'Quod Bestia bicornis locuta sit ut Draco' ('That the two-horned Beast spake as a Dragon')

<1r>

Cap. 3 Quod Bestia bicornis locuta sit ut Draco. |quodqꝫ Decemcornupeta locuta sit Blasphemias. Et quomodo Draco descendit ad {illeg} has incolas {illeg} maris terræ et maris|

{Quo loco} Draconē de cælo \in terram/ dejectum qui dicitur antiquus ille serpens Diabolus et Satan \qui totum/ mundum decipiens decipiens, victus autem sanguine agni quem quem sancti \vitas suas / vicerunt sanguine agni, \&/ testimonijs suis ad ad {sic} mortem usqꝫ exhibitis vicerunt diximus esse Idololatriam per persecutione Dioclesiana oppugnatam devi quacum sancti in Persecutione Dioclesiana acriter concertarunt, quamqꝫ tandem vicerunt subsequente {illeg} Imperio Constantini. Draco hic demum dejectus est anno {illeg} victus demum deijci cœpit anno 3^o & subinde {illeg} væ dicitur incolis terræ et maris quia Diabolus hoc est incolis Imperij quia Diabolus \hic sive Idololatria/ ad eos descenderat. Hi incolæ non potuerunt esse Gentiles quia \Diabolus/ erat cum illis ab antiquo, sed gen Chris christianus \genus hominum christianorum \hominum// esse oportet jam \primùm/ deflectentiū ad Idololatriam, hoc est Christianorum cùm cæteri omnes præter Iudæos ab antiquo Idolalatræ {sic} fuerint. {illeg} Ex hoc tempore igitur Incolæ² Christiani¹ terræ et maris Idololatræ esse cœperunt \in idololatrica duo genera hominum degenerabunt/: et hoc est quod describitur in cap 13 per \duas/ Bestias {sic} decemcornupetam {illeg} surgentem ascendentem e ma bicornem surgentes {sic} e terra id est ab incolis terr et mari id est {illeg} ab hac terra et ma quarum alter una loquitur ut Draco id est Idololatricè, alter \loquitur/ blasphemias {illeg} [habet nomina blasphemiæ {illeg} in capite, hoc est nomina Idolorum] nam per blasphemiam intelligi \etiam/ Idololatriam supra ostendimus. Iam si ostendero] Id est ambo loquuntur idololatrice. Per Besti Per blasphemiam intelligi Idololatriam \et per nomina Blasphemiæ in capite Bestiæ intelligi nomina Divorum/ supra exposui ostendi {illeg} & vel Idolorum supra ostendi. Per \loquelam/ Draconis {sic} intelligi statum Ido{illeg} statum Idolo cætum {sic} Idololatriam ex dictis planissimum est. Et Per Bestias has has Idololatricas quis ergo e terra et mari ascend surgentes quis ergo dubitare potest intelligi incolas maris et terræ ad quas Diabolus jam descendit quis ergo dubitare potest? Et proinde Quare dicendum est quomodo Dracone post dejectione pos post ejectionem {sic} venite ad hos incolas, Bestiæ hæ cœperunt \esse/ loqui \{illeg}/ blasp Idololatricæ, et quidem si id ostendero de bestia bicorni {illeg} \simul constabit/ Idololatria alterius bestiæ constabit quippe quæ mores bicornis \hujus / recepit.

{illeg} Ab anno 400 vel 420 Ecclesiam evasisse Idololatriam multi facilè concedunt. Sed altiùs ascendere non ausi sunt propter \ne/ reverentiam {illeg} magna nomina eorum qui {illeg} \ut/ Patres Ecclesiæ celebrantur & his temporibus vixerunt. Sed admiratione personarum tenere <2r> malum est. Siquid bene fecerint hi Patres laudentur. Sin ecclesiam corruperint, {illeg} status ecclesiæ corruptionis {illeg} origo \veritas verus status ecclesiæ/ non est celanda propter horum nomina. Sed origo mali inquirenda et lapsus egregiorum virorum \potius/ cum dolore fatendus.

Cum igitur Draco Imperantibus Constantino & Constantio ad terram usqꝫ ceciderat nec ullam stabilem restitutionem in veteri {illeg} in Thronū veterem sperare posset : [incipit {illeg} [ansam arripit ex Imperio Iuliani contaminandi Christianos. Imperator enim {illeg} Antiochio [sub initio Imperij] oraculū consultans plurima offert sacrificia antequam responsum aliquod extorquere posset et tum demum Diabolus respondet]

{illeg} Cum igitur Draco {illeg} imperantibus Constantino et Constantio sentiret se in terram usqꝫ dejectum {illeg} statim incipit ijsdem artificijs {illeg} cultum mortuorum inter Christianos excitare quibus ab antiquo hunc eundem cultum in Gentiles disseminaverat. Gentes enim ut \Sicut {sic} enim Diabolus/ per \curationes morborum &/ varia {sic} miracula ad sepulchra Heroum {illeg} quæ Ge \eff effecta/ [quæ Gentiles \primum/ honoris gratia |prim| \solemniter tantum/ frequentabant] decepisse dicitur & primo in fidem virtutū divinarum \ex/ defunctorum istorum dein in cultum {illeg} istorum \defunctis istis competentium excitasse \conciliasse eo/ dicitur qua effectum est ut/ Gentes \excitasse inciperent eorum opem petere/ [sepulcha {sic} augusta quæ Templa dicebantur {illeg} in honorem eorum ædificarent, et] subinde opem eorum implora imprecarent & augustis sepulchis {sic} augustis \in honorem/ constructis |& {illeg}| sepulchra {sic} augustiora {sic},quæ \nos/ templa erant Gentium, \dicebantur eorum/ subinde constructis, in majori hon in honorem & cultum eorum construerant: Sic diabolus \a/ tempore Constini {sic}{illeg} & subsequentium Imper Christianos \per eadem artificia/ in similem {sic} fidem et cultum inducere cœpit {illeg} Nam \post decimam persecutionem/ cum Christiani eo tempore sepulchra{illeg} martyrum {illeg} non cultus \alicujus/ sed honoris tantum gratia frequentare solerent \cœpissent/, arrepta inde occasione primùm primùm Diabolus arrepta \inde/ occasione deceptionem primo mira incipit instituit per \curationes morborum aliaqꝫ quædam/ miracula quædam quæ ad sepulcha {sic} ista operatus est, & subinde Christiani inciperunt \invocare &/ colere martyres & templa eorum nominibus & reliquijs dicare. Miracula ista cœperunt Imperante Constantio at Cultus vix ante mortem /Imperium\ Iuliani.

Prima miraculorum mentio, quantum scio, fit ab Hilario Episcopo Pictaviensi qui sub finem Imperij \qui statim post mortem/ Constantij \vel potius eo adhuc vivente/ Is enim ad <3r> Imperatorem sic scripsit. |Plus| Crudelitati vestræ Nero, Deci, Maximiane debemus Diabolum enim per vos \Gentiles Imperatorem/ vicimus. Sanctus ubiqꝫ beatorum martyrum sanguis exceptus est; dum in his Dæmones mugiunt, dum ægritudines depelluntur dum |admirationum| ✝ < insertion from f 2v > admirationum ✝ opera cernuntur, elevari sine laqueis corpora, & dispensis pede fæminis vestes non defluere in faciem, uri sine ignibus spiritus, confiteri sine interrogantis incremento fidei. {illeg} < text from f 3r resumes > At tu (Constanti) omnium crudelitatum crudelissime damno majori in nos & venia minore desævis. Quali autem consilio et quo authore hæc miracula effecta sunt egregie \satis/ conspicuum esse \potest/ ex historia illa celeberrima oraculi {illeg} Daphnæi quod cum Imperator Iulianus Antiochiæ agens consuleret & \non ni/ plurimis oblatis sacrificijs responsum extorquere niteretur. {illeg} Oraculum tandem respondit se non posse loqui propter ossa Martyris Babylæ juxta \quæ non longe a/ Templo posita \sepulta jacebant/. [Quare ossa illa auferuntur ut facultas² loquelæ¹ {illeg} Oraculo detur.] Certe si diabolus non potuisset loqui hæc ossa vere fuissent impedimento, {illeg} Dia Sed \Sed/ quis quæso compulit Diabolum hoc fateri quo vetus ejus cultus convelleretur|itur| Annon prorsus \Certe si veteri re |Annon| {re}ligioni {illeg}/ consultiùs prorsus tacuisset quàm sic respondere? Vide igitur quomodo Diabolus videns de cultu veteri conservando desperans hunc proprijs manibus \{illeg}/ convellit, ut {myrt} defunctorum reliquijs inter Christianos jam orbem potituros {illeg} æstimationem & venerationem conciliet {sic}.

< insertion from f 2v >

Venerationi tamqꝫ magnæ est veritas,

Exiguus etiam pulvis ut, vel ossium

Particula veterum quæpiam, aut paulum comæ,

^x[1] Vestesve, sparsi aut sanguinis quædam notæ,

Cultum parem habeant, atqꝫ corpus integrum.

Locisqꝫ nomen martyris solùm inditum

Novi quibusdam, martyris loco integri,

Habuisse prorsus vim parem (ô myraculum)!)

Meminisse nam vel martirum solum, ut reor,

Affert salutem. Quid febres ac dæmones,

Mirum hinc fugatos in modum recenseam?

Quin et sepulchra, sacra ubi olim corpora jacuere

Iacuere, pravos spiritus pellunt procul.

Hæc mira Pugiles indies patrant mei. Greg. Naz. Carm. Iamb. 18. de virtute.

< text from f 3r resumes >

Ex hoc tempere tam ingens multitudo miraculorum ubiqꝫ ad Sepulchra martyrum et per eorum reliquias confecta esse dicuntur, ut fidem {superarverent {sic}} {sic} si non a gravissimis hujus sæculi scriptoribus commemorata {sic} fuissent. Et quidem Greg. Naz. regnante adhuc Iuliano sic scr ad Iu \Orat. 1 in Iulianum/^[2] inImp Iulianum ad huc {illeg} Imperantem {illeg} \sic/ scribit {sic} hæc habet \scribens/: Martyres, inquit, non extimuisti quibus præclari honores quibus & festa constituta: a quibus Dæmones propelluntur, & morbi curantur; quorum sunt apparitiones & prædictiones quorum vel sola corpora idem possunt quod animæ sanctæ, sive manibus contrectentur sive honorentur: quorum vel solæ sanguinis guttæ, atqꝫ exigua passionis signa [i.e. signa{illeg} crucis] idem possunt quod corpora: hæc non colis sed contemnis & aspernaris. {illeg} Hieronymus in Epitaphio Paulæ, hæc habet.^[3] Paula, {illeg} inquit, vidit Samariam: ibi siti sunt Elisæus & Abdias Prophetæ, & Ioannes Baptista, ubi multis intremuit consternata <4r> miraculis nam cernebat varijs dæmones rugire cruciatibus & ante sepulchra sanctorum ululare homines more luporum, vocibus latrare canum, fremere leonum, sibilare serpentum, mugire taurorum, alios rotare caput, & post tergum terram vertice tangere, suspensisqꝫ pede fæminis vestes non defluere in faciem. Similiter Ambrosius:^[4] Cognovistis, inquit, imo vidistis ipsi multos a dæmonijs purgatos, plurimos etiam ubi vestem sanctorum manibus contigerunt his quibus laborabant debilitatibus absolutos: reparata vetusti temporis miracula, quo se per adventum domini Iesu gratia terris major infuderat; umbrâ quâdam sanctorum corporum plerosqꝫ sanatos cernitis. Quanta Oraria {sic} jactitantur {sic}? Quanta indumenta super reliquias sacratissimas ut tactu ipso medicabilia reposcantur? Gaudent omnes extrema linea contingere et qui contingit salvus erit. Sic {illeg} & Augustinus:^[5] Corpora Gervasij et Protasij ad Ambrosianam Basilicam translata non solum quos immundi vexabant spiritus, {illeg} confessis eisdem dæmonibus sanabantur, verum etiam quidam plures annos cæcus sudario quo tetigerat feretrum, mortuorum occulis admoto, visum recepit. Et alibi^[6] Tantæ, inquit, gloriæ martyrum etiam ego testis fui, ubi Mediolani eram facta miracula novi &c Dein narrat prædictum miraculum de cæco. Chrysostomus Ad eundem modum Chrysostomus de {illeg} hujusmodi miraculis agens:^[7] Orationem, inquit, ex ijs quæ hodie fiunt comprobabo: Sume enim quenquam quempiam a dæmone correptum ac furentem & ad sepulchrum deduc quo reliquiæ Martyris Iuliani continentur, tum resilientem plane atqꝫ fugientem videbis. {illeg} Sic Et alibi martyrum virtutem describens, ait, ^[8] Orationi nostra fidem faciunt quæ quotidiana a martyribus miracula eduntur. Et in alio loco:^[9] Sanctorum ossa Dæmones sistunt, et excruciant, acerbissimisqꝫ illis vinculis eos qui adstricti sunt solvunt. Quid hoc tribunali terribilius fingi potest? Quum nemo cernatur, nemo dæmonij lateri incumbat, voces et dilacerationes verbera et cruciatus \ac/ linguæ conflagrantes \ardentes/ audiuntur, dæmone videlicet eximiam illam et admirabilem potentiam minimè ferente. <5r> Atqꝫ isti qui corpora gestarunt virtutes illas corpore vacantes superant, pulvisqꝫ et ossa et cinis naturas ab oculorum aspectu remotas excarnificant. Ob eamqꝫ causam multi plerumqꝫ Reges peregrè profecti sunt ut hoc spectaculo fruerentur. Siquidem sanctorum martyrum templa futuri judicij vestigia & signa exhibent, dum nimirum dæmones flagris cæduntur, hominesqꝫ torquentur ac liberantur. Vide quæ sanctorum etiam vita functorum vis sit? Si omnia quæ de hac re congererem, libellus scribendus esset. Sed ex his {illeg} \satis {illeg} \{stupenda}// {inmensa} frequentia {illeg} \sepulchralium/ miraculorum hoc tempore quibus \{honor} &/ cultus {illeg} martyrum & reliquiarum induceret re inductus fuit, fit luce clarior.

