'De motu corporum in mediis regulariter cedentibus'
De motu corporum in medijs regulariter cedentibus.
Definitiones.
Def. 1. Tempus absolutum est quod sua natura abs relatione ad aliud quodvis æquabiliter fluit. Tale est, cujus æquationem \in/vestigant Astronomi, alio nomine dictum Duratio.
Def. 2. Tempus relative {illeg} \spectatum/ est quod &c rei alterius fluxione seu transitu mensuratur |alicujus sensibilis transitu seu respectu fluxionis seu transitus rei alicujus sensibilis consideratur ut æquabile.|. Tale est tempus dierum mensium et aliarum periodorum cœlestium, quod propterea cum hoc mundo {cœpisse} creditur |ex hypothesi quod hæ \{illeg}/ periodi sunt æquabiles quas vulgus considerantur ut æquabiles considerat ex mente vulgi| apud vulgus.
Def. 3. Spatium absolut|um| dictum est quod sua natura abs relatione ad aliud quodvis semper manet immobile. Ut partium temporis ordo immutabilis est sic etiam partium spatij. Moveantur hæ de locis suis et movebunt|ur| de seipsis. Nam tempora et spatia sunt suiipsorum et rerum omnium loca. In tempore quoad ordinē successionis, in spatio quoad ordinem situs locantur universa. De illorum essentia est ut sint loca et loca{illeg} \primaria/ moveri nequeunt \absurdum est. {sic}/. Porrò vi illata moveatur una pars spatii et vi eadem \tanta/ ad omnes \in infinitum/ partes applicata movebitur totum, quod rursus absurdum est.
Def. 4. Spatium relativum est quod respectu rei alterius \alicujus sensibilis/ consideratur ut immobile: uti spatium aeris nostri respectu terræ. Distinguuntur autem hæc spatia ab invicem ipso facto per descensum gravium quæ in spatio absoluto rectàm petunt centrum in relativo absolute gyrante deflectunt ad lat{illeg}|us|.
Def. 5. Corpora d{illeg} {res} extensa et \quæ in sensus \omnium/ incurrunt {illeg} ut res {illeg} et/ mobiles quæ se mutuo penetrare nequeunt.
|Def. 6 Centrum corporis cujus est quod vulgo dicitur centrum gravitatis et axis corporis \est/ linea quævis recta per centrum transiens.|
Def. 6 |7| Locus corporis est pars spatij in quo corpus existit, est pro genere spatij vel absolutus vel relativus
Def. 7|8|. Quies corporis est perseverantia ejus in eodem loco, est vel absoluta vel relativa pro genere loci.
Def. 8|9|. Motus corporis est translatio ejus de loco in locum, est itidem vel absolutus vel relativus pro genere loci. Distinguitur autem ipso facto motus absolutus a relativo in gyrantibus, per conatum recedendi a centro, quippe qui in|ex| gyratione nudè relativa nullus est, in |relative quiescent/ibus\ permagnus esse potest, ut in corporibus cœlestibus qu{illeg}|a|{illeg} \ex mente/ Cartesian|orum| quies|cunt,| {illeg}buntur /conantur\ tamen a sole recedere. Conatus ille qui certus semper et determinatus arguit certam aliquam et determinatam esse motus realis quantitatem in singulis corporibus, a relationibus quæ innumeræ sunt totidem motus relativos constituunt minime pendentem.| Porro motum et quietem absolute dictu|o|s non pendere a situ et relatione corporum ad invicem manifestum est ex eo quod hæ nunquam mutantur nisi vi in ipsum corpus motum vel quiescens impressa, tali autē vi semper mutantur; at relativæ mutari possunt vi solummodo impressa in altera corpora ad quæ fit relatio et non mutari vi impressa in utra, sic ut situs relativus conservetur.
Def. |1|9|0|. Celeritas motus \Velocitas/ est quantitas momentanea translationis quoad longitudinem itineris \certo tempore confecti/. |Iter verò est quod corporis puncto medio describitur a Geometris dicto centro gravitatis. Loquor de motu progressivo.| Def. 10|1|. Quantitas motus est quæ oritur \{illeg}/ ex velocitate et quantitate corporis translati conjunctim. Æstimatur autem quantitas corporis ex copia materiæ corporeæ quæ gravitati suæ {fer} proportionalis esse solet. Pendulis æqualibus numerentur oscillationes corporum duorum ejusdem ponderis, et copia materiæ in utro erit reciprocè ut numerus oscillationis|u|m eodem tempore factorum.
