsum multo magis: ideo sempiternè progrediuntur ex Deo verbum et spiritus ipsius, & sempiternè sunt in ipso: atqꝫ hæc duo cum Deo unus sunt Deus. Credimus quod Deus per verbum sapientiæ et potentiæ suæ condidit mundum et per spiritum bonæ voluntatis suæ et dilectionis prævidet et gubernat et movet omnem naturam in mundo ad bonum &c. — Quodcunqꝫ est in Deo naturaliter Deus est, quia non est in Deo accidens, ac propterea intelligibile verbum Dei Deum nominamus et credimus.

Confessio fidei Æthiopicarum ecclesiarum sub imperio potentissimi monarchæ Presbyteri Ioannis, quam Legatus ejus ad Ioannem III Portugallia regem missus, anno 1534 Lysibonæ in Portugallia scripto complexus est, |& Damianus a Goes latine vertit et edidit.|

Credimus in nomen sanctæ Trinitatis Patrem ffilium et Spiritum sanctum, qui unus est Dominus: tria quidem nomina, una divinitas: tres facies una vero similitudo: æqualis trium personarum conjunctio &c — De statu Patriarchæ ac Imperatoris nostri primùm sciendum, solenni ritu Patriarcham nostrum ab Hierosolymitanis {illeg} Monachis nostris, qui ibi ad sepulchrum Domini habitant, suffragijs creari: idqꝫ hoc modo. Vita defuncto Patraricha, statim Imperator noster Pretiosus Ioannes nuncium aliquem expeditum mittit Hierosolymam ad Monachos ibidem agentes, ut dictum est: qui nuncio accepto ac muneribus quæ Imperator dominus noster ad sanctum sepulchrum dono mittit: continuo alium Patriarcham suffragijs plurium eligunt. Sed fas non est alium quam Alexandrinum eligere ac moribus incorruptum. Quo creato, suffragia sua obsignant, eaqꝫ Legato qui ad id venit, in manibus tradunt. Is statim Cairum contendit, quò ubi ventum est, Patriarchæ Alexandrino, qui ibi semper sedes habet, creationem illa legendam porrigit. Cognito autem, quem ex Alexandrinis delegerunt, virum tantis honoribus destinatum cum Legato in Æthiopiam mittit, qui ex veteri instituto Monachus ordinis divi Antonij Eremitæ debet esse.

Hæc et alia \confessio/ per Damianum a Goes edita et Coloniæ apud Gervinum Calenium anno 1574 expressa est hoc titulo. De rebus Oceanicis & Novo orbe decades tres Petri Martyris Mediolanensis. Ejusdem de Legatione Babylonica legatione libri III, et de rebus Æthiopicis, Indicis, Lucitanicis, Hispanicis opuscula quædam historica doctissima, quæ hodie non facile alibi reperiuntur Damiani a Goes equitis Lusitani. Ex hoc libro David Chytræus, partes quasdem confessionis excerpsit: se {qua} et ex Chytræo nos supradicta descripsimus.

Thomas Aquinas lib 4 contra Gentiles cap. 12, 13, 14 perspicuè docet filiū esse sapientiam illam unicam internam qua pater sapit et intelligit. < text from f 42v resumes >

<43r>

De nominibus Dei

Platonici Deum ἄρ᾽ρ῾ητον id est ineffabilem esse dixerunt ut Alcinous (cap. 10) et Maximus Tyrius ex Platonis sententia referunt. Vnde Maximus Tyrius in calce Orationis 38 vocat illum Legislatorem {illeg} ἀνώνυμον nomine carentem, voce ineffabilem, occulis invisibilem. Plotinus verò scribit reipsa esse ineffabilem quicquid enim dixeris, aliquid tandem dices. Sed enim quod est supra omnia supraqꝫ mentem augustissimam, inter omnia solum est verum nec ullū aliud ipsius est nomen: neqꝫ \ipse/ aliquid est omnium; nec ipsius nomen est, quia nihil de ipso dicitur. Sed nos, quoad {sic} possumus, nonnihil de illo significare conamur. Plotin. Enn. 5. l. 3, c. 13. Quod perinde est ac si diceret nos Deum effari non possumus nisi nomine a rebus alijs de quibus ap sermo fieri solet, desumpto: quod itaqꝫ Deum minimè exprimet, cum res istæ ad Deum collatæ ne hilum quidem sint.

Sic et Gregorius Nyssenus: Deus, inquit, per seipsum est quicquid esse creditur: nominatur autem ob ijs qui invocant, non hoc ipsum quod est (est enim natura ejus qui est, inexplicabilis;) sed ex ijs quæ circa vitam nostram operari creditur varia nomina sortitur. Nyssen. 12 contr Eunomium p 330.

Petavius ubi hæc et alia multa de nomine Dei ex Patribus produxerat, hæc addit. Dei nomina naturam ipsam minime significant sed quæ circa naturam sunt ut vulgo Patres asserunt Deinde ne illa ipsa quodem que circa naturam sunt proprie declarant, sed eo modo duntaxat quo capere ista possumus: ex rerum creatarum similitudine tanquam accidentia quædam et adventitias qualitates affectionesqꝫ substantiæ. Petav. Vol. 1. l 8. c 6. n 11.