Cum itaqꝫ Diabolus ubi senserat se dejectum a {illeg}

Ante hoc sæculum {illeg} nulla {illeg} commemorantur hujusmodi miracula \Apostolica erant diversi generis et dudum cessaverant, {sic}/: nec temporis hujus scriptores \hæc/ ab Apostolorū temporib ætate deducunt. Sed de ijs loquuntur ut novum sui temporis miracula renovata.

|Si omnia de hac re congererem liber conscribendus esset|

Si demum æstimatio aliqua ——— magna. |vide pag. preced| {vel} et ut Apostolus hanc adventum hujus Apostasiæ describit {sic} homo peccati venit iuxta operationem Satanæ in omnipotentia et signis et miraculis mendacij ut {illeg} et Deus misit eis delusionem \præ/ potentem \præpotentem/ efficacem ut non recipientes \amorem/ veritatis in

Si omnia de hac re congererem liber conscribendus esset. Vnicum Vnum tamen ex Augustino adjiciam quo æstimationem aliquam horum miraculorum habeatis. Is in Civitate Dei lib 22 De Civitate De {sic} c 8 — — — pag. preced — — — magna.

< insertion from f 4v >

Claudos faciunt currere, cæcos illuminant, leprosos mundant, dæmones effugiunt. Testatur multitudo eorum qui quotidiè salvi fiunt (Chrysost. de Pentecoste.) Et de Miraculis Christi et Apostolorum verba faciens: Quæ omnia, inquit, siquis prædicat et figmentorum præstigias minimè persuasu faciles: certè quæ nunc conspiciuntur, ad blasphemum os obturandum, idqꝫ pudefaciendum & ad effrenam linguam cohibendam satis superqꝫ fuerint. Nulla est enim nostri hujus orbis seu regio, seu gens, seu urbs, ubi nova atqꝫ inopinata miracula hæc non decantentur: quæ quidem si figmenta fuissent prorsus {sic} in tantam hominum admirationem non venissent. Et paulo post: Abunde, inquit, orationi nostræ fidem faciunt quæ quotidiana a martyribus miracula eduntur, magna affatim ad illa hominum multitudine affluente. Hæc Chrysost. Orat. 2. de S. Babyla habita \Antiochiæ/ anno vicessimo currente post prædictum factum Iuliani & Oraculi, ad martyrem silentia inc ut Chrysostomus in hac Oratione testatur, i.e. anno 382.

Si demum æstimatio quædam \aliqua/ miraculorum desideretur adeatur Augustinus. Is Augustinus |lib 22 De Civitate Dei cap. 8,| ubi miracula, aliquot \facta/ (etiam mortuos suscitatos) per reliquias unius Mar Stephani martyris \facta ({veram} mortuos suscitatos) \{illeg}/ & inter alia mortuos suscitatos/ descripserat: sic concludit. Si miracula sanitatum, ut alia taceam, ea tantummodo velim scribere quæ per hunc martyrem id est gloriosissimum stephanum facta sunt in Colonia Calamensi, & in nostra, plurimi conficiendi sunt libri nec tamen omnia colligi poterunt: sed tantum de quibus libelli dati sunt qui recitarentur in populis. Id namqꝫ fieri volumus voluimus cum videremus antiquis similia divinarum signa virtutum etiam nostris temporibus frequentari: & ea non debere multorum notitiæ deperire. Nondum est autem biennium ex quo apud Hipponem regium cœpit esse ista memoria, & multis, quod nobis certissimum est, non datis libellis, de ijs \{illeg}/ quæ mirabiliter facta sunt illi ipsi qui dati sunt ad septuaginta fere numerum pervenerant, quando ista conscripsi. Calamæ vero ubi et ipsa memoria primus esse cœpit, & celerius {sic} dantur & incredibili multitudine superant. Vzali etiam quæ colonia Vticæ vicina est, multa præclara per eundem martyrem facta cognovimus. |Horum libellorum duo extant novendecim miracula continentes apud Augustinum Tom 10 in Appendice, Edit Plantan.| (Augustin. de Civit. Dei l 22. c 8. Si tam ingens multitudo libellorum de miraculis reliquiarum unius martyris facta conscripti fuerint, quantos miracula \per reliquias/ omnium martyrum per toto {sic} orbe {sic} gesta implerent? Si miracula per unius martyris reliquias \biennij spatio/ facta tot libellos compleverint ut eorum \fere/ septuaginta fere bienij spatio Hipponi collecti fuerint præter alios multos non collectos, Calamæ vero libelli collecti hos incredibili multitudine superarent, Vezali etiam multa præclara gesta essent: quantos libros miracula per omnes omnium martyrum reliquias \per multos annos/ toto orbe facta implerent?. Vere igitur Diabolus descendit ad {illeg} incolas Romani maris ac terræ cum ira magna vel

< text from f 5r resumes >

Iam {illeg} \vero/ Hæc stupenda multitudo² miraculorum¹ vel a Deo profecta est vel a Diabolo. Si a Deo: dic quo fine |  quorsum& quare in hoc et non ante hoc sæculum. An propagandæ religionis causa vel {illeg} \per/ misericordiam, aut nullo fine sed insita \et cæca/ efficacia reliquijs {illeg} \concessa/. Si postremū, quomodo potuerunt hæc miracula cessare? vel quare non prius innotuere. {Per} Per primos trecentos annos & amplius, ne verbum quidem de hujusmodi miraculis nec scriptores horum temporum seriam eorum ab Apostolis derivant sed de ijs loquuntur tanquam \de/ novo {sic} quodam {sic} {illeg} loquuntur. Sic {illeg}Chrysostomus de Oratione contra Gentiles de præfata Historia {illeg} martyre Babyla locutus: Siquis, inquit, non credit ijs quæ Apostoli fecerunt, aspiciens præsentia desistet ab {illeg} impudentia sua. Augustinus in loco supra citato dicit Libellos <6r> de miraculis conscriptos colligi volumus cum videremus antiquis similia divinarum signa virtutum etiam nostris temporibus frequentari, & non debere {multo}{illeg} & Ambrosius vocat ea Reparata vetusti temporis miracula. {illeg} \Noveravit utique/ Vetusta illa dudum cessasse aut, hæc autem indies {sic} invalescere {sic} \videbant/ reliquijs novorum martyrum quotidie detectis. {Hac} In urbe Mediolanensi ante inventionem Gervasij et Protasij dicit Ambrosius martyrem non fuisse. Augustini Stephanus

Babylam martyrem \postea/ miraculis {illeg} clarissimum \Diabolus ex/ Oraculo {illeg} {primo} primus detexit.

Ioannis Baptistæ sepulchrum {illeg} Sebastæ in Palestina {illeg} notum erat Christanis {sic} ante Imperium Iuliani & a Christianis frequentari solebat sed reliquiæ ejus non nisi post Imperium Iuliani miraculis clarescere incipiebant. Nam cum eo Imperante Gentiles sepulchrū diruassent {sic} & ossa per agros sparsos {sic}, sed \comburere & recolligerent {sic} \ad/ comberendum {sic} ~ ~/ \reliquiæ {sic} illæ {illeg}/ a Monachis recollectæ, gentes deducunt ad Abbatem suum |miraculosè {suffectæ} sunt subductæ {sic}, vel saltem adulterinæ suffectæ {illeg}| ad Athanasium deducuntur, qui eas, \inquit Rufinus,/^[10] sub cavato sacrarij pariete inclusas prophetico spiritu profuturas generationi posteræ conservavit. {illeg} Sic Non dicit eas conservatas quia eum has conservasse propter \notam et experimentū comprobatam/ {illeg} utilitatem quæ jam ante per experimenta innotuerat, sed quod spiritu prophetico sentiret profuturas generationi posteræ conservasse. {illeg} Et quidem hæc ossa {illeg} |Quantum autem \hæc ossa postmodū/ profuerint ex ex {sic} eo in tanto honore colligi potest quod| loco Templi Serapidis Martyrium aureis tectis non \non/ multo post \ijstem {sic}/ constructum sit.

Ex tempore quo Iulianus Imperavit frequens {sic} legitur reliquiarum detectio antea {illeg} verò prorsus nulla. Nam primus Martij licet lusus {sic} hic diaboli paulatim cœperat | isset regnante Constantio tamen ante Babylam os Oraculo obstruentem, nullum lego Martyrem propter myraculā nominatim celebratum: adeo ut qua \sub reg imperio Constantij/ præcesserant, generalia quædam præludia ad communes tumulos plurium martyrū \tumulos/ instituta existimem, & post hanc primam insinuationem Diabolum ultra processisse {sic} ad extollendo singulares quosdam ex quibus Divi locis {illeg} \totidem nominatim/ colendi constituerentur. Cum igitur Ecclesia, per annos primos trecentos, etsi Basilicas Martyrum <7r> orandi gratia diu frequentaverat, nullam \non/ animadverterit {sic} \hanc/ reliquiarum efficaciam, cum nulla jam animadvertatur sed mirala {sic} hæc post stabilitum Divorum cultum gradatim cessaverint, & jam per mille annos \circiter/ desierint: non potest possunt ea cæcæ alicui & insitæ efficaciæ reliquiorū tribui sed ab consilio aliquo vel Dei vel Diaboli consilio profecta sunt.

Si vilis autem a Deo profecta \esse/ ex charitate et benevolentia erga ægrotos² et dæmoniacos¹, hunc perpetua esse deberent siquidem omnia sæcula ægrotis & miseric|s|ordiæ dignis abundent. An Deus jam minus bonus evasit? An Christiani primorum sæculorum hoc \talia beneficia/ minus meruerint Imò verò nullum sæculum {illeg} talia beneficia minùs meruit quàm hoc cui miracula ista concessa fuêre ut postmodum patebit quando immania eorum scelera ex Saliviano alijsqꝫ describemus.