Def. 11|2|. Vis corporis seu c|C|orporis insita et innata \vis insita, innata et essentialis/ est potentia qua id conatur perseverat{illeg} in statu suo quiescendi vel movendi uniformiter in linea recta, est corporis quantitati proportionalis, |exercetur verò proportionaliter mutationi {allatae} /status\. Hujus {generis} \et quatenus exercetur dici potest corporis vis exercita {conatus} et {relucto} /Hujus una species\/ est vis centrifuga gyrantium.|
Def. 12|3|. Vis motus seu corpori ex motu \sua/ adventitia est qua corpus quantitatem \totam/ sui motus conservare conatur|.| et|Ea| vulgo dicitur impi|e|tus est motui proportionalis, et pro genere motus vel absoluta est vel relativa. |Ad absolutam referenda est vis centrifuga gyrantium|
< insertion from f 25v >6 Densitas corporis est quantitas \seu copia/ materiæ collata cum quantitate spatij quod occupati spatij.
7. Per pondus intelligo quantitatem materiæ abstracta consideratione \seu copiam materiæ movendæ abstracta/ gravitationis consideratione quoties de gravitantibus non agitur. Quippe copiæ materia pondus gravitantium proportionale est quantitati materiæ, \analoga per se invicem exponare et designare licet. Analogia{illeg} verò sic colligatitur/ Pendulis æqualibus numerentur oscillationes corporum duorum ejusdem ponderis \ejusdem ponderis/ et copia materiæ materiæ in utro erit reciprocè ut numerus oscillationum eodem tempore factarum. Experimentis autem in auro, argento, plumbo, sale commu vitro, \arena/ sale communi, aqua, ligno, tric|t|ico & diligenter institutis reperi \fàctis incidi/ semper \in/ eundem oscillationum numerum. [Ob hanc analogiam \& defectu vocis commodioris/ expono et designo quantitatem materiæ per pondus, etiam in non gravitantibus corporibus quorum gravitatio non consideratur.]
8 Locus
9 Quies
10 Motus
11 Velocitas
12 Quantitas motus est quæ oritur ex velocitate et pondere corporis translati Motus additione corporis alterius tanto cum motu fit duplus et duplicatata velocitate quadrul|p|lus
< text from f 26r resumes >Def. 13|5|. Vis {impaleus} \impressa {illeg} corpori illata et impressa/ est qua corpus urgetur mutare statum suum movendi vel quiescendi est diversarum specierum, \{sivit}/ pulsus seu pressio / percutientis, pressio continua, vis centripeta, resistentia {eo} medij {eant} corporis cujusvis alterius. \&/\
< insertion from f 25v >Def 14 Corporis vis exercita est qua id cona{illeg}tur \singulis momentis/ conservare status sui movendi vel quiescendi partem {amissam} \illam quam singulis momentis amittit/, est status illius mutationi seu parti \singulis momentis/ amissæ proportionalis, nec improprie \reluctatio vel/ resistentia dicitur \vel reluctatio/ corporis dicitur. Hujus {reperienda} \una species/ est vis centrifuga gyrantium.
< text from f 26r resumes >Def. 14|6|. Vim centripetam appello qua corpus impellitur vel attrahitur versus punctum aliquod quod ut centrum spectatur. Hujus generis est gravitas tendens ad centrum terræ, vis magnetica tendens ad centrum magnetis et vis cœlestis cohibens Planetas re abeant in tangentibus orbi terram orbitarum.
Def. 16|7|. |Per medij| Resistentia{illeg}\m/ est \in sequentibus intelligo/ vim|s| medij regulariter impedientis. Aliam resistentiam {illeg}tibus non considero. |Sunt et aliæ vires ex corporum \{illeg}/ elasticitate, mollitie, tenacitate & pendentes quos hic non considero.|
Def. 16. Momenta quantitatum sunt ipsarum principia generantia vel alterantia fluxu continuo: ut tempus præsens præteriti et futuri, motus præsens, præteri et futuri, vis centripeta aut alia quævis momentanea impetus, punctum lineæ, linea superficiei, superficies solidi et angulus contactus anguli rectilinei.