Ariani dicebant nomina Dei non ipsam Dei substantiam sed quæ circa substantiam erant \sunt nempe affectiones & proprietates/ significare. De qua re Athanasius, libro de decretis Synodi Nicænæ, illos arguit. et n Et non omnino malè: nam nomina Dei a proprietatibus desumptæ substantiam denotant per proprietates ut Creator \|Creator &| Pater/ substantiam creatoris & Patris per quamvis ab actione creandi ac generandi desumptæ.

Nomen universorum parenti qui ingenitus nullum est impositum. Iustin Martyr Apolog. 1. Nomen ineffabili Deo nemo potest imponere. Quod siquis ullum inesse audebit dicere is intemperanter insanus est. Iustinꝰ Martyr Apolog 2. Ad eundem sensum alij multi loquuntur.

\τὸ Θεὸς ὄνομα &c/ Nomen Dei a quadam operatione dictum est: non tamen operationem significat, sed Naturam operantem. Theodorus Abuca in — Nam ut vox homo, a quadam operatione derivata non tamen operationem significat sed naturam et substantiam: Item anima et Angelus & omnia fere nomina substantiarum ab operatione vel affectione dicuntur; non tamen affectionem vel operationem significant: sic in του Θεου Dei vocabulo intellige: nec aberra consectando notationes nominum et leges Grammaticæ, neglecta regula veritatis, quia multi profitentur uti se non tamen utuntur. Hæc Theodorus Abuca in Opusculo 37 contra eos qui per Nomen Dei intelligebant non substantiā sed operationē

Θεου nomen, inquit Petavius, quidam proprium esse negant & appelativum, id est ἐπιθήτικον numerant, alij contra proprium faciunt. Priores ἀπο της ἐνεργέιας id est ab efficientia aliqua derivatum volunt Ne Θεὸς quidem (verba sunt Chrysostomi Hom 2 in Epist ad Heb) nomen est substantiæ nec omninò proprium illius substantiæ nomen inveniri potest. Est autem communis hæc apud antiquos nominis illius notatio dici Θεὸν ἀπὸ του θεασθαι quod est intueri & contemplari, quam Gregorius Nyssenus non semel usurpat: ut in libro ad Ablabium de tribus Dijs, in libro de communibus notionibus & luculenter in lib lib 12 adversus Eunomium. Hæc Petavius {illeg} in Theol. Dogm. Tom {sic}, l. 8, c 8 qui et ibidem alios in eundem sensum citat. Θεὸς itaqꝫ a quo et vox latina Deus idem est ac si dicas inspector{illeg}\em/, {id {sic}} qui actiones et cogitationas nostras omnes intuetur \contemplatur/ & considerat. Vox quæ Nomen \tam/ ad religionem & {illeg} in nobis excitandam quam {sic} ad naturam Dei ut omnium \rerum hamanum/ moderatoris exprimendam aptissimum; ita ut in proclivi fuerit prèmos hominis religiosos in hoc nomen incidisse. Alij aliunde nomen θεὸυ derivant, ut a θειν {sic} currere: quod durius est.

<43v>

Cyrillus Alexandrinus 5 Thes. pag 39 dicit Θεὸς μὲν γὰρ ὡς πρὸς τὰ δουλα καὶ τὰ γενετὴν ἔχοντα τὴν ὀύσιαν ἔχει {τον} σχέσιν Dei nomen relationem habet ad ea quæ sunt servilis conditionis et creatam habent substantiam. Ita ille: nec immeritò cùm Θεὸς vox gentilis fuerit Deos subordinatos \maxima ex parte/ significans. et inde Hinc enim \vox/ ad Deum supremum & filium ejus significandum ab Apostolis transfertur, idqꝫ sub eadem significatione vocis Apostoli enim non cudebant significationes vocibus, sed sub {per} voces notarū significationum ad Evangelium prædicandum adhibebant: soli Patri et filio vocem Dei tribuentes, non quod Gentiles vocem illam in sensu improprio ad Deos suos significandos usurpabant, sed quod in eo \Gentilium/ sensu Dij Gentium non essent Dij sed mera figmenta. Sic Apostolus \Gentilium sermone usus,/ hoc argumento Gentiles a superstitione sua reclamare nitittur quod Dij non sunt qui manu conduntur Act 19.26 hoc est quod non sunt tales quales a Gentibus {illeg} habebantur sed mera figmenta, vel ut alibis {sic} loquitur, nihil. {illeg} Hoc est quod actiones hu res humanas nec regunt nec sentiunt, cultoresqꝫ nec opitulari possunt nec audire. Hoc modo argumentum validissimum est sed si mens Apostoli fuisset quod non essent \Dij summi,/ infiniti, æterni, suaqꝫ natura semper & ubiqꝫ existentes &c: profecto argumentum invalidum fuisset & ineptum cum tales a Gent Græcis non haberentur sed maxima ex parte altioribus numinibus subditi crederentur subditi ‡ vide post. < insertion from lower down f 43v > ‡ Eodem recidit quod Apostolus dicit Deos multos esse & Dominos multos nobis tam in Deum unicum, quodqꝫ Deus meus, Deus Noster, Deus vester docitur, Numen verum. Nam hæ expressiones impropriæ fovent ac duræ si modo \Θεὸς/ supremi numinis nomen proprium esset et non appellativum seu commune {illeg} omnium qui sunt vel finguntur Numina. ita ut Gentium Dij, Dij veri fuissent si modo tales fuissent quales illi supponebant. Igitur Deus verus non {implit} implicat Deum summum, infinitum, æternum necessario existentem &c sed Deum talem qualem supponit adorator sive summus sit sive subordinatus. Hoc {sic} sensu Gentium Dij Dij falsi dicuntur a \Prophetis et Apostolis/ neqꝫ Deus verus est præter Patrem \universum/ cum filio. < text from higher up f 43v resumes >