Necesse est igitur ut \altiori consilio & causa/ religionis alicujus propagandæ causa \{illeg}/ miracula hæc effecta fuerint Non autem nempe causa religionis alicujus propagandæ. Non autem divinæ nam hæc omnis ab Apostolis docta fuit, {illeg} siquis, vel Angelus de cælis, aliud Evangelium prædicaverit quàm primi Christiani receperant, exectrandus {sic} {sic} declaratur ab Apostolo Gal.1.8. {illeg} Quicquid itaqꝫ recipiendū erat Apostoli satis prædicarant & post eorum prædicationem signa divina cessarunt quia non ampliùs opus erat ejusmodi signis. Quomodo itaqꝫ potuerunt signa sepulchralia quæ non nisi post \cœperunt/ trecentis annis post tempora Apostolica, claruerunt cœperunt, esse in prædicationem Evan doctrinæ alicuj \propa prædicationem/ evangelicam. Imo verò qui in hoc sæculo horum miraculorum vixerunt non putabant hæc signa data esse in prædi prædicationem declarationem doctrinarum (mutæ enim erant reliquiæ per quæ hæc signa fiebant mutæ erant nec ullas doctrinas declarabant, neqꝫ tendebant ad propagationem potuit ulla doctrina quam Apostoli prædicaverant ex illis colligi. Ad hoc unicum directè \sed {illeg}/ tendebant, ut Aposto Sanc Martyres & sancti colerentur: Quam doctrinam nec Apostoli prædiverant {sic} unquam nec Ecclesia per primos trecentos annos ullatenus receperat <8r> Si in gratiam alterius cujusvis doctrinæ facta fuissent certè {illeg} Christiani {illeg} istius sæculi illud intellexissent: {illeg} \siquidem/ frustra declaratur quod nemo intelligit, deus autem nihil declarat \frustra/. Et tamen Sed Christiani \isti/ nihil minus quàm hoc intelligebant. Signa spectabant oscitantes & attoniti sed Quorsum fiebant neutiquam considerabant Hoc perspicuum est ex Chrysostomo et Augustino quorum prior ita scribit

Signa | no igitur hæc gens spectabat oscitans et attonnita non recipiebat tanquam in confirmationem doctrinæ alicujus sed {illeg} nec quorsum fiebant intelligebat {illeg} \neque/ considerabat \prorsus/, sed tantum spectabat oscitans et attonita donec in {illeg} illecebris hisce diabolicis {illeg} cultum plane di illaqueata est & in cultum sanctorum pertracta.

Cùm igitur \miracula hæc non fluxerint ex cæca efficacia reliquiarum nec ulla/ {illeg} ulla {sic} {sic} ratio excogitari possit cur \manu {sic}/ Dei {sic} \efficerentur/ hoc sæculū tantis tam immens tantis {miraraculorum} {c} miraculis insigniret, cum \ipsis/ tam insigenter ornaret \ecclesia his non indigente miracula Hac/, cum ea \ea/ {illeg} muta fuerint {sic} & sepulchralia miracula \signa/ hoc est diversissima ab Apostolicis, simillima vero ijs quæ diabolus dicitur effecisse ad sepulchra {illeg} \seu Templa/ antiquorum herorum {sic} gentium \quos gentes coluere/, cum deniqꝫ ea non in commodum Ecclesiæ tenderint aut illi proderint {illeg} vel doctrinæ alicui {illeg} \Apostolicæ/testim{illeg} Evangelicæ testim sed e contra non {sic} proderint ecclesiæ sed nec alio tenderint quam ut {mar} mortui colerentur mortui colerentur, eumqꝫ finē (ut dicetur) \celerrime et efficacissime/ sortiti fuerint, \& postea cessaverint/ nemo certe |est| qui non \ipse/ colit sanctos negabit \quin fatebitur hæc/ a Diabolo profecta esse, Et & in eum finem operata \idqꝫ eo/ \& ideo operata/ ut cultus mortuorum inter Christianos excitaretur.

<9r>

Quod cùm ita sit, non consequitur non leve malum esse hunc cultum Sanc mortuorum, \quippe/ quem Diabolus tam infinita {sic} multitudine miraculorum per toto {sic} orbe {sic} Romano {sic} totum per multos annos continuata erigere contendit. Quid enim? Diabolus circa levia mala tam sollicitus esset? Confer hæc opera cum miraculis Apostolicis quibus religio Christiana extructu fuit & senties illa \ea/ longe superari. ab his Tantæ in Ingens erat hanc \nostram/ religionem condere, sed Quale {sic} est \{illeg}/ quod Adve & multis miraculis dignissimum. \Sed/ quale \autem/ est ergo \hoc/ quod inimicus {illeg} miraculis frequentioribus, \&/ magis diuturnis \duxit/ in contrarium duxit struendum! Certe Quid nisi \minus quam/ religionis nostræ ruinam & superinductionē Apostasiæ illius decantatæ, \quæ/ per Meretricem \{tandem}/ Babylonicam id {illeg} est ecclesiam Idololatricam significatur, hâc ingenti {illeg} \diabolicorum/ miraculorum molitione instituit {illeg} Certe Diab & initium sumere {censeamus} {sic} Certe Diabolus jam \vere/ descendit ad incolas Romanæ terræ et maris cum {illeg} irâ magnâ; sciens {illeg} enim se habere tempus sibi breve futurum \tantum adfore/, {illeg} totis viribus conatur nititur \contendit/ celerē reddere Christianorum lapsum ut regnum in eos citiusincipiet assequatur.

Explicato quomodo primo gradu descensus Diaboli ad incolas terræ et maris, {illeg} sive artificio quo diabolus se insinuavit videamus jam {de} \quomodo/ {illeg} \{illeg} & efficaci/ {descendit quo} statum \statum eum/ inter hos incœpit obtinere quem amisit dejectus de \gentili/ cælo Roma {Gentilis} Imperij \{Romano} dejectus amisit/ {illeg} \de successu hujus artificij/, hoc est quomodo Bestia bicornis cœpit loqui ut Draco et altera bestia loqui blasphemare.

Ab anno 400 vel 420 Ecclesiam evasisse Idololatricā multi facilè contendent. Sed altiùs ascendere non ausi sunt reveriti magna nomina eorum qui \ut/ patres sunt et Ecclesiæ celebrantur & his temporibus vixerunt. Sed admiratione personarum teneri malum est. Siquid boni fecerint isti {sic} patres laudentur: sin ecclesiam corruperint verus status ecclesiæ non est celandus propter eorum {sic} nomina, sed lapsus {communionem} \communis/ cum dolore fatendus. Et quidem \si/ hos Patres qui sanctior & sapientior ecclesiæ pars habentur ostendero ab ortu b|B|estiæ bicornis ab ortu bestiæ <10r> præstigijs dæmonum jam ante explicatis illaqueatos \eo/ adductos fuisse ut ab ortu bestiæ bicornis defu colerent iam colerent desumus illaqueatos fuisse & ab ortu bestiæ bicornis defuncto marti defun \cœpisse/ mortuos colere cœpisse cœpisse, nem non dubium reliquos monachos \plerosqꝫ/ (gentem omnium superstitiosissimam & \ad/ cultum hunc maxim præ cæteris proclivem) \ab eodem tempore similia patrasse/ aliosqꝫ non paucos inter superstitiosum vulgus ab hoc eodem {illeg} tempore {illeg} similia patrasse, adeoqꝫ bestiam {illeg} bicornem ab {illeg} \ortu suo/ locutam fuisse ut Draco. Tempore Constantij nullum invenio cultûs hujus vestigium. Cœperat \quidem/ Diabolus se \{illeg}/ insinuare per miracula, sed {illeg} \{per}/ miracula ista \cultus mortuorum/ non nisi post regnum Constantij cultum mortuorum peperêre cultum mortuorum peperêre. Quid \Quomodo/ verò \paulo/ post ejus mortem surgente bestia hæc nefanda perpetratum sit jam audi Cultus gradatim cœpit jam audi et primum ex Basilio M. qui {illeg} \anno {illeg} 364/ sub mortem Constantij monachus factus est \monachus/ & obit anno 378 floruit a regno Iuliani ad annum 378 quo obijt

In {illeg} \Hom 20/ de 40 Martyribus. Hi sunt, inquit, qui nostram obtinentes regionem, ὁιονὲι πύργοι τινὲς συνεχεις, ασφάειαν εκ της των ἐναντίων καταδρομης παρεχόμενοι quasi quædam turres contra adversariorum {sic} incursum refugium exhibent. — Ἐτόιμη βοήθεια χριστιανοις, Paratum est hic Christianis auxilium, Ecclesia videlicet martyrum, exercitus triumphantium, Chorus laudantium Deum. Sæpe operam dedistis, {illeg} sæpe laborastis ut unum pro vobis orantem inveniretis: quadraginta sunt hi, unam orationis emittentes vocem. Vbi enim sunt duo vel tres in nomine domini congregati, ibi Deus est; quadraginta sunt Vbi vero quadraginta fuerint, quis dubitet deum esse præsentem. ὁ θλεβόμενος ἐπὶ τους τεσσαράκοντα καταφεύγει, ὁ ἐυφραινόμενος ἐπι ἀυτους ἀποτρέχει ὁ μὲν {illeg} ἵνα {illeg} λύσιν ἑύρη των δυσχερων, ὁ δὲ ἵνα φυλαχθη ἀυτω τὰ χρηστότερα Qui aliqua premitur angustia ad hos confugit; qui rursus lætatur, ad hos recurrit: hic ut a malis liberetur, ille ut duret in rebus lætis. ✝ < insertion from f 9v > ✝ Hic mulier orans pro filijs auditur: peregrinanti viro reditum incolumen, ægrotanti verò salutem implorat. Cum his ergo martyribus nostras effundamus preces < text from f 10r resumes > —– O sanctum chorum, o sacrum ordinem; o cuneum inexpugnabilem, ὢ κοινοὶ φύλακες του γενους των ἀνθρώπων! <11r> ἀγαθὸι κοινωνοι κοινωνὸι φροντίδων, δεήσεως συνεργὸι, πρεσβ{illeg}ευτὰι δυνατώτατοι! o communes generis humani custodes, optimi curarum socij, precum ac votorum suffragatores, legati [apud Deum \vel mediatores/] potentissimi. Hæc Basilius; quibus affine est illud Gregorij Nysseni Orationem 2 ^dam in 40 hos 40 martyres hac prece concludentis του παραδείσου ἐντος γενοίμεθα διὰ της πρεβείας ἀυτων δυναμαιθέντες, intra paradisum perveniamus per illorum intercessionem confirmati.

< insertion from f 10v >

Sic et \Gr. Nyssenus/ in Oratione ejus in Funere Meletij Episcopi Antiochiæ Anno 381 Constantinopoli habitâ; Non ablatus est inquit a nobis sponsus \[Meletius]/, in medio nostrum stat, etiamsi nos non videamus. In adytis ac penetralibus sacerdos est. – ἀυτοπροσώπως εντυγχάνει τω θεω. εντυγχάνει δὲ ὑπὲρ ἡμων, καὶ των του λαου αγνοὴματων {illeg} facie cum facie collata intercedit apud Deum pro nobis et populi erratis. Hæc Gregorius coram synodo Constantinopolitano cujus tempore obijt Meletius: ut probe intelligas (dicam cum Baronio an 381 § 41) id ipsum esse professum quod universum Concilium & cum eo tota istius partis Ecclesia jam crederet, sanctos in cælo pro nobis apud Deum præces fundere.

