Rough notes for 'Theologiæ Gentilis Origines Philosophicæ'

<1r>

aruis instruxit et diu multumqꝫ exercitatos in omnem laboris et periculorum in bellis tolerantiam adsuefecit. Insigni ergo manu contracta συμμαχίαν σ{ιω}εςήσατο πρὸς Αριαῖον Τὸν Βασιλέα Τῆς Αραβίας socium socium belli constituit Ariæum regem Arabiæ quæ per ea tempora viris strenuis abundabat. Nam geus illa libertatis perpetuò amans est nec unquam extraneum principem admittit. Ideo nec Persarum nec Macedonum poste{illeg}|a| Reges quamvis potentissimi nationem hanc subigere valuerunt.- Postea Arabum regem muneribus & spolijs honoratum magnificis domum cum exercitu dimisit. Ariæus iste, qui per ea tempora Rex Arabum fuerit, non alius esse potuit quàm Arabum omnium pater ac dominus Chus. Is autem ex nomine Αρ Ἀρι αίου et tempore belli ac gentis fortitudine dignoscitur esse bellorum author ac Deus Ἄρης. {Dece} Hic igitur est Nini pater Belus qui gladio primùm belligeravit, et a quo billum dictum.

Verum Chusum devictis gentibus {d}|g|entibus Euphratensibus in Arabiastatim {v}|r|eversu{illeg}m esse non est credecidum. Nam Chaldæorum coloniam ex Egypto in b|B|abyloniam \{partes}/ deduxit et eorum sacerdotium et sacra, {illeg}cti diximus disposúit, et propterea regnum sub ibi fundatum sub i ipsum sub initio ordinavit et constituit et ordinavit. Id vel ex nomine Chaldæorum confirmat{illeg}|ise| |videtur| qui {illeg} qui Hebraicé כשדים Chasdi dicuntur, desumpto \{sin}{illeg}/ \in fullor./ nominæ {a} {Lybi} {gentis} \{sic}{illeg}tij/ conditore Chus. Chaldæam hodie Curdistan & {Chaldæas Che}rdos apellari a Turcis, docet Leunclavius: {illeg} {pinele} {seie}icet literarum mutatione qua Churestan pro {Chus} {slun} in Arabe Geographo passim {diciter} legas. {Naqꝫ} {Neqꝫ} Chaldæa solum sed etiam \Certè/ regio transtigritana Susiana \{Chaldæa} proxima/ Romen suum habuit a Chus{illeg}. Nam ^{a [1]} regio illa \Susiana/ Græcis {illeg} Græcis est κίαπα, {illeg} Chaldæis Cuth, Persis Chuzestan{tian} id est provincia Chus, & Hebræis atqꝫ {C} incolis propijs Chus. {illeg} \Sed/ et montium \ab aquilone oriente/ conterminarum incolæ Cossæi {nom} nominantur et eorum regio Cossea. {est} Plinius {illeg} \{illeg}/ Cossæos \etiam/ Susianis ab oriente etiam proxi Cæterum Chus non solùm regiones j{illeg} Babyloniam et Susianam occupavit sed etiam {mos} facit et Mesabatis ab austroproximos facit, partem Persiæ inter Mesabatenem et sinum Persi{e}|c|um ipsis tribuens. Quinetiam Pers|i|a {illeg} ips|i|a Barbaris Chus, ab Arabibus Chub & Xaismael nuncu{l}|p|at|n|ir \authore/ Theneta tradit & {intime} {illeg} Perssiæ et Parti regio{illeg}ab Arabibus Chorasan dicatur et Chorasan, quæ est Persiæ intimæ nomen salis notutu, pro Chusestan {va}{illeg} dici verisimilitude est et p{illeg} Chus|z|estan et a Chuzestan non solúm Churestan pro Susiana, {illeg}{ici} sed etiam Chorasan pro Persia{illeg} omnie interiore \jam/ dici puto unde et ab antiquo vocabulo Chezestan nan solum Susiana nomen Chuzestan sed etiam Persiæ totiu{illeg} int{illeg}|e|rioris nomen satis notum {sic} Chorasan arisi puto videatur. |{illeg}tissim{illeg} est "d intima {illeg} Hodíe" Chorasan dici solet quemadmodum Susianum Churestan pro Chuzestan ab{illeg}bi{illeg} quandoqꝫ nominatur. Vnde verisimile est quod Persæ \etiam/ oriundi sint? a Chus.| Nam et Bochartus in Geographia sacra omnes Chusi filios \præter Nimbrodum/ circu{illeg}itu sinus Persici {lo}cavit{illeg} consedisse docet, sic ut Regma, Seba, et Chavila oram