Iehova, Ehjeh, Iah, essentialia nomina putant multi, & \tam/ æternam̄ existentiam {illeg} quam substantiam absolutam (præ qua creaturæ non sunt substantiæ nec existunt) denotantia. At voces istæ contra Idola potius dicuntur Hæc {sic} enim ubiqꝫ fere per nomina nihili et non extantium denotantur. Verus autem Deus per ex opposito per nomen extantis. Ita ut nomina ista nihil amplius designant quam Deum non fictum sed vere existentem id quod esse creditur et prædicatur, sive {super} sua natura subsistat semper Deum superiorem \/.

<44r>

De Deo uno

Bene ergo pronunciavit scriptura, quæ dicit, Primò omnium crede quoniam unus est Deus; qui omnia constituit & conummavit & fecit ex eo quod non erat ut essent omnia, omnium capax et qui a nemine capiatur. Hæc Irænæus \lib 4 c 37/ Pastorem citans, Quæ etiam Pastoris verba ab Origene \etiam/ lib 1 Periarc. {illeg} c 3 & Euseb lib 5 his c 8 citantur.

Extat hæcce Clementis epistola in qua cum alia hujusmodi occurrant tum hæc verba: Annon, inquit, unum Deum habemus & unum Christum & unum spiritum Gratiæ effusum in nos? Item Et Item Et paulo ante: Apostoli nobis a Christo evangelizaverunt {sic}, Iesus Christus a Deo: missus est enim Christus a Deo et apostoli a Christo. Basilius quoqꝫ ex eodem Clemente ista verba refert: Vivit Deus & Dominus Iesus Christus & spiritus sanctus: quæ tamen in Epistola quæ extat non leguntur.

Irenæus lib. 3 cap. 1 de regula fidei in ecclesijs conservata verba \contra hæreticos/ faciens, primò percurrit Apostolos & de istis affirmat \Evangelistas/ affirmans quod isti {illeg} omnes isti unum Deum factorem cœli & terræ a lege et Prophetis annunciatum & unum Christum filium Dei tradiderunt nobis. Dein cap. 3 ad viros scriptores \viros/ Apostolis proximos transiens Clementem Romanum nominat et Polycarpum. Quæ co Clementem autem hoc ornat elogio: Clemens inquit, qui et &c [# Insere hic verba superiora]. < insertion from higher up f 44r > [# Clementem Irenæus hoc ornat elogio: Clemens, inquit, qui et vidit Apostolos & contulit cum eis cum adhuc insonantem prædicationem Apostolorum & traditionem ante oculos haberet. Non solus enim. Adhuc multi supererant ab Apostolis docti. Tum ejus ad Corinthios epistolam citat in qua annunciari, ait, traditionem quam ab Apostolis acceperant, annunciantem unum Deum omnipotentem, factorem cœli et terræ &c. Hunc patrem Domini nostri Iesu Christi ab ecclesijs annunciari Iesu Christi ab Ecclesijs ex ipsa scriptura qui velint discere possunt, & Apostolicam traditionem intelligere, cum sit vetustior epistola his qui nunc falsò docent. Extat hæc in Clemento Iren. l. 3, c. 3.] < text from lower down f 44r resumes > Tum Polycarpum itidem ut ab Apostolis ipsis edoctum laudans, affirmat ipsum eandem hanc veritatem ecclesiæ tradidisse annuncians \hanc/ ab Apostolis percepisse se, [& ad Epistolam Polycarpi \ad Philippenses/ lectorem mittit quæ ex qua, inquit, qui vol & charecterem fidei ejus et prædicationem veritatis qui volunt & curam habent salutis suæ possunt {illeg} discere. At epistola \ejus/ quæ nunc extat nihil \fere/ continet quod hoc elogium mereatur.] Quin et ad Ecclesiarum {illeg} \sui temporis hac in fide/ consensum hac in fide provocat, Quid autem inquit si neqꝫ Apostoli scripturas quidem scripturas reliquissent nobis, nonne opportebat ordinem sequi traditionis quam tradiderunt ijs quibus committebant ecclesias. Cui ordinationi assentiunt multæ gentes barbarorum eorum qui in Christum credunt, sine charta et atramento scriptam habentes per spiritum in cordibus suis salutem & veterem traditionem diligenter custodientes; In unum Deum credentes fabricatorem cœli et terræ & omnium quæ in eis sunt per Christum Iesum Dei filium. Et postea capite sexto cap. 6 hanc effundit orationem: Et ego igitur, inquit, invoco te Domine Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob, Pater Domini nostri Iesu Christi, Deus qui per multitudinem misericordiæ tuæ bene sensisti in nobis, ut te cognoscamus qui fecisti cœlum et terram, qui dominaris omnium, qui est [lege es] solus et verus Deus, super quem alius Deus non est, {illeg} \præter/ Dominum nostrum Iesum Christum dominatione quoqꝫ dominaris spiritus sancti; da omni legenti hanc scripturam cognoscere te, quia solus Deus es &c. Deinde paucis interjectis hoc Apostolicum citat: Nobis unus Deus est Pater ex quo omnia & nos in illo, & unus Dominus Iesus Christus per quem omnia et nos per ipsum. Eundem loquendi modum alijs in locis \passim/ \haud {illeg}/ observat Irenæus, docens \quidem/ non tantum patrem sed et ffilium Dici Deum, sed per unum tamen Deum semper intelligens Patrem solum.