Nyssenus præterea in Oratione De S. Theodoro Martyre, Virtutes martyris et praxin populi describens. Hic, inquit, ut credimus, anno præterito (sc. Anno 380 ut opinor) Barbaricam sedavit tempestatem sedavit & horrendum ferorum et immanium Scytharum bellum inhibuit atqꝫ repressit, &c. Dein affectum populi describens, addit: Sicui pulverem, quo conditorium ubi martyris corpus quiescit, obsitum est, {illeg} auferre permittatur, pro munere pulvis accipitur, ac tanquam res magni precij condenda terra colligitur. Nam ipsas attingere reliquias siquando aliqua ejusmodi prospera fortuna contingat, ut id facere liceat, quàm id fit multum desiderandum & optandum ac summarum precum donum, sciunt experti & ejus desiderij compotes facti. Quasi corpus enim per se vivens & florens, qui intuentur, amplectuntur, oculis ori, auribus, omnibus sensuum instrumentis adhibentes, deinde officij & affectionibus lacrymas martyri, quasi integer esset & appareret, Greg. Nyssen. sic \hac prece/ concludit Orat 2 in 40 martyres. του παραδεισου ἐντὸς γενόιμεθα διὰ της πρεσβείας ἀυτων δυναμωθέντες intra paradisum perveniamus per illorum intersessionem {sic} confirmati super superfundentes, ut pro ipsis deprecator intercedat, supplices preces offerunt tanquam satellitem Dei orantes τὴν του πρεσβεύειν ἱκεσίαν προσάγουσιν, ὡς δορυφόρον του θεου παρακαλουντες, ὡς᾽ λαμβανοντα τας {δωρεας} δωρεὰς ὅταν εθέλη επικαλούμενος, ut pro ipsis deprecator intercedat, supplices preces offerunt, tanquam Satellitem Dei orantes, qu tanquam accipientem dona cum velit invocantes. Tandem Nyssenus Orationem hac prece concludit: Multorum beneficiorum [ô Theodore] indige <11v> mus. Intercede ac deprecare pro patria apud communem regem et dominum: nam patria Martyris est locus passionis, cives item & fratres et cognati, qui et habent eum et tuentur & ornant atqꝫ honorant. Timemus afflictiones, expectamus pericula: non longe absunt scelesti Scythæ, bellum adversum nos parturientes: ως {illeg} ὡς στρατι{illeg}ώτης ὑπερμάχησον ὡς μάρτυς ὑπὲρ των ὁμοδούλων χρησαι τη πα᾽ρρ῾ησία ut miles propugna (pro nobis :) ut martyr pro conservis utere libertate loquendi. Pete pacem ut hi publici conventus non desinant: ne debacchetur atqꝫ grassetur adversus templa altariáve rabiosus & sceleratus barbarus; ne conculcet sancta profanus & impius. Nos enim etiam, quod incolumes & integri conservati sumus, tibi beneficium acceptum referrimus {sic}. Petimus autem etiam futuri temporis τὴν ἀσφάλειαν præsidium atqꝫ securitatem. Quod si majori etiam opus fuerit advocatione ac deprecatione, fratrum tuorum martyrum coge chorum; & cum omnibus unàdeprecare. multorum justorum preces multitudinum ac populorum peccata luant. Admone Petrum, excita Paulum, Ioannem item Theologum ac discipulum dilectum, ut pro ecclesijs quas constituerunt solliciti sint, pro quibus catenas gestaverunt, pro quibus pericula ac mortes tulerunt, ne simulachrorum cultus adversum nos caput {illeg} tollat: ne hæreses sicut spinæ vineæ succrescant: ne zizanium editum suffocet triticum: nequa petra veri roris pinguedine carens adversum nos existat, et sermonis ac verbi fertilitatis vim radicis expertem efficiat: Sed virtute tuæ sociorumqꝫ tuorum deprecationis, ô vir admirande atqꝫ inter martyres eminens & excellens, Christianorum respublica campus segetum reddatur, &c.

Adhæc Nyssenus in vita S. Ephræm Syri. Historiam narrans de quodam iter faciente \e longinquo domum redeunte/ qui in maximum vitæ discrimen adductus erat, quòd omnes viæ Barbarorum interclusæ copijs tenerentur: addit: ως μόνον της σης ἐπεμνήσθη προσηγορίας, ἐπειπών ἅγιε Εφραὶμ βοήθει μοι te nomine duntaxat invocavit, dicens: sancte Ephraim, succurre mihi. {illeg} Sicqꝫ tutò periculorum laqueos evasit, ac mortis metum neglexit, inopinatamqꝫ consecutus salutem, patriæ ὑπὸ της σης προνόιἀς φρουρούμενος tuo munitus præsidio, præter spem est restitutus. Deinde Orationem hac prece concludit. Tu autem [Ephræm] divino jam assistens altari, vitæqꝫ prin <12v> cipi, ac sanctissimæ una cum Angelis sacrificans Trinitati omnium nostrum memineris, veniamqꝫ nobis peccatorum impetra: ut sempiterna cælestis regni beatitudine perfrúi possimus. < text from f 11r resumes > Sed redeamus ad Basilium. Is ~ ~ ~ ~ ~ In Hom 26 de Martyre Mamante; Memores, inquit estote martyris hujus, quotquot illo per somnia potiti estis; quotquot in hoc {illeg} loco constituti adjutorem ipsum ad precandum habuistis; ὅσοις, ὀνόματι κληθὲις, ἐπὶ των ἔργων παρέστη, quibuscunqꝫ ex nomine advocatus ipsis adfuit operibus; quotquot aberrantes ad viam reduxit; quoscunqꝫ sanitati restituit; quibuscunqꝫ filios jam mortuos ad vitam reductos reddidit; quotquot vitæ terminos prorogavit. Et paulo post. Ad martyris memoriam tota regio mota est, & ad illius festum diem tota regio urbs universa immutata gestit. Neqꝫ cognati {illeg} divitum ad majorum suorum sepulchra declinant, sed omnes ad pietatis locum tendunt. Et sub finem Homiliæ orat, ut Deus Ecclesiam magnis martyrum turribus munitam conservet. Ex his videre est quantam fiduciam (quæ est {illeg} cultûs actus principalis internus) Basilius cum suis {illeg} \con/ceperant in martyribus. {illeg} Et quod eos rebus suis jam cœperant ex nomine advocare jam cœperant. Non tantum invocabant eos ut mediatores apud Deum, sed ut patronos ex sua persona, ut rerum humanarum gubernatores qui ex nomine advocati \his/ rebus suis adessent. Quod genus cultûs, vel hodierni Pontificij, ni fallor, concede Idololatriam esse concedunt. Neqꝫ pauci esse videntur qui ad hunc cultum jam deflectere cœperant deflectere, siquidem Basilius describit {illeg} urbem et universam et regionem ad martyris memoriam gestire et omnes ad pietatis locum tendere.

Huc spectat præterea quod Gregorius Nazianzenus Orat 6, jubet: Purificemus nosmet ipsos Martyribus vel potius Deo <12r> Martyrum, & paulò post vocat Martyres mediatores \spitualis {sic} ascensûs ac/ divinitatis consequendæ \{illeg}/, ἀναβάσεως \inquit/ ἢ θεώσεως ὁι μάρτυρες μεσιτεύουσι Et in epist 196 ad Valentinianum sic scribit: Illud autem ante omnia providete, ne quid durius in eos qui των καθιερωμένων τοις μάρτυσι φείσασθε ne quid durius in eos qui Martyribus sese {illeg} consecrarunt statuatis, ne alioqui et vobis & rebus vestris male consulatis, facultatibus vestris per malam accessionem, labem ac perniciem afferentes. Præterea in Orat 19 de Patre suo defuncto loquitur tanquam cum mortalibus spiritualiter versante, & pro grege adversus lupos pugnante Et in Orat 18 vitam Cypriani Episcopi Carthaginensis et martyris narrans, dicit Iustinam quandam virginem sanctam quam Cyprianus ante conversionem per magicas artes potiri nitebatur, Virginem Mariam suppliciter obsecrasse (idqꝫ non frustra) ut periclitanti virgini suppetias ferret. ffigmento Gregorium hic deceptum fuisse vel ipse Baronius confitetur: Ex eo autem patet monachos hoc tempore cultum mortuorum per fabulas satis cum impudentia confictas promovere cœpisse.     Cæterum ut mens & praxis Gregorij ipsius {circa} in colendis mortuis clarius pateat \et qualia his temporibus peti solerent/, audi eum sub finem hujus orationis sic invocantem Cyprianum. At tu nos, inquit, e cælo benignus aspicias, sermonesqꝫ nostros et vitam gubernes sacrumqꝫ hunc gregem pascentem adjuves, cùm in cæteris rebus quoad ejus fieri poterit eum ad optima quæqꝫ dirigens, tum graves lupos syllabarum et verborum captatores amoliens, sanctæqꝫ Trinitatis cui nunc adsistis pleniorem cl\ar/ioremqꝫ splendorem nobis concilians. Sic et in fine Orat 21 de laud. Athanas: defunctum Athanasium {illeg} hoc modo precatur. Nos, inquit, utinam ipse benignus desuper et placidus aspicias, atqꝫ hunc populum gubernes, perfectum perfectæ Trinitatis quæ in Patris et filij et spiritus sancti contemplatione intelligitur et colitur adoratorem: meqꝫ siquidem res pacatæ futuræ sint, in vita teneas, gregemqꝫ mecum pascas: sin autem ecclesia bellis flagratura est, reducas, aut assumas, tecumqꝫ et cum {tuis} <13r> ^[11]similibus colloces tametsi magnum sit quod postulo. Adde et invocationem Basilij magni in Orat fine Orat 20 de laud. Basil. ubi cum Gregorius de eo sic fatus esset: Ac nunc ille quidem in cælis est, illic etiam, ni fallor \ut opinor/, sacrificia pro nobis offerens, et pro populo preces fundens: tandem Orationem hac prece concludit. Tu verò, sacrum et divinum caput, e cælo nos quæso inspice, carnisqꝫ stimulum a deo nobis ad disciplinam datum, aut precibus tuis siste, aut certè ut cum forti animo perferamus, persuade: atqꝫ omnem nostram vitam ad id quod maximè conducibile est dirige: nosqꝫ posteaquam ex hâc vitâ migraverimus, illic quoqꝫ tabernaculis tuis excipe: δέξαιο κἀκειθεν ἡμας ταις σεαυτου σκηναις illic quoqꝫ tabernaculis tuis excipe: ut simul viventes, & sanctam ac beatam trinitatem,cujus nunc exiguam speciem et imaginem accepimus, purius pleniusqꝫ cernentes, desiderijs nostris finem statuamus, ac bellorum eorum, quæ intulimus vel pertulimus, hoc præmium referamus. Quis, quæso, majora a Deo summo petijt unquam vel petere possit? Atqꝫ hæc sufficere possunt ad ostendendum genus {illeg} cultûs quod hoc tempore {illeg} in ecclesiam \Orientalem/ introductum fuit: quod nemo certè negaverit Idololatriam esse, cum majora nec quisquam Gentilis ab Idolo nec Christianus a Deo summo petierit unquam aut petere possit, quàm duces Apostasiæ {illeg} a mortuorum suorum animabus petierunt.

< insertion from f 12v >

\pag. sup./ similibus colloces tametsi magnum sit quod postulo. Adde et invocationem Basilij magni in Orat 20 de laud. Basil. ubi cum Gregorius de eo sic fatus esset: Ac nunc ille quidem in cælis est, illic etiam, ut opinor, sacrificia pro nobis offerens & pro populo preces fundens: tandem Orationem hac prece concludit. Tu verò sacrum et divinum caput e cælo nos, quæso, inspice, carnisqꝫ stimulum a Deo nobis ad disciplinam datum, aut precibus tuis siste, aut certe ut cum forti animo perferamus, persuade: atqꝫ omnem nostram vitam ad id quod maxime conducibile est, dirige: nosqꝫ postea quam ex hac vita migraverimus δέξαιο κακειθεν ἡμας ταις σεαυτου σκηναις illic quoqꝫ tabernaculis tuis excipe: ut simul viventes,& sanctam ac beatam Trinitatem, cujus nunc exiguam speciem et imaginem accepimus, purius pleniusqꝫ cernentes, desiderijs nostris finem statuamus, ac bellorum eorum, quæ intulimus vel pertulimus, hoc præmium referamus.

