Videmus demum quo semper patres utriusqꝫque partis subscripsere Namqꝫque
vocis ὁμοουσίου plures sunt acceptationes. 1 Rem Significarte enim potest
vel duas proprietates habere communem substantiam, Vbi filiūum Sic enim intellectans
& voluntatem hominis, vel per dici possunt homousijs vel proprie
tatem 1 rem aliquam habere communem substantiam cum alia re quavis, et ut
sic intellectum et voluntas hominis vel hominis, cum cum ipsius voluntatēem
vel cum etiam cum ipsò homine, autem internus internāam mentem patris cum cum
ipso patre, consubsta homousios est quia non est nisi una utrius
qꝫque usia, substantia vel hypostasis. 2 rem habere substantiam
ejusdem speieispeciei cum alia substantia rei alterius, hominēem cum
homine ang vas ut vas aureum cum vase aureo, hominem
cum homine, angelum cum angelo. 3 rem habere substan
tiam similem substantiæ alterius rei ut stantnum argento, vel animāam
humanāam spiritui angelico. Nam ὁμος significat similem æque ac
et in compositione nonnunqquam retinet hanc significationem: ut in his verbis ὁμο
παθὴς simillessimiles1 passionis obnoxibus2 passionibus1similes passionibus obnoxius, ὁμονεκρς mortuo similis
corruptionem, ὁμόφλοιος similem habens corticem. Secunda ea
signifati Hanc significationēem secunda usitatior est Prima ac
tertia no/ Significat enim duas res habere vel eandem numero communem
substantiam, vel eandem speci duas substantias duas ejusdem speciei
vel duas substantias sibi invicem duas sibi similes. In secunda Secunda sinificatio usitatior est
Nam ὁμος – corticem Prima et ultima significatio durior est &
vix nisi apud religiosos in mysterijs religionis usum occurrit. [In primo
sensu accipitur a Sabellianis] Iam quo autem sensu acceperunt Athanasi
ani ex his patebit. In primo – Et In prima autem acceperunt Atha
sianiAthanasiani, in ultima Eusebiani, ut ex sequentibus patebit.
Doctrina Athanasianorum in his duobus constitit. 1 Quod fi
lius fuit λογος & σοφια mens & sapientia qua pater interna
qua pater dicitur sapiens & sine qua foret insipiens
& non intelligens. 2 Quod Patris et filij una est hypostasis
vel sive substantia: ita ut filusfilius non sit hypostasis de hy
postasi sed mens sapie Verbum & Verbum mens vel sapientia λογος & sapientia
de hypostasi Patris hoc est pactabant Verb filium se habere ad
patrem ut intellectus Angeli ad mens vel sapientia angeli
ad angelum vel ut mens hominis ad hominem. Hoc forte pa
radoxon videbitur sed probabimus. Et primo Et cum Athanasius
fuerit monitor Alexandri et Et primum ex Athanasio. Hinc
enim cum monitor fuerit Alexandri & coram Patribus hujus Concilij disputando sententia apprim & in hoc Concilio præcipuus opi
nionis per disputiones et coram patribus Concilij opinionem sententiāam
eorum disputationibus disputando cum adversarijs quamplurimum defenderit
proculdubio idem sentiebat cum Alexandro et reliquis.