<1v>

Cæterum \ut qualis fuerit illa Nini et Ariæi et Nini expeditio clarius intelligatur secudum est quod/ Chus {pas} devictis ge{illeg}y {illeg} Babylonijs in Arabiam {statum} \ægypt{o}/ \unde sub initio profectus fuerat/ s|r|eve{n}|r|sus non est, sed regnum {illeg} or \sed in Chalæam {illeg}|s|e{illeg}|d| Susianam ubi prius consederat. Nam/ Chaldæorum coloniam ex Ægypto in Babylonian deduxit et eorum sacra uti diximus disposuit,ideoqꝫ regnum ipsum \Chaldæorum/ sub mitio constituit et ordinavit:|;| Nam et \quinetiam/ regiones undiqꝫ inter filios \postea/ distribuit. Eosqꝫ omnes præter Cha{illeg} Nimro eosqꝫ omnes |Etenim bi omnes præter Nimrodum| in circuctu sinus Persia locavit \cosedere/ sic ut Regma seba et Chavila oram omnem orientalem Arabiæ ab ast{ra} australi termino ad Chaldæam usqꝫ continuo \{illeg}/ ordine possederint, dein Sabta \vero/ et Sabteca et Sabteca Persiam et australem partem Carmaniæ (quemadmodum Bochartus in Geographia sacraostendit) et Nim{v}|r|odus regiones mediterraneas Assyriæ. Nam Assyria erat terra Nimrodi ({illeg}|M|ic{illeg}|h|a. 6|6| hoc est terra populi quiab eo descenderant.Et hinc factum est ut non solum Arabia \hodierna/ verum etiam {Per} Susiana et Persia antiquitus \terra/ Chus dicerentur. Nam \a/ Susiana |a| Græcis est dicta fuit Κίαπα, a Chaldæis Cuth, a Pe\r/sis Churestan, id est Provincia Chus, et ab Hb|æ|bræis et incolis proprijs Chus. Susiana provincia nunc a barbare patria lingua Chus dicitur: Dom.Mar. Niger. Geog. Asiæ Com. 5.\ Et hinc Iosephus/ \populum/ \usæos vocat, & Moses {illeg} regionem terram Chus Gen 2. 13./ Montium quoqꝫ Susianæ ab oriente \et aquilone/conterminarum incolæ Cossæi nominantur et eorum regio{illeg} Cossea. Pe\r/siam vero \veró/ a barbaris Chus, ad Arabibus Chub & Xaismael nuncupari Thuetus tradit.Eadem hodie Chorasan dici solet quemadmodum Susiana C\h/urestan pro Chu{illeg}|r|estan quandoqꝫ nominatur. Vtrum Chaldæi a conditore suo Chus hæbraicè nominentur Chasdi plane nescio. Sed ex dictis {illeg} abunde satis manifestum est quod Chus filios suos omnes s{æ}|e|cum ex Ægypto in orientem duxit et postquam {illeg} semi posteros ibi devicerat et regnum {in eosde} \in terra Se/ in eosde\Babylonia et Susiana/ constituerat, colonias suorum \{illeg}/ inde {illeg}|i|n regione|i|bus undiqꝫ contermio|i|s \locavi/ {eosde} alijsqꝫ ulterioribus ad quas per sinum Persicum navigari posset \& postquam Ninum similiter in Assiria locaverat domum \cum exercitu/ reversus est, hoc est in Susianam\sua terram/del> {eos}/ubi {prius}/. Et {illeg} est quod Hercules ad{illeg} \{illeg}/ Indian{is} profectus esse dicatur usqꝫ iter suscepisse \usqꝫ profectus esse dicatur, scilicet ut colonias/ {Su} regiones \intermedias Persiam et Carmaniam/ perscrutaretur et colonias ibi relinqueret, \♀/ Hinc etiam Moses eam exordeoum regni Assyriorum per {illeg}sua tempora florentis describire vellet dicit quod Nimro \incipit ab ejus rege primo ejus rex primus/ Nimrodo \dicitqꝫ quod is/ regnum suum in \urbibus/ terræ sennaar in cloavit, (hoc est una cum patre et fratribus,) \hoc est {scilicet} una/ dein|de| ex terra illa exivit in Assyriam, scilicet \et urbis ibi {novas} ibi condibit, id est exivit/ cum {illeg} copijs suis \{illeg} \{illeg}cilia{illeg}/Patre)/ ut populos subigeret & in urbibus a se condendis Ninc alijsqꝫ colonias suorum locavet Nam in sacris literis \✝/ ^[2] exire dicuntur \Reges/ ex terris proprijs in alienas qui exeunt cum exercitu ad bellum, — — — — — — — et urbes sub initio \per ea tempora/ conde|i|{illeg}|b|{illeg}g{illeg}\antur/ ubi coloniæ consede{illeg}|{da}rit|, ideoqꝫ coloniarum sunt indicia. |Hinc deniqꝫ populi{illeg} qui urbem ac turrem Babelis ædificabant, subito dispersi sunt in {terræ} faciem terræ totius et earum linguæ multiplicatæ, Chuso scilicet in eos|