Hæc in Ecclesijs Asiaticis. Quid in Syria – X

< text from f 13r resumes >

|✝|

< insertion from f 14v > ^[12] ✝ Hæc in Ecclesijs Asiaticis. Qu {Similis} Quid in Syria factum sit ex scriptis Ephræm Syri patere potest qui Basilij M. contemporaneus erat et sub Valente Imperante obijt \eodem anno obijt, anno scilicet 478./ Is autem in Encomio Basilij M. modò defuncti, in sub finem Orationis Basilium sic invocat. ^[13] Deprecare pro me admodum miserabili & revoca me tuis intercessionibus Pater: fortis imbellem, sedulus pigrum, alacris inertem, sapiens insipientem. Qui thesaurasti tibi thesaurum omnium virtutum, me omnis boni operis inopem reducito. Sic et in Encomio in sanctos quadraginta Martyres, quod eodem tempore scripsit, Martyres istos istos, initio Orationis {sic}, sic invocat. ^[14] Subvenite ergo mihi, Sancti, vestris intercessionibus; & vos dilecti, sanctis vestris precibus: ut Christus sua gratia linguam meam ad dicendum moveat &c. Postea de matre unius e martyribus hisce Sermonem faciens, sic concludit. A te deposco ô sancta atqꝫ fidelis & beata, ora pro me sanctos, dicens: Intercedite ô triumphatores Christi, pro minimo ac miserabili Ephræm: ut misericordiam inveniam, Christiqꝫ gratia salvus fiam. Deniqꝫ \Ad hæc/ in sermone {secundo} \2/ de Laudibus Sanctorum Christi Martyrum:^[15] Obtestamur, inquit, vos, ô sanctissimi Martyres, ut — ut pro nobis miseris peccatoribus negligentiæ squallore obsitis, dominum deprecemini , ut divinam suam in nos infundat gratiam. Et postea sub finem:^[16] Nunc, inquit, ô beatissimi viri, & gloriosi Martyres Dei, me miserum peccatorem vestris precibus adjuvate: ut in hora illa tremenda misericordiam consequar, quando manifestabuntur occulta cordium. Velut pincerna aliquis inutilis atqꝫ imperitus, vobis hodie, ô Sanctissimi Christi Martyres, effectus sum: nam de vino inclyti vestri certaminis, filijs ac fratribus fidei vestræ poculum tradidi: & de præclara victoriæ vestræ mensa, omni ferculorum atqꝫ epularum genere instructa, patres ac fratres cognatos affinesqꝫ vestros quotidie mensam ipsam frequentantes toto {illeg} animi affectu ac desiderio recreare studui. Ecce enim psallunt, Deumqꝫ cum exultatione ac jubilo glorificant, qui <14r> ^[17] |pag seq.| sacratissima virtutis vestræ capita coronis incorruptibilibus atqꝫ cælestibus decoravit: ingentiqꝫ cum gaudio sacras certaminis vestri Reliquias circumstant, benedici optantes, secumqꝫ referre sancta animæ et corporis remedia desiderantes. Omnibus igitur benedictionem {sic} impartiamini, ut boni discipuli fidelesqꝫ ministri benissimi Domini {sic} et Salvatoris nostri. Ego quoqꝫ quantumvis imbecillus ac debilis, accepto vestris meritis atqꝫ intercessionibus robore, totâ animi devotione ante sanctas vestras Reliquias decantavi hymnum laudis vestræ ac gloriæ. Quare obsecro, pro me vili ac misero peccatore Ephræm, ante thronum divinæ majestatis adsistite: ut precibus vestris salutem consequi merear & vobiscum sempiterna felicitate perfrui, gratia et benignitate atqꝫ misericordia Domini ac Salvatoris nostri Iesu Christi: cui sit cum Patre & Sp. S^to laus honor virtus & gloria in infinita secula seculorum. Amen. Idem Ephræm in alijs quibusdam orationibus, si modo \istæ/ ipsius Ephræm sint, B. Mariam invocat. [p 698. 701. 707. 708.] Sed ex allatis mens ejus, uno \ut et/ praxis populi ad quem concionabatur, satis constat innotescit.

X Sed quid in Syria gestum fuit plenius & certius patebit ex scriptis Ioannis Chrysostomi qui per totum fere Theodosij M. Imperium concionabatur {illeg} Antiochiæ regionis istius sedi patriarchali sedi. Is autem in fine Orationis in S. Iulianum {sic} istic habitæ sic hortatur populum. Ante Vrbem omnes effusi comprehensos fratres nostros huc reducamus: ut crastino etiam die plenum nobis Theatrum reddatur, ac festus conventus sit perfectus ut propter hoc studium nostrum ac diligentiam hic adhibitam, ἐις τὰς ἀιωνίους ἡμας δέξηται σκηνὰς ὁ ἁγιος μαρτυς μετὰ πα᾽ρ῾ρησίας πολλης in æterna tabernacula sanctus Martyr multa cum fiducia <15r> ^[18]nos recipiat. Insuper Orationem ad \verò/ in S. Pelagiam Antiochiæ itidem habitam concludit hoc modo. Faxit Deus hujus sanctæ virginis et eorum qui similiter certaverunt orationibus ac precibus ut et hæc & alia quæ dicta sunt diligenter memoria teneatis. Itidem Orationem ad Antiochenos in martyrem Ignatium, Chrysostomus, ubi multum laudaverat virtutes reliquiarum, sic concludit. Quæ omnia considerantes, cum omni gaudio atqꝫ lætitia sacrum hunc locum frequentemus, ut contubernij mensæqꝫ cælestis participes cum sanctis fieri valeamus            precibus ipsorum sanctorum et gratia ac benignitate domini nostri Iesu Christi. Eodem fere modo concludit orationem secundam de Fato et Providentia, ut et Orationem in Martyres Ægyptios: in qua multis etiam laudibus extollit {illeg} virtutes reliquiarum. Sanctorum inquit corpora quovis adimantino {sic} et inexpugnabili muro tutius nobis urbem communiunt; et {illeg} tanquam excelsi quidam scopuli undiqꝫ prominentes, non horum qui sub sensus cadunt & oculis cernuntur hostium impetus propulsant tantùm, sed etiam invisibilium Dæmonum insidias, omnesqꝫ diaboli fraudes subvertunt ac dissipant non minùs facilè quàm si fortis vir aliquis ludicra puerorum subverteret {sic} ac prosterneret. Ac cætera quidem quæ ab hominibus fiunt machinamenta, sicut muri, fossæ, arma, militum copiæ et quæcunqꝫ ad incolarum securitatem excogitantur, ab hostibus possunt pluribus alijs multoqꝫ majoribus machinis {sic} ipsorum repelli: Cùm verò sanctorum corporibus fuerit civitas communita, licèt innumeras illi pecunias expendant urbibus, quæ ipsos possident, minimè poterunt æquale quoddam machinamentum opponere. Neqꝫ vero tantum <15v> ^[19]adversus hominum insidias aut adversus fallacias dæmonum utilis nobis est hæc possessio sed si nobis communis dominus ob peccatorum multitudinem irascatur

, his objectis corporibus poterimus eum propitium reddere civitati. Hæc Chrysostomus de Ægyptijs martyribus: Adjiciamus et aliqua quæ occurrunt in Oratione ad Antiochenos de SS. Bernice et Prosdoce. Fortasse, inquit, non mediocri erga Sanctas illas amore exarsistis. Cum hoc igitur ardore coram ipsarum reliquijs procidamus, ipsarum capsulas complectamur: multam enim possunt virtutem Capsulæ Martyrum obtinere, quemadmodum et ossa martyrum vim magnam habent. Neqꝫ die tantum hujus festivitatis sed alijs etiam diebus ijs assideamus, καλωμεν ἀυτας ἀξιωμεν γινέσθαι προστάτιδας ἡμων, eas obsecremus; obtestemur ut patronæ sint nostræ. Multam enim fiduciam obtinent non viventes modo sed et mortuæ, multoqꝫ magis cum sunt mortuæ. Iam enim stigmata ferunt Christi. Cum autem stigmata hæc ostenderint, omnia Regi possunt persuadere. Quando igitur tanta illæ virtute pollent tantaqꝫ apud eum amicitia; cum continua velut obsessione ac perpetua illarum visitatione in familiaritatem nos illarum insinuaverimus,                      ipsarum opera dei misericordiam impetremus. Hisce similia reperiuntur in Oratione ad in Iuventinum et Maximum Antiochiæ etiam habita. Sic et in Oratione quadam generali in Martyres Chrysostomus scribit \hæc/ habet. Sed delicijs frui cupis, asside sepulchro martyris, larymarum {sic} illic fontes effunde, animam contere ἀρον ἐυλογίαν ἄπὸ του τάφου λαβὼν ἀυτὴν συνήγοραν ἐν ταις ἐυχαις \benedictionem a sepulchro ejus refer;/ ejusqꝫ patricinio {sic} fretus in precibus narratio <16r> ^[20]nibus certaminum ipsius legendis te frequenter exerce, loculum amplectere, capsulæ reliquiarum affixus esto: non ossa Martyrum tantum sed et ipsorum sepulchra & capsulæ πολλὴν βρύουσιν ἐυλογίαν multis benedictionibus scatent. His multa præterea ex eodem Chrysostomo adjicere possem vel Antiochiæ vel Constantinopoli habita: ut ex Hom 9 in Gen. 1, sub finem. Hom 15 in Gen. 3. \Hom \42,/ 43 in Gen/ sub finem Exposit in Psalm. 48 priori parte. Serm in ascensum {illeg} Christi. Serm in Cœmeterij appellationem. Hom 5, 8, 27 in Matth. Hom 1 in priorem Thess

et alijs forte locis quæ legentibus occurre {sic} possunt. ~ ~

Ex ijs quæ dicta sunt innotescunt etiam mores Ecclesiarum quæ urbi Constantinopolitanæ subjiciebantur: siquidem Nazianzenus et Chrysostomus fuerint hujus Vrbis Episcopi; Nazianzenus quidem a regno Valentis ad annum tertium Theodosij, Chrysostomus autem ab anno 398 ad annum 407. Nazianzenus quidem non tantum erat primus hujus urbis Episcopus homousianus post tempora Constantij sed primus qui fidem trium consubstantialium personarum in hac urbe prædicavit unde non mirum est si fides cultus Martyrum simul cum fide consubstantiali hic propagatus fuerit {illeg} cultus \autem/ iste in hac urbe et locis circumsitis adeò crevit ut anno 394 Cum Theodosius contra Eugenium profecturus {illeg} erat, præpararetur ad bellum, inquit Ruffinus, l 2. C 23 non tam armorum telorumqꝫ quàm jejuniorū orationumqꝫ subsidijs nec tam excubiarum vigilijs quàm obsecrationum pernoctatione munitus circumibat cum sa <16v> ^[21]cerdotibus et populo omnia orationum loca, ante martyrum et Apostolorum thecas jacebat cilicio prostratus, & auxilia sibi fida sanctorum intercessione poscebat. Addit et Sozomenes lib 7 c 24 quod cum Imperator egressus Constantinopoli, ad septimum milliare pervenisset [contra Eugenium pergens,] Deum illic orasse dicitur in Ecclesia quam in honorem Ioannis Baptistæ construxerat, utqꝫ faustus ac felix sibi et exercitui & Romanis omnibus belli exitus contingeret, postulasse καὶ σύμμαχον ἀυτω ἐπικαλέσασθαι τὸν βαπτ{illeg}ιστήν & Baptistam sibi auxiliatorem invocasse. Talis erit hic Imperator, & tanto studio comitatus ejus cum clero et populo Constantinopolitano cultum defunctorum jam prosequi cœperant. Quin imò cultus hic in tantum obtinuerat ut Chrysostomus (Expositione in Psalm 114 sub finem) diceret σκόπει δὲ καὶ πρὸς των μαρτύρων τοὺς τάφους τὰς πόλεις συντρεχούσας, τοὺς δήμους ἀναπτομένους τω ποθω Contemplare civitates ad martyrum sepulchra concurrere {sic} & populos eorum amore inflammari {sic}: et nonnunquam populum hortatus est ne per nimiam suam \spem et/confidentiam in sanctis, ipsi desides fiant in reliqua religione. Sic enim Hom 4 in Gen 19 Hom 44, Quando, inquit, quod ex nobis est simul afferimus , et accedit ἡ παρὰ των δικαίων πρεσβεία intercessio sanctorum, plurimùm nobis confert. Quod si ipsi negligentes fuerimus & spem in illis solis collocamus nostræ salutis, nihil amplius prodest nobis prodest.— Id scientes, dilecti, καταφεύγ{illeg}\ω/μεν ἐπὶ τὰς των ἁγίων πρεσβείας καὶ παρακαλωμεν ὥστε ὑπὲρ ἡμων δεηθηναι confugiamus ad Sanctorum preces & oremus ut pro nobis intercedant: sed non illorum precibus tantum confidamus, sed et ipsi nostra, ut oportet, dispensemus rectè. Et eodem modo Hom 5 in Matth. 2. Hom. 5. Non igitur, \inquit,/ quasi oscitantes & desides {illeg} |{illeg} \quasi oscitantes et desides/ ex aliorum meritis pendamus. Habent enim vim pro nobis &| (8) <17r> ^[22] quidem maximam orationes supplicationesqꝫ sanctorum: sed tunc profecto cum nos quoqꝫ id ipsum per pænitentiam postulamus. Et paulo post: Hæc dicimus {sic}, inqu non ut supplicandum esse sanctis negemus sed ne nosmet ipsos in otium ac desidiam resolvamus, & dormientes ipsi alijs tantummodo nostra curanda mandemus. Hujusmod {sic} exhortationibus Chrysostomus devotione erga sanctos jam nimis inflammatum cœpit corripere, non ut devotionem istam minueret, sed ut \devotionem erga deum ipsum &/ alia religionis exercitia excitaret, quæ per spem et confidentiam in {illeg} meritis et intercessionibus Sanctorum jam suffocari et nimiùm torpescere cœperant.