Hic igitur in Oratione contra Gentes p 44 & 51 & in altera
de incarnatione verbi p 95 & 96 disputat quasi Verbum esset propia
& unica mens & sapientia patris ita ut siquis mundus non condere neget
Patrem condidisse et gubernare mundum per hanc rationem hoc verbum, is statuet
mundum sine ratione et mente consistere & rationem a rerum na
tura excludet. Rursus Epist ad Serapionem de contra eos qui dicunt
Filium creaturam esse pag 161 ita scribit. Si fons & Lux & Pater est
Deus, nefarium erit dictu est τὴν πηγην ξηράν fontem exaruisse,
aut lucem sine seipsa seipsa, vel Deum sine λογω Menteratione fuisse ne
ἵνα μὴ ἄσοφος καὶ ἄλογος καὶ ἀφέγγης ἠ δ᾽ θεὸς ne Deus
insipiens aut irrationalis aut tenebrosuslucis expers habeatur. Sic rursus
de Synodi Nicæni decretis p 263: accusat Arianos quasi deum aliquando ἄλογον
statuerent quidem negan dum asserunt fuisse antequam erat Ver
bum. Et Paulo post p 276 Si ex filio facultates Patris prædicat
esse filium. Si, inquit, Ratio et Sapientia & Virtus dei est Christus,
hæc autem sint δυνάμεις facultates esse Dei existimandæ sint:
sequitur omninò fsi filius factus sit, fuisse quando non
erant hæ. Erat igitur tempus quando Deus his carebat, quod
absurdissimum est. Sed in quinqꝫque Orationibus contra Arianos
adhuc magis apertè loquitur. In Oratione 1. pag 295 & 296, 297
accusat Arianos quod statuunt alium esse in Patre proprium
Verbum λόγον Verbum λόγον, aliāams coæternam sapientiam in qua
verbum istud fecit – aliud Verbum & sapientiam præter istam coæternam
inducentes. – Deinde sic argumentatur: Si inquit, alia est sa
pientia in Patre præter Dominum, etiam sapientia factas
est in Sapientia. Quod si Sapientia est Verbum Dei, sequitur
Verbum in Verbo factum esse, et si verbum Dei est filius
sequitumsequitur etiam filium in filio factum. Qua igitur ratione
locutus etest Dominus Ego in Patre et Pater in me, si sit alius
Ioannes eo omissi, de isto refert, Omnia per ipsum facta sunt
et sine ipso factum est nihil. Hæc ille. De Similia multa habet
in sequentibus orationibus. Et in Oratione 3 p 404 Reprehendit Aria
nos quod distinguunt inter λόγον & νουν verbum et internam
mentem patris, & quod (p 407 & 4) quod plures introducent sapientiam
dicit Vnius Dei una est Imago unium Verbum unica sapientia Qua
propter admiror cur isti cum unus sit Deus, plures secundūum sua excogitata imagines sapientias et Verba introducunt
& alium dicunt esse proprium et naturalem ve λόγον patris in
quo filium procreavit. Et paulo post p 411 Arianos sic repre
hendit. Cum nobiscum, inquit depugnant eo quod asseveremus sem
per Dei Verbum fuisse, ipsi quoqꝫque suorum obliti, Sapientiam cum
Deo increatam coexistere dicunt. Ita per omnia in tenebris
volutantur
dum et veram sapientiam abnegatam volunt &
eam quæ non est indagant; alium sicut manichæi Deum sibi
commiscentes & verum Deum inficiantes. Iterum Oratione 4ta
sub finem hac fatus est: Dicit Solomon ✝ Sap 8 Deus Sapientia fundavit terram et
et præparavit cœlos in prudentia – et ut Apostolus (2 Thes 5 18) Scribit
Thessalonicensibus: Voluntas Dei in Christo Iesu est. Esto ergo
filius Dei ipsum verbum et Sapientia, & ille est prudentia et viva
voluntas, in eo voluntas patris, ille veritas et lux et potentia
patris est. Quod si sapientia et prudentia est voluntas Dei
& filius est illa ipsa sapientia, sequitur ut qui per conse
quentiam qui f dicit filium esse voluntate patris, perinde se
quitur ac si dicerat sapientiam in sapientia conditum
et filium in filio factum & verbum per verbum crea
tum. – et paulo post Cæterum illud cum Deo pugnat illiusqꝫque
scripturis adversatur siquidem non voluntatis sed ipsius pater
næ substantiæ proprium splendorem & characterem filium
prædicat his verbis Qui cum esset splendor gloriæ & forma
substantiæ ejus (Heb 2.) – et paulo post. Recte dixeris pa
trem diligere et velle filium, et filium diligere et velle Patrēem
non tamen ut filius dicatur effectus voluntatis – sed ut in con
(ut Valentinia hæresis immitatum in Ecclesiam) – sed viva voluntas et vere naturalis filius, quasi lucis
splendor. Ita enim ille dixit Pater dixit Eructavit cor meum
verbum bonum. Filius etiam: Ego in Patre et Pater in me. Si
autem Verbum est in corde ubi ✝ ✝ præterququam λογον seu filium Verbo deliberati Voluntas?