Assyrij {illeg} igitur Nirium pro Deo maximo Iove Belo celebrabant non solum quod is regnum condidisset sed etiam quod gentis totius extitisse pater: Vnde consequens erat ut hujus pater Chus esset Assyriorum Saturnus. uti supra ostensum est At Arabes reliqui qui vel in Babylonia \Chaldæa/ \æ Susiana æ vicinis circa sinum Persicum regionibus cum Chuso manserant, non/ cum Chuso manserant vel inde a Chuso in alias \regiones/ circa sinum Persicū {illeg} regiones deducti sunt ipsum Chusum mae{æ}unt venerati sunt |vel inde in {regionicinas} \alias/ circa sinum Persicum regiones deducti sunt non Ninum Assyrin sed| communem omnium patem \ac Dominum Proprius{illeg}/ Chusum pro Iove Belo venerati sunt uti supra ostensum est. Nam. Chalæoū {sic} \populus/ non a Ninarod sed a Chavilæ{potus} {illeg} \{ac}/ orientem \tribu {proximu} ostia Euphratis occiden/ habue|i|t: A{illeg} \{Chæviæi sedebant}/ ad ostia Euphratis {illeg} versus sedebant {illeg} ante veam qua ducit ex

Ægypto in Orientem (Gen 25 {illeg} 8 {illeg} 45. 7 — — — dicerentur. |cujus utiqꝫ populi Cl|h|aveloth| & {illeg} Cl|haulotæi| & Chaldæi ub orientali {illeg} Chaveloth {illeg} a Græcis b Ca|h|ulotæi & contractæ Chaldæi dicerentur |ab orientalibus ea Gro{illeg} docti sunt et inde| Hi sunt Arabes illi || <2r> sum est. Nam Chaldæorum populus \natio/ non a Nimrodo {illeg}sed a Chavila frate, ad ostia Euphratis occidentem versus cum suit a Græcis ^{b [3]} Chaulotæi & contractè Chaldæi dicerentur. Hi sunt Arabes illi Scanitæ qui Greges in Chaldæa pascere solebant Isa. 13. 20 quiqꝫ ab Assyrio (sc. Nabonassaro) \ex eremis/ congregati urbem Babylonem condiderant. Isa 23. 13.