Ipse qui purpuram indutus est accedit illa complexurus sepulchra et fastu deposito stat sanctis supplicaturus ut pro se apud Deum intercedant, & scenarum fabrum & piscatorem ut Protectores orat qui diademate redimitus incedit.Chrys Hom 66 ad populum circa finem. Vide et Hom 5 & 8, \27/in Matth. Hom \42/ 43 in Gen. Hom 1 in 1 Thes &c

< text from f 13r resumes >

^[23] Hæc in Orientis Ecclesiis Orientis. In {sic} Ægypto verò ubi major erat monachorum frequentia, non dubium est quin major fuit {sic} harum impietatum progressus. Hoc insuper in illis regionibus insigne erat quod \in/ locū fanorum toto orbe celeberrimorum {illeg} Serapidis et Canobi, cultum divorum suorum introduxerunt. [Martyrium ossibus Ioannis Baptistæ ab Athanasio tanquam generationi posteræ profuturis ut in {illeg} \in/ usum posterorum uti diximus conservatis ædificatum \constitutum/ fuisse loco templi Serapidis] Ossa quidem Ioannis Baptistæ (si modo Ioannis {sic} fuerunt quæ Athanasius in usum posterorum conservavit) succeserunt Serapidi ut refert Ruffinus. < insertion from f 13v > Huic adde testimonium Palladij qui anno 388 in Ægyptum profectus ibi statim factus evasit monachus, et plurima monasteria per eremum et oppida Ægypti visitans, moribus regionis se tinxit: nam ideo in Ægyptum profectus fuerat ut in disciplina istorum monachorum institueretur. Is inter alia narrans quomod in ‡^[24] historia Lausiaca c 67 quomodo viderat martyrium Apollonij cujusdam \in historia Lausiaca cap 67/

Hinc adde quod Palladius \martyris, qui/ Apollonium quendam \martyrem quendam/ cum alijs non nullis \{illeg}/ tempo \in Thebaide tempore/ in persecutionis {sic} Maximini \passi fuerant:/ martyrium passum fuisse narrans: ijs omnibus, inquit, Christiani fecerunt ædem unam, ubi nunc multæ virtutes peraguntur. Tanta autem fuit viri gratia, ut de ijs quæ esset precatus, statim exaudiretur, cum sic honorante servatore. Quem etiam nos in martyrio precati, vidimus, cum ijs qui cum ipso fuerunt testificati. |martyrio affecti: et Deum adorantes, salutavimus eorum corpora salutavimus in Thebaide| Hic Palladius anno 388 profectus in Ægyptum profectus fuerat, ut illic monachus factus, in disciplina istorum monachor ibi statim factus erat Monachus & plurima monasteria per eremum et oppida Ægypti visitans \et inter alia Martyrium Apollonij/ eorum moribus \regionis/ se tinxit Nam ideò in Ægyptum profectus fuerat ut in disciplina istorum monachorum institueretur. {illeg} \et/ Inter alia verò {illeg} visitaverat {illeg} sepulchrum Apollonij, et juxta mores regionis martyrem invocaverat. < text from f 13r resumes > {illeg} Eunapius Eunapius Quid verò in utroqꝫ loco <18r> perpetratum f est haud difficulter colligitur ex Eunapio homine quidem gentili, et propterea in martyres iniquo & blasphemo sed nihil minus idoneo teste praxis Christianorum sui temporis. Is autem de militibus qui {illeg} deos hos Ægyptios \anno 389/ dejecerunt verba faciens sic pergit. ^[25] Iidem postea in sacra Serapidis loca invexerunt Monachos, sic dictos, homines quidem specie, sed vitam turpem porcorum more exigentes, qui in propatulo infinita atqꝫ infanda scelera committebant, quibus tamen pietatis pars videbatur sacri loci reverentiam proculcare. Nam ea tempestate quivis atram vestem indutus, quiqꝫ in publico, sordido habitu spectari non abnuebat, is tyrannicam obtinebat authoritatem: in eam virtutis opinionem venerant id genus hominum, de quibus etiam dictum est in universæ historiæ commentarijs. Illi ipsi Monachos Canobi quoqꝫ collocarunt ut pro dijs qui animo cernuntur, servos et quidem flagitiosos divinis honoribus percolerent, hominum mentibus ad cultum ceremoniasqꝫ obligatis. Ii namqꝫ condita et salita {sic} eorum capita qui ob scelerum multitudinem a Iudicibus extremo supplicio fuerant affecti pro divis ostentabant; ijs genua submittebant; eos in deorum numerum receptabant, ad illorum sepulchra pulvere sordibusqꝫ conspurcati. μάρτυρες γουν ἐκαλουντο καὶ διάκονοι τινὲς, καὶ πρέσβεις των ἀιτήσεων παρὰ των θεων Martyres igitur vocabantur & Diaconi quidam & Legati arbitriqꝫ precum petitionumqꝫ apud Deos, cùm fuerint servitia infida & flagris pessimè subacta & quæ cicatrices scelerum ac nequitiæ vestigia corporibus circumferrent: Ejusmodi tamen Deos fert tellus: Eunap.Æde Hæc Eunapius, in martyres quidem ore rabido latrans, & forte eo magis quod putaret veteres illo vetustiores \antiquiores/ illos christianos ejusdem farinæ esse cum monachis alijsqꝫ sui temporis haud paucis flagitiosissimis christianis: sed nihil minus patet hinc quali honore et cultu Monachi Ægyptij hoc tempore prosecuti sunt martyres \hoc tempore/ hoc est anno 389 circiter quo Idola illa Serapidis & Canopi dejecta sunt: Et quidem <19r> \cultum/ hunc non jam primum cœpisse sed a Monachis istis generaliter eousqꝫ invaluisse ut jam in religionem cessisset Deos gentium per subrogatum cultum martyrum {illeg} \cultum/ expugnare:

Ægyptus itaqꝫ in hoc cultu cæteris \Imperij/ Provincijs neutiquam cessisse videtur, sed potius se promptiùs polluisse. Nec mirum cum semina mali hic primùm sata fuerint, & hinc per Orientem, ut mihi videtur, propagata. Athanasius enim cæteris mali hujus satoribus antiquior hanc Provinciam corrupit, et quantum animadverto author fornicationis toti extitit Orienti. Is enim in suis Interpretationibus Parabolarum S. Scripturæ, Quæst     docet animas defunctorum                      et Quæstionibus 132 & 133 asserit Martyres pro nobis intercedere, et instar nubium irrorare nos peccatis æstuantes, \et umbra suarum intercessionum nos contegere/ atqꝫ {illeg}{illeg} in intercessionem precum quas pro nobis fundunt confidendum esse. Neqꝫ hoc docet tantum sed authoritate sacrarum literarum confirmare nititur. Illud enim Apostoli: ^[26] Cum tanta septi {sic} simus nube μαρτύρων, pondere omni deposito et peccato tenaciter inhærente, per patientiam curramus: {illeg} sic interpretatus est. Τοσουτον ἔχοντες περκείμενον ἡμιν νέφος μαρτύρων

Ερμενεία.

Νέφος μαρτύρων ἀυτοὺς ἐκάλεσεν, ἐπειδὴ δροσίζουσιν ἡμας τοὺς ἐν ἁμαρτίαις συνεχομένους καὶ φλογιζομένους, καὶ ἐν τη σκια των πρεσβειων ἀυτων περισκέπουσιν.

Κείμενον. {illeg}

Ὄγκον τὸ πληθος λεγει αποθέμενοι πάντα, καὶ τὴν ἐυπερίστατον ἁμαρτίαν

Ερμενεία.

Ὄγκον το πληθες λέγει — λέγει δὲ οὕτως, ὅτι ἐπειδὴ ἔχομεν τοσουτον πληθος των ἁγίων μαρτύρων ὥσπερ νέφος, δροσίζον ἡμας, θα᾽ρ῾ρουντες ἐις τὴν πρεσβείαν των ἐυχων ἀυτων, μιμησώμεθα καὶ ἡμεις ἐκείνων τὰς ἀρετὰς.

Quæstio 132

Quid est: Cum tanta septi simus nube testium^[27]

Resp

i.e. Nubem testium \{inquit}/ ipsos testes vocavit. Nam irrorant nos qui in peccatis detinemur & æstuamus, et umbra suæ intersessionis {sic} nos contegunt.

<20r>

Quæst 133

Quid est: Omni onere deposito, & tenaciter inhærente peccato^[28]

Resp.

Onus vel {illeg} multitudinem {illeg} – Sic autem inquit: Quandoquidem habemus tantam multitudinem sanctorum testium [μαρτύρων,] instar nubium irrorantem nos; in intercessionem precum quas pro nobis fundunt confisi, imitemur et nos illorum virtutes: Athanas. Interpr. Parabol. S. Script. Quæst 132, 133.