Athenagoras ad eundem sensum scribit ut et Theophilus, Cyprianus in libro de Idolorum vanite {sic}, Patres Antiochenses contra Paul. Samosat. Auctor libri de Trinitate (inter opera Tertulliani) qui Novatiano tribuitur, Tertullianus adv. Praxeam et alibi.

Simplices quiqꝫ ut dixerim imprudentes et Idiotæ, quæ semper major semper credentium pars est, quoniam et ipsa regula fidei a pluribus Dijs sæculi ad unicum et verum Deum transfert: Non intelligentes unicum quidem sed cum <44v> sua œconomia esse intelligendum expavescunt ad œconomiam. Numerum et dispositionem Trinitatis divisionem præsumunt unitatis; quando unitas a semetipso derivans trinitatem, non destruatur ab illa sed administretur. Itaqꝫ duos et tres jam jactant a nobis prædicari, se vero unius Dei cultores præsumunt. — Monarchiam inquiunt tenemus. Tertull. adv. Praxeam sub initio. Hic Tertullianus non intelligit Praxeæ socios tantum sed omnes qui fidem ejus ut \unam/ divinitatem {illeg} secantem aversabantur, quos {illeg} \agnoscit/ majorem partem Christianorum fuisse.

Regula ffidei una omnino est, sola immobilis sola irreformabilis credendi scilicet in unicum Deum omnipotentem, mundi conditorem et filium ejus Iesum Christum, natum ex virgine Maria, crucifixum sub Pontio Pilato, tertia die resuscitatum a mortuis, {illeg} receptum in cœlis, sedentem nunc ad dexteram Patris, venturum judicare vivos et mortuos per carnis etiam resurrectionem. Tertullianꝰ de Virgin. velandis.

Regula ffidei est autem ffidei, ut jam hinc quid defendamus profideamur, illa scilicet qua creditur: Vnum omnino Deum esse, nec alium præter mundi conditorem, qui universa de nihilo produxerit per Verbum Suum primò omnium demissum: Id Verbum filium ejus appellatum in nomine Dei variè visum a Patriarchis, in Prophetis {sic} semper auditum, postremò delatum ex spiritu \patris/ Dei et virtute in virginem Mariam, carnem factum in utero ejus, et ex ea natum egisse Iesum Christum: exinde prædicasse novam legem & novam promissionem regni cœlorum: virtutes fecisse: fixum cruci: tertia die resurrexisse: in cœlos ereptum sedisse ad dexteram Patris: mississe vicariam vim spiritus sancti qui credentes agat: venturum cum claritate ad sumendos sanctos in vitæ æternæ & promissorum celestium fructum, & ad profanos adjudicandos igni perpetuo, facta utriusqꝫ partis resuscitatione cum carnis resurrectione restitutione. Hæc regula a Christo {illeg} instituta nullas habet apud nos quæstiones nisi quas hæreses inferunt & quæ hæreticos faciunt. Et post multa, hæreses antiquas percurrens: Hæc sunt, inquit, ut opinor arbitror genera doctrinarum adulterinarum, quæ sub Apostolis fuisse ab ipsis Apostolis discimus: et tamen nullam invenimus institutionem inter tot diversitates perversitatum quæ a Deo creatore universorum controversiam moverit. Nemo alterum Deum ausus est suspicari. Facilius de filio quam de Patre hæsitabatur, donec Marcion præter creatorem alium Deum solius bonitatis induceret. Et iterum post aliqua {illeg}: Videamus, inquit, quid [Ecclesia Romana] didicerit quid docuerit, cum Africanis quoqꝫ Ecclesijs contesserarit. Vnum novit Deum novit creatorem universitatis, & Christum Iesum ex Virgine Maria filium Dei creatoris & carnis resurrectionem. Hæc Tertullianus libro de Præscript. Hæreticor.

Nos unicum Deum credimus, sub hac tam dispensatione quam œconomiam dicimus ut unici Dei sit et Filius sermo ipsius qui ex ipso processerit &c. Et postea objicienti quod Duo erunt Dij si modo ffilius Deus dicatur, sic respondet: Si tam durus es puta interim; & ut adhuc hoc amplius putes, accipe et in Psalmo duos Deos dictos: Thronus tuus Deus in ævum, virga regni tui: dilexisti justitiam & odisti iniquitatem propterea unxit te Deus, {illeg} Deus tuus duos aliquando \Deos/ in sacris literis nominari ut Heb Psal 45.6, 7 Isa 45.14, 15. Iohn 1.1 Attamen, pergit, Deos omnino non dicam \nec dominos/ sed Apostolum sequar, ut si pariter nominandi fuerint Pater et filius, Deum Patrem appellem & Iesum Christum Dominum nominem; solum autem Christum potero Deum dicere sicut idem Apostolus &c. Hæc Tertull. adv. Praxeam.

<47r>

De Bestia Bicorni vide p 43.