constituerat colonias suorum in regionibus undiqꝫ conterminis \Assyria/ locavit, alijsqꝫ ulterioribus ad quas per sinum Persicū navigari posset & postquā Ninum \similiter/ in Assyria locaverat cæterosqꝫ in sedibus proprijs suis locaverat domum cum ex ercitus reversus est, id est in Susianam, quam \utiqꝫ/ Gentes orientales terram Chus a Chuso ibi considente uti diximus nominabant. Expeditionem \illam Cusi/ illam in semi filios fratris terram sennar|a|r Semi posteros Moses breviter inculcavit docem scriben \alligissi|e| videtur ubi in historia/ ^[4] do quod populi \eorum/ qui terram Senna urbem ac turrem Babelis in terra Sennaar ædificabant & subitò dispersi sunt in faciem terræ totius et eorum linguæ distractæ et multiplicata \sunt/ (Chuso scilicet in eos irruente) \& varijs linguis subis {de} loqui cæperunt./ Subsequen Iuidicit autem hæc expeditio in tempora Phaleg {illeg} nativitatem Phaleg quo anno centesimo primo {vel} secundo post Diluviū subsequentem expeditionem Chusi Chusi qua terras \undiqꝫ subjugavit et/ inter filios distribuit, v|V|eteres commemorarunt in ex {illeg} tr memoriæ tradidere docendo quod Hercules ad Indiam cum exercitu ad \gentis subjugandas exivit & ad/ Indiam usqꝫ profectus sit, scilicet ut regiones intermedias Carmaniam et Persiam et Carmaniam perscrutaretur et colonias ibi relinqueret. Moses ver \insuper/ expe{illeg}|d|itionem utramqꝫ brevitur alligit dicendo quod Chusi filius ^[5] Nimrod cæpit esse potens in terra et regnum suum in urbibus terræ Sennaar inchoavit (hoc est una cum patre et fatribus) deinde ex terra illa exivit in Assyriam ex|t| urbes ibi condidit, id est exivit cum copijs \(et suis et patris) duce>/ ut populos subigeret & colonijs ibi locatis conderet urbes novas. Nam in sacris literis exire dicuntur Reges exterris proprijs in alienas qui exeunt ad bellum cum exercitu ad bellum; et urbes novæ per ea tempora condebantur ubi coloniæ consedebant, ideoqꝫ coloniarum sunt inditia. His paucis Moses exordium regni Assyriorū per sua tempora florentissimi ab eorum Rege primo Nimrodo deducit breviter \deducere voluit/ deduxit: Nam Chusi gesta quibus filios singulos in regnis totidem locavit,non scrip scripsit.

Assyrij igitur Ninum pro Deo maximo Iove Belo celebrabant non solum quod is regnum condidisset sed etiam quod gentis totius extitisset pater. At {illeg} Chus erat maximus ille est omnium antiquissimus bellorum \Aui|t|hor ac/ Author ac Deus Deus qui {per} et author <3r> qui postquam in Ægypto cum fuste pugnaverant es Ægyptios æque ac Afros domuerat \devicerat/, primus omnium cum gladio bellum gefsit & Orientis \etiam populos/ longe lateqꝫ perdomitam filijs inter filios distribuit perdomuit.

Arabes, uti Author est Herodotus, duos tantum deos coluere Alilat et Vrotals seu Venerem uraniam & Dionysum. Vnde Arrianus lib. 7 scribit quod Alexander magnus ubi audisser Arabes duos tantum Deos colere Vranum scilicet [vel potius Vraniam] & Dionysum – eosqꝫ Dionysum colere quidem colereof|b| famam ducti in Iudos exercitus: non {illeg} indignum censebat se, qui pro tertio Deo apud Arabas haberetur,quippe qui rebus gestis Dionyso nequaquam inferior esset. Dionysus iste ex Iudica expeditione idem esse dignoscitur cum Hercule, ex \sosia/ Venere consociata idem cumMarte, ex|t| ex nomine et cultu idem cum {illeg} Arabum Iove et patre communi Chus. nam {illeg} Dan Etenim nomine Dionysi significatur Iupiter de Nisa,et Nisa ista urbs erat Arabiæ inter Phæ\ni/ciam et Nilum fluvium prope Sarbonidem lacum ubi Dionysum educatum fuisse Diodorus scribit. Verius dixisse Donysum esse |✝| cum ex Ægypto in orientem pergeret,moram aliquam in urbe hac traxisse. Cum igitur. Deus autem qui genere Arabs fuit & quem Arabe unice coluere vix alius esse potuit quam {illeg} eorum omnium pater chus: præsertim cum Arabes ab alijs gentibus nunquam victi Deos alienos nunquam reciperent semper invicti manserint nec adduci \unquam/ potuerint ut multiplices aliarum gentiū Deos reciperent.