At quibus initijs superstitio isthic {sic} succrevit, non ita manifestum est. Petrus proculdubiò qui Athanasio anno 371 Athanasio successerat eam sequebatur. |Nam| Aliter |is| Naziazenum {sic} superstionis {sic} Patronum notissimum non constituisset episcopum Constantinopolitanum, et postea cum \eundem/ Nazianzenum totis viribus deponere studebat, eo ut Maximum quendam substitueret, non defuisset ei legitimus prætextus. Cæterùm si recte conjicio, \Ægyptus et in Ægypto/ Athanasius superstitionis author extitit: idqꝫ ob has rationes 1 Quòd Petrus Athanasij discipulus primarius et comes perpetuus, vix eam aliunde hauserit quàm e præceptis magistri. 2 Si tempus originis spectes: facilius erat hunc cultum unàcum fide homousiana quæ post mortem \regnum/ Constantij revixit, propagare quàm post {sic} \mortem Athanasij/ ubi religio homousiana \aliquamdiu prædicata et/ confirmata fuerat, \eum/ superinducere. In religione stabilita non solet innovari sine contentionibus, quas tamen nullas fuisse lego in receptione hujus doctrinæ \cultus/. 3 Si sedem Episcopalem spectes: Ægyptus jam caput erat homousianorum et arbiter religionis istius per Orientem. E sede autem principali ad inferiores sedes facilis est propagatio religionis {sic}, difficilis ab inferiori <21r> bus ad superiorem. 4 Si spectes personas. Basilius et Gregorij duo non tanti erant tunc nominis ut novam religionem sola sua auctoritate suffultam proponerent et prædicarent. Imò hostibus (Arianis (ut loquuntur) circundati erant {illeg} metus fuisset ne a suis [quorum metu vix ausi fuerunt prædicare divinitatem spiritus sancti] & metus \etiam/ fuisset ne a suis etiam hæretici dijudicarentur, & pe hæretici et penitus opprimerentur si propria auctoritate novam hanc doctrinam prædicassent. Athanasius autem e contra tantam apud omnes homoüsianos auctoritatem jam obtinebat, ut Nazianzenus diceret eum \a tempore Iuliani/ ^[29] leges orbi præscribere, et Monachos, (quorum opera \certe/ hæc doctrina propagata fuit,) ab ejus ore in tantum pendebant \ei tribuere/ ut quicquid ipsi placuisset, inquit Nazianzenus, pro lege haberent ac rursus vetitum sibi atqꝫ interdictum quicquid ille sententia sua improbasset, existimarent, illiusqꝫ decreta pro Mosaicis tabulis ducerent, ac majori quàm quæ sanctis viris deberi videatur ipsius veneratione afficerentur. Certè igitur Monachi qui inter primos hanc doctrinam receperunt, non putabant alienam esse a mente Athanasij sed potiùs ejus auctoritate permoti eam receperunt. 5 Ex eo etiam patet monachos hanc praxin auctoritate {sic} Athanasij fulsisse {sic} quod Ruffinus, qui Ægyptum visitaverat & a monachis istius regionis res eorum didicerat, scribat Athanasium reliquias Baptistæ sub cavato sacrarij pariete inclusas prophetico spiritu profuturas generationi posteræ conservasse: quibus, dejectis Idololatriæ vestigijs, in ædibus quondam profanis [sc. Serapidis] aurea tecta consurgerent. Ruffin. l. 2. c 28. <22r> Dum Monachi prætendunt Athanasium erectionem aureorum tectorum his ossibus colendis præscivisse & in eum finem ossa conservasse, quid clarius esse potest quam quod Authoritatem ejus in propagando hoc cultu prætendere adhibere solerent. crederent eum huic cultui assentitum esse et in eo propagando adhiberent {sic} auctoritatem ejus: Ægyptijs verò qui mores Athanasij diu contemplati {sic}, & fuerant, & doctrinas {illeg} quinam \in hac re/ judices meliores? 6. Et quamvis Athanasius post tempora Iuliani vix aliquid scripserit ex quo mens ejus quoad hunc cultum colligi possit: scripsit tamen Orationem in 40 quadraginta Martyres, quam Gerardus Vossius (Commentario in Orat. Ephræm Syri in hos 40 martyres) testatur suo tempore in Italia extitisse in Bibliotheca Cardinalis Ascanij, eamqꝫ ut pulchram laudat. Si hanc in lucem editam haberemus forsan aliquid Basilianis et Gregorianis simile ocurreret. Hæc saltem prima videtur Orationum Panegyricarum in Martyres, et facem accendisse huic generi dicendi. Nam Athanasius obijt anno 371 & Basilius, cujus auctoritate hujusmodi orationes excoli cœperunt in Asia, non cœpit Episcopus esse ante annum {illeg} 369. Neqꝫ aliunde factum videtur quod alij hos quadraginta Martyres tanto studio prosecuti sunt Panegyricis eo tempore celebrarint quam quod eorum fama per Athanasij Panegyricum increbuisset, et ejus sequacibus tutius \pium/ videretur in nova hac doctrina prædicanda vestigijs <23r> magni omnium magistri \sub initio/ pressiùs insistere. Nam post Athanasium Basilius, Nazianzenus & Ephræm Syrus Panegyrica in eosdem \40/ martyres sigillatim scripserunt, & Gregorius Nyssenus quidem duo panegyrica, atqꝫ ✝ ^[30] Basilius hos martyres præ cæteris ipsi Ephræm commendabat {illeg} in quos {sic} Panegyricum scriberet.

Ex his \omnibus/ dicendum itaqꝫ videtur quod Athanasius imperante Iuliano attendere cœpit ad miracula sepulchralia, et usum \virtutes/ reliquiarum inde colligere ut et intercessionem sanctorum, atqꝫ \et quod/ Baptistæ ossa (ut disertè testatur Ruffinus) paucis adhibitis quibusdam arbitris, sub cavato Sacrarij pariete in hos {sic} usus {sic} posteræ generationi conservavit {sic}, ac deinde post tempora Iuliani hunc cultum una cum fide homousiana per orbem propagare {sic} cœpit, Monachis promptissimè arripientibus, nullo ferè homousiano impugnante. Postea animadversa populi pronitate, deventum est ad Orationes Panegyricas in Martyres, Athanasio exemplum per orationem in 40 martyres præbente. Ac tandem post tempora Valentis, dejectis inimicis Arianis, omnia majori cum confidentia et solennitate peragi cœpere ac templa et augusta monumenta huic martyrum cultui passim constitui. Hæc in Oriente.

Transeamus jam ad Occidentem. Nam et ibi similia, duce Romano Pontifice, patrata videbimus. Damasus utiqꝫ anno 367 cum Vrsisino de Pontificatu contendens votum tunc fecit Martyribus si si {sic} ejus rebus secundarent, & partâ victoriâ persolvit. Reperitur, inquit Baronius,^[31] in antiquis inscriptionibus: Damasus pro unctione sanctæ Ecclesiæ nuncupasse vota martyribus, quæ et persolvit ubi Romanus clerus, relicto schismatico Vrsicino, Damaso conjunctus. Extat de his vetus inscriptio istis verbis.

Sanctorum quicunqꝫ legis venerare sepulchrum.

<24r>

Nomina nec numerum potuit retinere vetustas.

Ornavit Damasus {sic} tumulum cognoscite rector,

Pro reditu cleri Christo præstante triumphans.

Martyribus sanctis reddit sua vota sacerdos.

Cum autem Damasus hoc quasi ex pietatis genere recepto perfecerit: certè cultus iste sedente adhuc Liberio a clero hujus urbis receptus fuerat, puta anno 364 vel 365, eodem tempore scilicet quo cœptus est Alexandriæ. Nec mirum. Nam Legati qui eo tempore Liberium et Athanasium religionis causa aliquoties intercedebant, poterant cultum istum \cum/ Clero Vrbis Romæ mox communicare: præterquam quod Eusebius Vercellarum Episcopus eodem tempore Monachismum clericorum et proculdubio mores itidem monachicos ex Ægypto et Orientis partibus in Italiam transvexit. 

< insertion from f 23v >

 Imo et Hilarius Pictaviarum in Gallijs Episcopus eodem tempore ad hunc cultum deflexit, {illeg} eumqꝫ prædicare. Sic enim in Psal. 129 Non leve, inquit Intercessione, inquit, Angelorum non natura Dei indiget sed infirmitas nostra. Missi enim sunt propter eos qui hæreditabunt salutem, Deo nihil ex his quæ agimus ignorante, sed infirmitate nostra ad rogandum et promerendum spiritualis intercessionis ministerio indigente. Similiter in Psal 124: Neqꝫ desunt, inquit, stare volentibus sanctorum custodiæ, neqꝫ angelorum munitiones. Et paulo post: Ac ne leve præsidium in Apostolis vel Patriarchis ac Prophetis vel potius in Angelis qui Ecclesiam quadam custodia circumsepiant, crederemus: adjectum est, Et Dominus in circuitu populi {illeg} sui ex hoc et usqꝫ in sæculum. Sed forte Apostolorum vel Angelorum custodia sufficiens {illeg} existimetur: Verum id quidem est; sed &c. Vides hic sanctorum \et angelorum/ custodiam et intercesionem, nostramqꝫ infirmitatem {illeg} ad rogandum et promerendum spiritualis intercessionis ministerio indigentem apertè prædicari, idqꝫ \quasi ex more ac/ tanta cum fiducia ut opinionem jam a multis jam receptam fuisse a nemine horum quibus loquebatur impugnatam sentias. Hæc præcesserunt annum 368 quo Hilarius obijt. At origo mali a morte Constantij Anno 361 quando Hilarius ab exilio redijt petenda videtur. Ille enim per ultimos quinqꝫ Constantij annos exul agens in Asia minori miracula audiverat in istis regionibus \in istis r {sic}/ ad Martyrum sepulchra fieri, et ad ea tanquam ex meritis Martyrum et in commodum \emolumentum/ Ecclesiæ peracta attendere cœperat: ut ex eo manifestum est quod ultimo anno Constantij (361) scripsit uti diximus, in hunc modum. Diabolum, ait, per vestram crudelita <24v> tem, Nero, Deci, Maximiane, vicimus. Sanctus ubiqꝫ beatorum martyrum sanguis excipitur exceptus est; dum in his dæmones mugiunt, dum ægritudines depelluntur dum admirationum opera cernuntur, elevari sine laqueis corpora, \uri sine ignibus spiritus/ confiteri sine interrogantis             incremento fidei. Ex hoc, inquam, patet Hilarium dum in Oriente versatus esset, ad virtutes reliquiarum & potentiam martyrum attendere cœpisse, si non cum Basilo {sic} vel Gregorio alter utro, saltem cum similibus collocatum; et inde doctrinam operationum et intercessionum sanctorum secum in Occidente detulisse.

Iam vero cum Hilarius (ut \mittam/ Eusebium Vercellensem qui easdem \aliasqꝫ multas/ Orientis regiones Imperante Iuliano peragraverat) post {illeg} reditum discurrendo per Galiam {sic} Italiamqꝫ et efficiendo ut frequentia concilia convocarentur, signifer fuerit \Occidentalibus/ in restituenda collapsa fide Homousiana, ita ita ut Sulpicius {sic} diceret Illud apud omnes constitisse, unius Hilarij beneficio Gallias piaculo hæresis liberatas: quis non videat doctrinam hanc de sanctis a regno Iuliani exorsam & simul cum \restituta/ fide homousiana propagatam \statim/ pervolasse Occidentem {Hilarij} Sicut enim Hilarij summa erat omnium apud omnes Occidentis Homousianos, tanquam fidei erectoris auctoritas et veneratio, ita sic frequentia concilia quibus interfuit, alijqꝫ conventus quos cum \diversis/ Episcopis discurrendo sæpius habuit {sic} ansam dabant ei miracula \narrandi/ quæ in Orientis partibus per martyrum reliquias gesta audiverat, et sic doctrinam invocationis et intercessionis simul cum fide homousiana Episcopis instillandi. Et loca supra citata satis indicant Hilarium huic doctrinæ prædicandæ operam dedisse eamqꝫ a multis eo vivente receptam fuisse. Sed &c