Magi auctores fuere Trajano ut hetærias i. Sodalitates sive collegia omnia vetaret, ut videre est apud Plinium lib 10 epist 97, exceptis quæ religionis nomine, Paganicæ scilicet, coibant. L. 1. §  . Sed religionis, C. De Collegijs. Cum verò homines ament natura ament sodalitates, factum inde ut nemo esset in Imperio Romano qui non in sodalitatem deorum alicui dicatam nomen daret. Vnde circa hoc tempus tot Collegiorum vocabula, quæ videri possunt in Gruteri Inscriptionibus. Qui in ista collegia adscribebantur simul accipiebant in corpore suo $Χάραγμα aliquod i. Dei signum, aut exsertum \Dei/ nomen, aut per numeros dissimulatum: quæ duo hic ex sequentibus subaudienda sunt. Prudentius,

Quod cum sacrandus accipit sphragitida

Acus minutas ingerunt formacibus

His membra pergunt urere: utqꝫ igniverint,

Quamcunqꝫ partem corporis fervens nota signârit

Signârit, hunc sic consecratum prædicant.

Philo rem eandem explicans dicit των ἐις δουλείαν χειροκμήτων ἑαυτοὺς καταστιζόντων σιδηρω πεπυρωμήνω. Partes maximè frequentes corporis quibus aut literæ aut signa aut numeri imprimebantur, erant Frons & illa junctura inter manum et brachium. Frontis notandæ mos ex Oriente ubi servi \in fronte/ ferebant Dominorum nomina ut nosci possent. Ostendimus id supra cap 7. 3. Vide et 9. 4 et Plutarchum Nicia in fine ubi est στίζοντες ίπωον ἐις τὸ μέτωπον. Dij autem sunt Domini sibi servientium. Vnde nomen כץליס. De parte altera testimonium est apud Lucianum De Dea Syria, ubi Assyrios dicit στίζεσθαι ἐις καρπούς. Is mos ductus a militibus. Nam στίγματα ἐστι των στρατενομένων ἐν ταις χερσὶν, ait Æmilianus. Punctis signorum scriptos Milites, Vegetius 1.8. Idem σφραγιδα του στρατιαίτου vocat Chrysostomus ad Rom. 4.11. Ad imitationem militum notati ffabricences: Stigmata hoc est nota publica, fabricentium brachijs ad imitationem tyronum infligantur, aiunt Imperatores L. Stigmata C. de fabricensibus. Notati et aquarij, et aquarum custodes: Vniversos autem aquarios aut aquarum custodes quos hypdrophylacas nominant, qui omnium aquæductuum {sic} hujus regiæ urbis custodes deputati sunt, singulis manibus eorum felici nomine pietatis nostræ impresso signari decernimus. L. Decernimus, C. de Aquæductu. Idem autem est brachia signari aut manus, quia signum imprimebatur parti ei quæ est inter manum at brachium, τω καρπω ut jam diximus. Vterqꝫ modus signandi mansit in Oriente et Africa. Vide Leonem Afrum lib 4 ubi de {illeg} Broscha.

Qui nulli Collegio Dijs sacrato erat adscriptus is eo ipso suspectus, erat Christianismi. Christiani autem των βαλανείων καὶ της ἀγορας {illeg} ἔιργοντο. Apparet id ex Dioclesiani edicto apud Eusebium. Ea pars edicti erat tralatitia, i. transcripta ex edicto Trajani. Proscriptos Christianos dicit Orosius. Eusebius alibi ἐλευθερίας ἐστε{illeg}ρησθαι. Meminit talis pænæ et Thucydides 5. ἀτιμίαν {illeg} δὲ τοιάνδε, ὥστε μητε ἀρχειν, μήτε πριαμένους ἠ πολουντας κυρίους εἰναι.

Tres ut diximus et hic apertè videmus modi erant signandi ascriptos Deorum collegijs. Primus per χαραγμα i. insigne Dei alicujus. Etymologi scriptor Γάλλος, ὁ Φιλοπάτωρ Πτολεμαιος δια τὸ φύλλα κισσου κατεστίχθαι, ὡς ὁι Γάλλοι. Hederæ ergo folium imprimebatur sodalibus Liberi Patris. Tales et Dendrophori, professio Gentilitia, ut loquuntur Imperatores, L. Sacerdotales C. Theodosiano: De Paganis. Erant tales Carthagine, Romæ, Comi, Veronæ et alibi ut videre est in Gruterianis inscriptionibus pag. 14, 175, 261, 350, 438 & 494. Aler mos errat inscribendi ipsa Deorum nomina ut Ζεὺς Αρης Διόνυσος, aut Syriace כעל סרפא, עזיז, כעלח\, כעל/. Tertius mos erat ponendi numerum quo obtegeretur nomen Dei mysticum literas habens quæ collectæ numerum talem facerent. Nominum talium mysticorum, i. nonnisi mystis cognitorum mentio multis locis apud servium. Nomen Solis mysticum ad numerū perveniebat octo et sexcentorum, ut nos docet Martianus Capella. Id sic notabatur XH. Ο᾽νομα Θηρίου est nomen Dei alicujus cui Idololatria serviebat.

Habet autem aliquid insigne numerus idem in singulis denis et centenis. Sic Fabij Maximi votum de sestertiûm trecentis triginta tribus. Denarijs totidem apud Plutarchum. Tum verò senarius numerus res hujus mundi significat ut septenarius res sæculi melioris. Grot. in Apoc 13.16, 17.

<48r>

Interpretationes sacrarum literarum.

1 Ioan. 5.20. Et sumus in vero, in filio ejus [i. per filium ejus] Iesu Christo. Hic est verus deus et vita æterna. Vide Iud. 25. Ioan 12.5 & 17.3.