Et hinc est quod Chaldæi non Ninum Assyrium sed Iovem Belum et Venerem apprimè colerent, per Belum indigitantes non Ninum Assyrium sed Arabum patrem communem Chus. Nam Chaldæorum natio \Arabica erat & originem ducebat/ non a Nino seu Nimrodo sed ab ejus fratre Chavila \originem ducens/ \qui{illeg} utiqꝫ sedes ^b/^[6] ad ostium Euphratis occidentem versus locato cujus utiqꝫ \originem ducetas/ \obtenuerat & cujus/ populi Chaveloth a Græcis ^{a [7]} Chaulotæi et contractè Chaldæi dicerentur. Et hi sunt Arabes illi Scenitæqui greges in Chaldæa pascere solebant, quiqꝫ (Isa. 13. 20;) quiqꝫ ab Assyrio (scil. Nabonassaro,) ex eremis congregati urbem Babylonem condiderant. Isa. 23. 13. Arabum igitur Dionysus seu Iupiter de Nysa idem est cum Chaldæorum Iove Belo quem Ægyptiorum Herculem esse supra monstravimus.

Huic Iovi Arabes ^{d [8]} templum pet|rv|elustum in Monte Casio propæ Nisam urbem extruxerant cundemqꝫ illic colebant <3v> ‡ regionem Chaldæorum et aliorum Ari|a|bum qui his proximi erant ad Austrū <4r> nomine Iovis Casij id est Iovis Chus. Vnde \Græcis,/Ἰalpha;ὼ Χοὺ σ et Ιουα Ιονὰ Ξοὺσ seu & contracte Ιαχχοσ et Bacchus. יחוה      {illeg} יחוה כוש Ιονα Χουσ set{illeg} contracta Ιαχχοσ, et Bacchus Et Latinis qui ex יהיח formabant Ιουα {piter} Ιου Ius piter Iovis, Ἰονὰ Ξοὺσ seu Bacchus ΟναΧΧ ΟναχΧασ seu Bacchus. Nam quen admadun Arabes non nisi Nam Dionysus et Bacchus sunt unus et idem Deus Nam quemadmodum Arabes non nisi Iovem unum colebant sic Dionysus et Bacchus ab omnibus pro uno et eodem Deo habentur Nam Dionysus et Bacchus sunt unus et idem Deus Nam Dionysus et Bach|c|hus ab omnibus pro uno et eodem Deo habentur. Et ne Bacchum ob vinolentiam hominem inertem credas Macrobius bellicosum fuisse probat docet: Liber, ait, pater bellorum potens probatur quod eam primum ediderunt authorem triumphi. ^[9] Scilicet Scilicet in {illeg} terra Sennaar de victis Semi filijs triumphum ^✝[10] quæ vino præstantissimo abundabatis de superatis semi filijs triumphum A festivum {Erabasse p} \mon/ ege|i|sse videtur & vini|tum| copia ti{illeg}|{itu}| bonitate illectum ebrietati \subinde/ indulsisse: in cujus {rei} \victoriæ/ memoriam \Gentiles etiam triumphantiun more festum annuum coronati & thyrsis armati/ {illeg} Orgia annuatim celebrarunt fuere et ipsum Deusn vini {finconstitutu} constituere triumphantium more, et ipsum {illeg} Deum vini constituerunt ebrietati indulgendo effecerunt ut ipse Deus vini cred \dic/eretur, licet primitus esse |Hercules triumphans.|