Explicata Origine mali hujus in Occidente, videamus jam de progressu ejus. In Italia proximus qui ocurrit Ambrosius est. Is anno 374 ex milite creatus est episcopus Mediolani {illeg} secundæ sedis apud Occidentales. Eousqꝫ Auxentius Arianorum (ut loquuntur{)} Episcopus urbem regens, ab his malis immunem servaverat Nam et Ambrosius aliquamdiu innocuus mansit ut ex lib 3 de Spiritu sancto cap 12 &        in c. 1 ad Rom. videtur; sed non multo post ipse cum civibus torrente correptus invalescenti abominationi cessit, ut ex Martyribus ejus Prothasio ac Gervasio – p.præced. < text from f 24r resumes >  Paulo post electionem Damasi sc. anno 369 Ambrosius creatur Episcopus Mediolani, secundæ sedis apud Occidentales. Et is Ecclesiam suam ijsdem moribus imbuit ut ex Martyribus ejus Gervasio et Protasio manifestum est, de quibus ad sororem suam sic scripsit ^[32] Quia nihil sanctitatem tuam soleo eorum præterire quæ hic te gerantur absente, scias etiam sanctos Martyres a nobis repertos. Nam cum Basilicam dedicassem, multi tanquam uno ore interpellare cœperant, dicentes: Sic in Romana Basilica dedices. Respondi, faciam si Martyrum reliquias invenero. Dein narratâ propheticâ suâ inventio horum Martyrum inventione, subnectit Orationem quam habuit ad Populum de ijsdem: in quâ hæc occurrunt. Martyres, inquit, videtis ut eos Dominus cum principibus populi sui collocârit. Principes populi quos alios nisi sanctos Martyres æstimare debemus, quorum jam in numerum diu <25r> ante ignorati Prothasius Gervasiusqꝫ proferuntur, qui sterilem martyribus Ecclesiam Mediolanensem, jam plurimorum matrem filiorum lætari passionis propriæ fecerint et titulis et exemplis? — Gratias tibi Domine Iesu quod hoc tempore tales nobis sanctorum Martyrum spiritus excitasti, quo Ecclesia tua præsidia majora desiderat. Cognoscant omnes quales ego propugnatores requiram, qui propugnare possunt, impugnare non soleant. Hos ego acquisivi tibi plebs sancta qui prosint omnibus, nemini noceant. Tales ego ambio defensores, tales milites habeo. Quorum {sic} quo majora, eo tutiora sunt præsidia patrocinia sunt. Horum etiam illis ipsis qui mihi invident opto præsidia. Veniant ergo et videant stipatores meos. Talibus me armis ambiri non nego. — Helisæum scripturæ divinæ series refert, cùm ab exercitu Syrorum esset obsessus, dixisse timenti servulo, ne timeret, quia plures, inquit pro nobis sunt quam contra nos.Et ut hoc probaret petisse ut oculi Giezi apperirentur {sic}, quibus innumeros adesse vidit Prophetæ exercitus angelorum Nos etsi eos videre non possumus, sentimus tamen. Erant clausi isti oculi quamdiu obruta sanctorum corpora delitescebant. Aperuit oculos nostros, videmus auxilia quibus sumus sæpe defensi. Non videbamus hæc, sed habebamus tamen. – Patronos habebamus, et nesciebamus. Hæc Ambrosius: de quibus tria præsertim occurrunt notanda. 1 Quod ante dedicationem hujus Basilicæ, mos apud Romanos esse <26r> cœperat dedicandi Ecclesias per reliquias Martyrum. Si recte conjicio Damasus hunc morem invexit. Saltem eum multum fuisse in struendis et ornandis Martyrijs ✝^[33] plures inscriptiones Monumentorum ab eo compositæ hodieqꝫ extantes testantur. 2 Notandum est quod populus Mediolanensis hisce superstitionibus ante dedicationem hujus Basilicæ generaliter imbutus erat, adeoqꝫ superstitiones jam latè propagatæ: nam Ambrosius ipse Basilicam sine Martyre dedicaturus erat, sed populus quasi uno ore interpellavit dicens, Reliquias Martyris in dedicatione Romana adhibendas esse. 3 Notandum est quod Ambrosius in Concione ad populum vocet hos Martyres Principes populi, Præsidia Ecclesiæ, Propugnatores suos quos acquisivit plebi sanctæ, Defensores et milites quorum præsidia \patrocinia/ suggerit tuta esse quia magna, et præsidia etiam invidentibus optat: stipatores etiam suos et arma atqꝫ auxilia \instar exercitus/ quibus populus \inscius/ sæpe defensus |fuerat,| {fuit},; ac deniqꝫ eorum Patronos. Quid quæso majus Gentibus Dij? ✝ < insertion from f 25v > ✝ Similiter in L lib 8 in Lucam circa finem in fine: Sicut Angeli præsunt, inquit, ita et hi qui vitam meruerint angelorum. Et expressius lib. 10 in Lucam c. 21 {sic}. Mortuis Regibus, inquit, in perpetuum Martyres regnum cælestis gratiæ honore succedunt, et illi fiunt supplices, hi patroni. Insuper Serm 93 – – < text from f 26r resumes > Sed ut Ambrosij mens magis pateat, Tantum non ponitur hic invocatio Martyrum. sed Quare ut Mens Ambrosij & populi sui quoad hanc etiam pateat, adjecimus et seqꝫntia Sermone 93 in Natali Martyrum Nazarij et Celsi, Ambrosius de Nazario sic loquitur. Licet hic tantus Christi testis,– pretiosus confessione, pretiosior sanguine, crudeli vulnere pretiosior Mediolanensium peculiaris putetur privilegio sepulchri, sed omnium est communione sufragij Neqꝫ enim istius urbis charitas proflua et fides avara tantum huic martyri derogavit dum sibi <27r> arrogat, ut solum erga mœnia sua, patrocinij illius beneficia affutura esse, crediderit. Non clauditur locis quod diffunditur meritis. Invocasti ubiqꝫ martyrem, ubiqꝫ te exaudit ille qui honoratur in martyre. Moderante itaqꝫ eo qui pensat vota tua & dispensat munera sua, in tantum vicina præsentia efficacis præbebitur advocati, in quantum fuerit fides devota suscepti. Et paulo post. Honoremus beatos Martyres, principes fidei, intercessores mundi &c. Idem Ambrosius in libro de Viduis hæc habet. Cum socrus, inquit,^[34] Simonis magnis febribus detineretur, Petrus & Andreas rogaverunt Dominum pro eâ – et tu [ô Vidua] habes proximos qui Deo pro te supplicent. Habes Apostolos proximos, habes martyres proximos, si ipsa martyribus devotionis societate, misericordiæ quoqꝫ muneribus appropinques. — Tunc pro affinitate poterant [Apostoli,] nunc jam possunt pro nobis et pro omnibus impetrare. Videtis enim quod magno peccato obnoxia, minùs idonea sit quæ pro se precetur, certè quæ pro se impetret. Adhibeat igitur ad medicum alios precatores. Ægri enim nisi ad eos aliorum precibus medicus fuerit invitatus, pro se rogare non possunt. Infirma est caro, mens ægra est, et peccatorum vinculis impedita. Ad medici illius sedem debile non potest explicare vestigium. Obsecrandi sunt Angeli pro nobis, qui nobis ad præsidium dati sunt. Martyres obsecrandi quorum videmur nobis quoddam corporis pignore patrocinium vendi <28r> care. Possunt pro peccatis rogare nostris quia nobis \{illeg}/ ad præsidium dati sunt proprio sanguine etiam siqua habuerint peccata, laverunt. Isti enim sunt Dei Martyres, nostri Præsules, speculatores vitæ, actuumqꝫ nostrorum. Non erubescamus eos intercessores nostræ infirmitatis adhibere, quia ipsi infirmittatem {sic} corporis etiam cum vincerent cognoverunt. Addit etiam Ambrosius in Sermone 6 de Margarita, Martyres pro nobis meruisse & passos fuisse. Fratres, inquit, quotiescunqꝫ martyrum memoriam celebramus, prætermissis omnibus sæculi actibus, sine aliqua dubitatione concurrere debemus, reddere illis honorificentiam, qui nobis salutem profusione sui sanguinis pepererunt, qui tam sacrata hostia pro nostra propitiatione {sic} domino sunt oblati, præsertim cum dicat ad sanctos suos omnipotens Deus: Qui vos honorat me honorat, et qui vos spernit me spernit. Quisquis ergo honorat Martyres honorat et Christum, et qui spernit sanctos spernit et dominum.  < insertion from f 27v >  Hoc tempore Gaudentius in Oriente {illeg} agens, opere Ambrosij eligitur Episcopus Brixiæ {illeg}, quæ urbs est regionis Pedemontanæ. Is reliquias quasdam quadraginta martyrum {illeg} Monasterio Cognatorum Basilij Magni, aliasqꝫ ex alijs regionibus inter peregrinandum collegerat, & jam domum rediens templum /Basilicam\ ijsdem construxit, in cujus dedicationem verba faciens ad populum, ‡^[35] orationem sic clausit: Habemus, inquit hos quadraginta & prædictos decem sanctos ex diversis terrarum partibus congregatos: unde hanc ipsam Basilicam eorum meritis dedicatam, Concilium sanctorum nuncupari oportere decernimus. Dignum est ut ad tantorum Martyrum venerandas reliquias processuri ad Concilium sanctorum nos procedere fateamur. Tot igitur justorum patrocinio adjuvandi, tota fide omniqꝫ desiderio supplices secundum eorum vestigia curramus, ut ipsis intercedentibus, universa quæ poscimus adipisci mereamur, magnificantes Christum dominum tanti muneris largitorem.

{illeg} Hoc fere tempore Paulinus Episcopus Nolanus, vir celeberrimus & Ambrosio {sic} charissimus floruit. Is in fine carminis Panegyrici de S. Celso hæc habet.

|(2)| Celse juva fratrem socia pietate laborans

Vt vestra nobis sit locus in requie

Et in Epist 12 ad Severum, interserens quædam carmina de S. Claro

|(1)| Qualibet in regione poli situs aut Paradisi

Clare sub æterna pace beatus agis

Hæc peccatorum bonus accipe vota rogantum

Vt sis Paulini Therasiæqꝫ memor.

\Hoc tempore orta est op/ Et de sepultura præfati Celsi Ep. 43

|(3)| Quem Complutensi mandavimus urbe propinquis

Conjunctum tumuli fœdere martyribus

Vt de vicino sanctorum sanguine ducat

Quo nostras illo purgat in igne animas.

Scilicet hoc tempore \superstitiosissimo/ orta est opinio mortuis prodesse apud juxta martyres sepeliri. Vnde Paulinus etiam ab Augustino petijt ut scriberet commentarium utrum prosit de hac quæstione. Præstitit et id Augustinus cum de cura agenda pro mortuis ad eundem Paulinum tractatum scripsit, quem consule. Adhæc de Ambrosio post mortem¹ ejus² retulit alter ✝^[36] Paulinus qui <28v-a> ei \viventi/ ministraverat \& morienti præsens adstiterat/: Quod intra Thusciam Civitate Florentina, quia promiserat se, petentibus illis, illos se sæpius visitaturum, frequenter ad {illeg} altare quod est in Basilica Ambrosiana, quæ ibidem ab ipso constituta est, visus sit orare; ut a Zenobio civitatis illius episcopo didicerat. Vnde non tantum Ambrosij Paulini & Zenobij sed et urbis Florentinæ corruptio colligi potest.

Hoc tempore floruit etiam Maximus episcopus Taurici apud Pedomontanos. Is in sermone de S. Agnete ipsam sic invocat. O splendida Christo, pulchra Dei filia, et omnibus angelis et Archangelis grata, ut nostri meminisse digneris quibus possumus precibus exoramus. Et in natali sermone de Natali martyrum Tauricorum Octavi Adventitij et Solutoris (quæ {sic} est Serm. 77 apud Ambrosium:) Cuncti igitur [Martyres,] inquit, devotissime – – – – – – – inferni tenebras, eorum propijs meritis attamen consocij sanctitate. v. pag. præced.      In Gallijs – < text from f 28r resumes > Ejusdem farinæ est cum his omnibus quod Ambrosius in serm 77 de Natali Martyrum Octavi Adventitij et Solutoris. Cuncti igitur \[Martyres]/, inquit, devotissimè percolendi sunt, sed specialiter ij venerandi sunt a nobis quorum reliquias possidemus. Illi enim nos Orationibus adjuvant, I isti etiam adjuvant passione. Cum his autem nobis familiaritas est. Semper enim nobiscum sunt, nobiscum morantur, hoc est, et in corpore nos viventes custodiunt & de corpore recedentes excipiunt. Hic ne peccatorum nos labes absumat, ibi ne inferni horror invadat. Nam ideò hoc a majoribus provisum est ut sanctorum ossibus nostra corpora sociemus, ut dum illos tartarus metuit, nos pœna non tangat: dum illis Christus illuminat, nobis tenebrarum caligo diffugiat. Cum sanctis ergo martyribus quiescentes evadimus

<28v-b>

Addere possumus Prudentium Poetam sacrum: nam et ille {illeg} præcedentibus coetaneus sub mortemTheodosij M \tempore Theodosij et filiorum ejus/ floruit, deqꝫ S. {illeg} Hypolito \in Roma sepulto/ sic scripsit:

Hic corruptelis animiqꝫ & corporis æger

Oravi quoties stratus, opem merui. NB Oravi stratus.

Talibus Hippoliti corpus mandatur opertis

Propter ubi apposita est ara dicata Deo

Illa sacramenti donatrix mensa eademqꝫ

Custos fida sui martyris apposita

servat ad æterni spem judicis os

Mira loci pietas et prompta precantibus ara

Spes hominum placida prosperitate juvat

Hic corruptelis animiqꝫ et corporis æger

Oravi quoties stratus, opem merui

Quod lætor reditu, quod te venerande Sacerdos

Complecti licitum est, scribo quod hæc eadem,

Hippolyto scio me debere, Deus cui Christus

Posse dedit quod quis postulet annuere.

Pergit dein describere ingentes multitudines concurrentium ad hoc sepulchrum