Rom. 6.19 sicut constituistis membra vestra {illeg} immundicie et iniquitate servire iniquitati: sic nunc constituite membra vestra justitiâ servire sanctitati. Vel \melius:/: Sicut constituistis membra vestra servire immundicici & iniquitati ad iniquitatem [faciendam:] {illeg} sic nunc constituite membra vestra servire justitiæ ad sanctitatem [faciendam]

Angeli septem cum Tubis (Apoc. 8) alludunt ad sacerdotes septem tuba canentes Iosh. 6.4. 1 Chron 15.24. Nehem 12.33, 34, 35, 41.

Dies pro anno Num 14.34. Ezek 4.6

Ecclesia per septem Tubus sex sigilla floruit, septimo quievit. Apostasia per sex Tubas viguit, septima cessavit. Nonne hic alluditur ad septimanam judaicam?

Tertia pars terræ. i.e Draco Apoc 8.7. Tertia pars Maris \&/ fluviorum i.e. Bestiæ Apoc 8.8, 10. Tertia pars stellarum i.e Eccles Mulier ante Apostasiam Apoc 12.4 Tertia pars hominum i.e Draco Apoc 9.18. Draco Bestia et muler post Apostasiā tres partes regni Apoc 15.13, 19.

Quinqꝫ {sic} ceciderunt, unus est, alter nondum venit. Apoc 17.10. De præteritis & præsenti prophetia non est. Incipit ergo prophetia capitis 17 de Muliere Apoc 17, cum capite septimo Bestiæ.

Ex quibus Christus secundum carnem, ὁ ὠν ἐπὶ παντων θεὸς εὐλογητὸς &c Is qui {sic} super omnia Deus est benedictus sit in sæcula. {illeg} Amen. Rom 9.5. {illeg} Ita \fere/ Erasmus. \ὁ non est relativus sed articulus emphaticus, ad θεὸς pertinens./ Objicitur vero quod particula εστι desit. Sed et alibi in doxologijs deest quamvis non semper \deesse solet./ Sic Ευλογητὸς ὁ διατηρήσας &c 2 Mac. 15.34 Ευλογητὸς κύριος ὁ θεὸς το {illeg} \{illeg} &c/. Gen 9.26 {illeg} & 24.27. Ευλογητὸς κύριος ὁτι &c Exod. 18.10. Ευλογητὸς κύριος ὁς &c Ruth. 4.14. \1 Sam. 25.39/ Ευλογητὸς κύριος ὁ θεὸς Ισραὴλ, ὁς {illeg} 1 Sam. {illeg}. 25.32. 2 Sam. 18.28. 1 Reg. 1.48. 1 Reg. 5.7 & 8.15, 56. Ezra 7.27. \Zech. 11.5./ Ευλογητος ὁ θεὸς σήμερον, ὁς &c. 1 Reg. 5.7. Ευλογ{illeg}μένος κύριος ὁ θεὸς Ισραὴλ ἀπὸ του αιωνος καὶ ἑώς του ἀιωνος καὶ ἐρει πὰς ὁ λαὸς Αμήν. Καὶ ἤνεσαν τω κυρίω. 1 Chron. 16.36. Psal. 41.13 & 72.18, 19 Ευλογητὸς κυριος εἰς τὸν ἀιώνα. Αμην. Αμην. Psal 89.52. Ευλογητὸς ὁ θεὸς καὶ πατηρ &c Ephes. 1.3. 2 Cor. 1.3 1 Pet. 1.3. Ioan. 12.13. Est igitur Sunt igitur verba Pauli doxologia Dei secundum formam quæ in Ecclesia Iudaica ab antiquo obtinuerat {atqꝫ} {sic} id colligitur ex voce Amen quæ non nisi \in/ voti conclusione subjici in conclusione sententiæ nisi post votum ponebatur. Consule Tertul. \adv. Prax. bis/ Cyprian. \l. 2. adv. Iud./ Athanas. Ephes. 3.31. At Tertullianus adv. Prax. p.        & Cyprianus adv. Iud testimoniorum lib. 2. c 6 legunt cum vulgo. Irenæi item \interpres/ l 3. c 18. Et dicitur quod κατὰ σάρκα et ὁ θεὸς opponuntur. At sensus post κατὰ σάρκα plenus est & opposio deberet esse inter filium hominis & Ex homine et ex Deo non inter ut fit Rom. 1.1 non inter ex homine et Deum summum. Deniqꝫ Paulus ubi \fratrum maledictionem insinuaret et/ seipsum pro fratribus maledictum optaret, temperat sermonem benedictione Dei. Solebant cum viri pij Deo benedicere quales \quoties ipsis/ aliquid mali accidebat \(nec non sermonem de rebus adversis benedictione Dei temperare)/ perinde ut malefactores dum puniuntur benedicunt Regi. \Hoc idem facit Paulus hac eadem epistola cap 7.24, 25. Vide et 1 Tim. 1.17./ Et ne duram videatur sententiam incipere cum {illeg} articulo ὁ, nihil eo frequentius est. Sic Ο῾ οὐν διδάσκων ἕτερον &c {illeg} \&c/ – – – – Ο῾ λέγων μὴ μοιχεύειν &c Rom 2.21, 22. Ο῾ δὲ ἐρευνων τὰς καρδίας Rom 8.27. Ὁ ἐσθίων – – Ο῾ φρονων τὴν ἡμήραν Rom 14.3, 6. Ὁ γαρ ἐν κυρίω κληθεις δουλος 1 Cor 7.22. \Vide 1 Ioan 2.4, 6, 9, 10, 11/ Et alibi passim. Et ubi de Deo emphaticùs sermo est ut in doxologijs, semper præfigitur ὁ. Vt ὁ δὲ Θεὸς μου &c Philip 4.19. Porrò testatur Ambrosius aliquos suo tempore hunc locū ad Deum patrem retulisse. Et notandum est quod Græci distinguendo epistolas Pauli in sectiones secundum sensuum periodos; {illeg} imponunt huic sectioni ad voces claudunt hanc sententiam sectionem cum verbis ευλογητὸς ἐις τους ἀιωνας Αμην. τελ subjungento \alia manu/ vocem τελος (ut hic {fit} fit) ad designandum finem sectionis. Et inter σάρκα et ὁ ὠν aliqui periodum ponunt. Nimirum ὁ ὠν referre non potest ad præcedentia nisi per appositionem seu ut substantivum substantivo {illeg} appponi solet. Si relativum esse velis debuit esse \{illeg}/ ὁς ὠν non ὁ ὠν. Porrò ut \Paulus/ hanc sectionem concludit {illeg} cum hac doxologia sic aliam sectiones \aliquas/ concludit {illeg} cum alijs doxologijs \et votis/ Cap 11.6. & 16, 20, 24 \14 &/ 15.{illeg} 5, 6, 7. & rursus vers 33, et cap 6.17 & cap 14 in fine ubi veteres MSS \recte/ inserunt tres versus qui jam in fine cap Epistolæ leguntur.