& si filius in Patre ubi rursus voluntas? Et si ipse voluntas est
quomodo voluntas in voluntate fuerit? absurdum id quippe
ne scilicet etiam Verbum sit in verbo & filius in filio & sapi
entia genita est quamadmodum sæpius jam diximus. Omnia
enim Patris filius est et nihil in patre ante Verbum, sed in
Verbo (sive ratione voluntas, & per Verbum ea qua sunt Volun
tatis in opus de consummantur. Rursus in Oratione quinta cum
Aria Eusebiani objicerent Internam Sapientiam Patris pertinere ad Patrem
sunt sapientia hominis ad hominem, nec posse a Patre distingui: adeoqꝫque qui putant filiūum esse hanc sapientiam, confundunt eum cum
Patre, in hæresin Sabellianam incidentes; nequ Athanasius inter
alia respondet: Non est pro gentilium opinione idem sapiens &
sapientia, aut idem, pater et Verbum – Reversatur huic opinioni Agnoscit enim Reversatur hic opinioni
sacrarūum literarum constitutio qua quæ patrem et filium, sapientem
& sapientiam Deum et Verbum agnoscit agnoscit. In his Oratio
nibus præterea sæpe repetit istud quod si (cum EusebiannisEusebianis
separemus filium ab essentia Patris, constituemus Patrem ἄλογον
καὶ ἄσοφον, καὶ ἀφεγγὴν irrationalem, insipientem & tenebrosum: inde
concludens filium æternum qui pater semper fuit sapiens. Et
his alia multa q habet similia quæ non opus referre. Ex
allatis mens ejus abunde satis constator
Cum igitur Athanasius fuerit Alexandero consilijs Athanasij usus fuerit e consilijs sit, non mirūum
est si ipse Alexander itidem in eandem sententiam inciderit. In eandem enim inci
disse manifestum est ex ejus epistola ejus circulatoria, quam in quâ pri
mò reprehendit Arium
The remainder of this page is written upside down.
Ex altera parte, post Hosium et Alexandrum stabant Eustathius
Episcopus Antiochiæ qui quinqꝫque abhinc annis in Cōoncilio Antiocheno
depositus est ob Sabellianismum dum et egregium hunc disputatorem non minimam partem fuisse gessisse disceptationes cum Asia exordiali illa disputatione in qua Alexander fluctuavit vero tandem persuasus est ut Arium Quis et eundem cum disputator esset omnium acerrimus, cæteresqꝫque Alexandri ) stuprum et disputatione illa inter Alexand initiali qua Alexander fluctuans ex fluctuante moderatore in partes Ario factus est adversarius Arij non minimas
(Philostorg. ) & contumeliam Helenāam matrem Imperatoris
Athanas ) dein Paphnutius Spiridion Iacobus Nisi
benus Macarius Hierosolymorum, Marcellus Ancyræ (postea depositus
etiam ob Hæresin,) Paphnutius Thæbaidos, Spiridion Cyprius, Iacobus
Nisibenus, alijqꝫque. Quibus addi potest Athanasius Diaconus qui per gesta
in hoc Concilio se alarum reddidit qui causæ Alexandri plus contulit quam
plures Episcopi. Hujus autem viri historiam e re erit hic in
serere: adhæsit (Ath. in vit. Anton.) Hunc Alexander in
contubernium suum adscivit: usus ejus opera in scribendo & prælegendo
quod munus Lectorūum et Amanuensium esse solet. Postea ad Diaconi
functionem eum evexit. (Oratio incerti de Vit. Athanas. Sozom l 2 c 17.
Præter Dialecticam et Rhetoricam Iuris etiam scientiam caluit (Sever
l 2. c ) Cœpit autem claresce et Cœpit autem clarescere sub
Licino per disputationes adv. Gentiles (Martyrol. Rom. d. 13 Iun.) &
ejus concilijs cum fuerit subtilissimi vir ingenij & acer in rebus gerendis
& præterea scientijs instructus Alexander senex tardus hujus demum consilijs in negotijs ec
clesiasticis se credere præbuit cœpit ac se eandem mancipavit. hujus demum consilijs se in negotijs ecclesiasticis se mancipavit.
se commisit. Nam hunc jam virilem ingressum ætatem, Alexander
Diaconum constituerat, & Nicæam secum duxit, ut in Concilio, adju
nentoadjumento illius uteretur (Socr l. 1 C 15.) ubi fortiter contra Eusebianos dimicabat
Socr l 1 c 8. adventus & Alexandri Episcopi aderat concilijs, senem
quamplurimum juvans (Ruffin, l. 1, c. 5) & ex quo tempore maxima
pars hujus disceptationis haberi cœpit Socr l 1 c 17. De eo Concilium
Episcoporum 80 quos ipse 14 abhinc annis congregavit præbent De testimonium.