Def. 17|8|. Exponentes temporum spatiorum motuum celeritatū et virium sunt quantitates quævis proportionales exponendis
Hæc omnia fusius explicare visum est ut Lector claris \præjudcijs {sic} quibusdam vulgaribus liberatus/ et distinctis principiorum m|M|ec\h/anicorum conceptibus imbutus accederet ad sequentia. Quantitates autem absolutas et relativas ab invicem acriter \sedulò/ distinguere coactus f{illeg} \recesse f{illeg}|ui|t/ eò, quod phænomena omnia prendeant ab absolutis, vulgus autem qui cogitationes a sensibus abstrahere nesciunt semper loquuntur de relativis, us adeo ut absurdum foret vel sapientibus aut \vel etiam/ p|P|rophetis apud hos aliter loqui. Vnde et sacræ litet|r|æ et Ss|c|ripta Theologorum de relativis semper intelligenda sunt, et crasso laboraret præjudicio qui inde de rerum naturalium motibus absolutis \philosophicis/ disputationes movera|e|nt. Perinde est ac si quis Lusam \(in {Gemut})/ magnitudine non apparente sed absoluta {numerari} inter duo maxima lumina G{illeg} numerari contenderet. {Gemut}
Leges motus.
Lex 1. Vi insi{illeg}ta corpus semper \omne/ perseverare in statu suo quiescendi vel movendi uniformitèr in linea recta \in linea recta/ nisi quatenus viribus impressis et impedi\m/entisur cogitur statum illum mutare. Motus autem |uniformis hic est duplex, progressivus secundum lineam rectam quam corpus centro suo æquabilitur lato describit & circularis circa axem suum quemvis qui vel quiescit vel motu uniformi latus semper manet sibi ipsi{illeg} positionibus suis {illeg} \prioribus/ parallelus.|
Lex 2. Mutationem motus proportionalem esse vi impressæ et fieri secundum lineam rectam quâvis illa imprimitur. Hisce duabus Legibus |jam receptissimis Galilæus invenit projectilia gravitate uniformiter et secundum lineas parallelas agente in medio non resistente lineat|s| Parabolicam|s| describere. Et suffragatur experientia nisi quatenus motus projectilium ab resistentia aeris {retans} aliquantulum retardatur. Ab.|
Lex 3. Corpus omne tantum pati reactione quantum agit in alterum. {illeg}go \Quicquid premit vel trahit alterum, ab eo tantum premitur vel trahitur./ Si vesica aere plena premit vel ferit alteram sibi consimilem cedet utra æqualiter introrsum. Si magnestrahit ferrum ipse vicissim tantum trahitur. Si corpus impingens in alterum vi sua mutat motum alterius et ipsius motus (vi|ob| æqualitatem pressionis mutuæ) vi alterius tantum mutabitur. Si magnes trahit ferrum ipse vicissim tantum trahitur, et sic in alijs. Constat |verò hæc Lex per Def. 1{3}|2| et 14 in quantum vis corporis ad status sui conservationem exercita sit eadem cum vi in corpus alterum ad illius statum mutandum impressa, et vi priori proportionalis sit mutatio status prioris posteriori ea posterioris.|
Lex 4. Corporum dato spatio inclusorum eosdem esse motus inter se sive spatium illud absolutè quiescat sive moveat id perpetuò et uniformiter in directum abs motu circulari E. g. Motus rerum in navi perinde se habent sive navis quiescat sive moveat ea uniformiter in directum.
Lex 5. Mutuis corporum actionibus commune centrum gravitatis non mutare statum suum motus vel quietis. Hæc lex et duæ superiores se mutuò probant.
Lex 6. Resistentiam medij esse ut medij illius densitas et sphærici corporis moti superficies et velocitas conjunctim. Hanc legem exactam esse non affirmo. Sufficit quod sit vero proxima. Corpora vero sphærica esse suppono in sequentibus, ne opus sit circumstantias diversarum figurarum considerare
Lemmata
Lem. 1. Corpus viribus conjunctis diagonalem parallelogrammi eodem tempore describere quo latera separatis.
Si corpus dato tempore vi sola M ferretur ab A ad B et vi sola N ab A ad C, compleatur parallelogrammum ABDC et vi utra feretur id eodem tempore ab A ad D. Nam quoniam vis M agit secundum lineam AC ipsi BD parallelam, hæc vis nihil mutabit celeritatem accedendi ad linei|a|m illam BD vi altera impressam. Accedet igitur corpus eodem tempore ad lineam BD sive vis AC imprimi|a|tur sive non, at adeò in fine illius temporis reperietur alicubi in linea illa BD. Eodem argumento in fine temporis ejusdem reperietur alicubi in linea CD, et proinde in utrius lineæ concursu D reperiri necesse est.
Lem. 2. Spatium quod corpus urgente quacun vi centripeta ipso motus initio describit, esse in duplicata ratione temporis.
Exponantur tempora per lineas AB, AD datis Ab Ad proportionali|e|s, et urgente vi centripeta æquabili exponentur spatia descripta per areas rectilineas ABF ADH perpendiculis