חחגוּ Dan 11.31 Post ex il (A nobis, ex illo,) post illum. חִחֶלֶוְ Post regem Dan 11.8 ~ חִבּגה חִחָשָך a splendore post pluviam. 2 Sam. 23.4 וחִחְצַה יָחִים Et post finem dierum (vel in fine dierum) Dan 1.15, 18. Vide Ier 7.7. 1 Chron 15.13 Psal 45 9. Deut 33.11 חִם præ Dan 8.3 et alibi frequenter. וּ Ezek 48.35 Isa 41.6. Mica 5.1. Ab utero post biduum alicubi.

<48v>

Character in manu dextra et in frontibus: id est signum crucifixi quod vel in materia aliqua sculptum tenebant et adorabant in manu dextra, vel \magice/ pingebant in frontibus in terrorem dæmonum.

<51r>

Variantes Lectiones sacrarum literarum notandæ.

Rom 7.25 ἐυχαριστω τω θεω Covil α.

χάρις δε τω θεω Covil β.

1 Ioan. 3.16. |τω| Θεου deest in Ms Covil α, β.

1 Ioan 5.6 δἰ ὕδατος καὶ ἁίματος Ισ: Χσ Covil α

δἰ ὕδατος καὶ ἁιματος καὶ πμσ Ισ Χσ Covil β

1 Ioan. 5.7, 8. ὅτι τρεισ ἐισὶν ὁι μαρτυρουντες, τὸ πνευμα καὶ τὸ ὑδωρ καὶ τὸ αἱμα, καὶ ὁι τρεις ἐις τὸ ἕν ἐισιν. Covil. α β.

1 Tim. 3. μυσήριον Θεὸς ἐφανερώθη Covil α. β.

<52r>

Ex historia Ingulphi    edit. Oxonijs 1684.

Accessit ad prosperitatem serrii sui, quod inclytus Rex Westsaxonum Ethelwlphus, cum de Roma, ubi limina Apostolorum Petri et Pauli, ac sanctissimum Papam Leonem, multa devotione una cum juniore filio suo. Alfredo peregri visitaverat, noviter revestisset, omnium Prælatorum ac Principum suorum, qui sub ipso variis provinciis totius Angliæ præerant, gratuito consensu, tunc primò cum decimis omnium terrarum, ac bonorum aliorum sive catallorum universam dotaverat Ecclesiam Anglicanam per suum Regium chirographum confectum inde in hunc modum.

Regnante Domino nostro in perpetuum; dum in nostris temporibus bellorum incendia, et direptiones opum nostrarum, nec non et vastantium crudelissimas hostium deprædationes barbararum paganarumqꝫ nationum, multiplicis tribulationes ad affligendum nos pro peccatis nostris usqꝫ ad internecionem, tempora cernimus \incumbere/ periculosa: quamobrem {sic} ego Ethelwlphus Rex Westsaxonum, cum concilio Episcoporum ac Principum meorum, conficium salubre atqꝫ uniforme remedium affirmantes, consensimus, ut aliquam portionem terrarum hereditariam antea possidentibus omnibus gradibus, sive famulis & famulabus Dei Deo servientibus, sive laicis miserit, semper decimam mansionem, ubi minimum sit, tum decimam partem omnium bonorum in libertatem perpetuam donari sanctæ Ecclesiæ dijudicavi, ut sit tuta & munita ab omnibus secularibus servitutibus, imo Regalibus tributis, majoribus et minoribus, sive taxationibus, quæ nos dicimus wynterden, sitqꝫ libera omnium rerum, pro remissione animarum et peccatorum nostrorum, aut serviendum Deo soli, sine expeditione, et pontis extructione, et arcis munitione, ut eò diligentius pro nobis ad Deum sine cessatione precies fundant, [quo] eorum servitutem in aliqua purse levigamus. Acta sunt hæc apud Wintoniam in Ecclesia sancti Petri, anno Dominicæ incarnationis 855 indictione tertia, Nonas Novembris, ante majus altare, pro honore gloriosæ virginis, et Dei genetricis, Mariæ, sanctiqꝫ Michaelis Archangeli, et beati Petri Apostolorum principis, nec non et beati patris nostri Gregorii Papæ, præsentibus et subscribentibus Archiepiscopis et Episcopis Angliæ vniversis, nec non Beorredo Rege Merciæ, & Edmundo Estanglorum rege, Abbatum, et Abbatissarum, Ducum, Comitum, proerumqꝫ totius terræ, aliorumqꝫ fidelium infinita multitudine, qui omnes regium chirographum laudaverunt, dignitates vero sua nomina subscripserunt. Rex vero Ethelwlphus pro firmitate ampliore obtulit hanc chartulam scriptam super {sic} altare sancti Petri Apostoli, et Episcopi pro fide Dei illam acceperunt, et per omnes ecclesias postea transmiserunt in suis parochiis publicandam.

fflorere autem cœpit Ingulphus circa annum 1051, factus est Abbas Monasterij Croyland anno 1076 historiam produxit usqꝫ ad annum 1091 {quan} describens conflagrationem monasterij sui eodem anno et alia quædam subsequentia.

<53r>

De Homousio, usia, hypostasi, substantia et personis.

Ierom in his Epistle to Damasus (Epist 57) scrupling at ye use of thre Hyposteses {sic} as Arian, does notwithstanding expound substance of ye Genus & makes thre hypostases to signify three kinds of substances or usias. Epiphanius hæres 69 §\70/ making but one hypostasis in ye Deity, at ye same time expounds it of ye generical unity. So Athanasius in \with two/ Councels of Alexandria allowing ye language of one Hypostasis makes a general union & similitude of substance as you may se in the Epistle to ye Antiochians p 577 & that to ye Africans p 938. B.

That the Churches in ye times next after Constantius were so far from making one singular substance that they decryed it for heresy & Sabellianism notwithstanding any distinction of persons what ever. See ye \Creed of Licinius sent to Athanasius &/ Councel of Alexandria's epistle to ye Antiochians p 577 in Athanasius Tom 1. pag 577. St Basil. Epist. 64. p 847, 848, 850. Epist 78. p 889 D, 890 A. Epist 349 p 1129 D, 1130 A. Epist 345 p {illeg} 1122 C. Epist 391 p 1172 B. Hom 27 contra Sabel. p 602. Greg. Naz in calce Orat 21. Epist. Concilij Gallicani \in civitate Farisea seu Parisea i.e. Parisijs collecti/ in Hilarij Fragmentis & Tom 1 Concil Gallic p 16. {illeg}

The homousios condemned by ye Counsel of Antioch against Paul of Samosat. Basil Epist 300. pag 1069 B.

Disputations about ye holy ghost not moved till St Basils time or a very little before Basil Epist 388 pag 1162 A B.

<57r>

A

<58r>

B

<59r>

C

<60r>

D

<61r>

E

Eusebians. They overcame ye west under Constantius by condemning \ye Hereticks/ Sabellius, Valentinus, Manichæus & Hierochas &c (Hillarius de Trin lib. 1, col 13 D, E & Col 14 A, C.

<62r>

F

<63r>

G

<64r>

H

Hilarius. Cur relegatus (Hieron. in vita Hilarij extat in operibus Hilarij, intio) In Constantium scripsit post ejus mortem (ib) obijt Valentiniano et Valente Regnantibus (ib) banished into Phrygia ({illeg} Fortunatus in vita Hilarij col. 2             ) in ye fourth year of his banishmt went to ye Councel of Seleucia (ib col 3                                brought a gil Girle Florentia back wth him into Gallia (ib. col 3) Nam pene totum mundum gravi errore confusum, factis sæpius in Gallia Synodis, per Hilarium fuisse ad viam veritatis adductum confitetur lingua multorum (ib col. 4) His return miracles (ib) returned into Gallia ye 4th year of his Banishmt (Greg Turonens. lib. in Glor. Confess. {illeg} c. 2)

<65r>

I

<66r>

K

<67r>

L

Legends vide Monks

<68r>

M

Monks. The legendary life of Hilary writ by Fortunatus, in ye beginning of his works.

<69r>

N

<70r>

O

<71r>

P

<72r>

Q

<73r>

R

<74r>

S

<75r>

T

<76r>

V

<77r>

W

<78r>

X, Y, Z

[1] * Epist 53 ad Anatol 54 ad Martian 55 ad Pulcher. 56 ad Martine 61 ad Iuvenal.

[2] Vide pag 18

[3] Gen 2.2

[4] a Psal 89 4

[5] * f. ἀνό μου

[6] b Isa. 1.13.

[7] Vide pag. 79.

[8] * πορος

[9] * σφετερίζον ται

[10] ✝ Scenigradis

[11] ✝ Orat 20.

© 2024 The Newton Project

Professor Rob Iliffe
Director, AHRC Newton Papers Project

Scott Mandelbrote,
Fellow & Perne librarian, Peterhouse, Cambridge

Faculty of History, George Street, Oxford, OX1 2RL - newtonproject@history.ox.ac.uk

Privacy Statement

  • University of Oxford
  • Arts and Humanities Research Council
  • JISC