|| < insertion from f 4v >  Quinetiam Bacchi nomen Liber \cum Servo oppositum sit Dominum, Herum/ he Heroem & Principem {illeg} {estinct} indicat \{illeg}/. \Nam/ Hebrea \phrasi/ חורים \&/ horim \& Chaldaica {חיריף} חירין herin/ dicuntur Principes, id est liberi: lib O te beatam regionem cujus rex est filius חורים libe rerum id est (Eccl. 10. 17) id est præclaris ortus parentibus & ab illis libere educatus sic horim Isa. 34. 12 & /ut Principes Babyloniorum Isa. 34.12 et parentes Regum no bilium\ Eccl. 10.17. {illeg} Vnde Heron vel Heron semideus vel \Heron nomen æ|Æ|gyptium Herculis &/ Ηρω vel Ηρω \nomen/ semidei{illeg} \vel Herois/ & Αρπὶσ \Dei/ Martis. Methodius Nimrodum apellat fratrem Heroum. Vnde olim extabat \Et inde colligere videor quod/ u|V|rbs{illeg} Heroum \quæ olim extabat/ in Arabia ad {littus} \sinum intimum/ maris rubri non prope Ægyptum extabat, a Chuso \&/ filijs ex Ægypto in Arabiam ulteriorem migrantibus condita{illeg}deatur \fuerit fuit/ esse suspic{illeg} \puto/ Nam iter Quod \ad regionem/ \in Ara{illeg}/ Ægypto \ultra mare illuc/ \rubra{in}/ \rectò/ instituentibus necessariò eundum erat \a Pelusio/ per arenas {ad} ad hanc urbem.

< text from f 4r resumes >

Porro Tigres in curru Bacchi et amictus e pelle Tigridis fortitudinem hominis, ne dicam ferocitatem indicant. Nam et in fabúlis, Bacchi nomen antiquissimum est Ζαγρεὺσ id est robustus venator. Ac talis erat Hercules qui terram Bestijs purgavit et pelle Leonis quem occiderat amictus pringitur. Talis etiam Belus erat cum socijs qui Semi posteros \Orientem/ devicerant. Nam in mæmibus Babylonis venatio sculpta erat variorum plena anima luim et inter hæc Semiramis conspiciebatur ex equo Pardalin jaculans & prope vir ejus Ninus lancea cominus feriens Leonem. Ita Herodotus Diodorus lib. 2, consentientibus sacris literis quæ Nimrodum {ffi}robustum venatorem apellant exhibent. Arabes utiqꝫ fere erant et silvani incer tis sedibus per Arabiæ loca in via greges et armenta de docentes homines erant fere & manes & venationibus præ cæteris nationibus dediti. |agriculturam minimè scænis habitantes &| |exercebant sed {illeg} utentes in agris et sylvis vitam ducebant & incertis sedibus per Arabiæ loca in via pastoriam vitam agebant vitam et vagantes tempus omne conterebant in gregibus et armentis pascendes et feris captandis| quarum carne vec|s|erenti|u|r. u|V|nde factum est ut homines essent feri \sunt/ et immanes & venationibus præ cæteris nationibus dediti. Ex venationibus autem robusti et {fr} audaces et fortes effecti & ad omnem laborum tolerantiam assulti \& laborum patientes effecti gentes alias s{illeg}|a|pe{r} vicerunt/ et imperia longe maxima condiderunt Assyriacum scilicet et Baby{illeg} et Babylonicum et Saracenicum, nec ipsi interea licet a gentibus fortissimis \Græcis uti{illeg} et Romanis/ tenlati, ninci potuere vinci potuere.{illeg}Arabum igitur patres primi Chus cum filijs captu ferarū <5r> exerciti et \ad/ ad bellum apti et proclives effecti, gentes alias primi omnium aggressi sunt et sinc bellorum authores extitere. Vnde consequens est ut horum pater c|C|hus sit decantatus ille bellorum Deus.

Euntibus ex Ægypto in Arabiam ultra mare regio omnis \regio omnis prætur/ {illeg}primum occurrebant prata quædam paludosa \Casiorum pv|r|ata/ inter Pelusium et montem Casium sita sita, steribis erat et \ut plurimū/ arenosa {illeg} ad \usqꝫ/ pascua \regiones agro/ Nabatæorum \agros de quibus/ vestum est. Hos agros Diodorus si|h|æc habet. Nabatæi, inquit, multum ad maræ multum etiam in mediterraneis locis obtinent. Populosa enim est et supra modum percorosa regio. Populus Tauros Ponti accolas, feritate scelerunqꝫ ausu nefario imitatur. Ob pascuorum verò frequentiam ac bonita tem non tantum infinita pecorum omnis generis agmina verum Camelos quoqꝫ agrestes Cevosqꝫ et Dorcadas alunt. Quorum abundantia ex desertis invitat Leones Lupos et pardales, cum quibus pro tutela armentorum Pastores dies et|ac| noctes decertare coguntur. Diod Hæc Diodor. l. 3. Vnde {illeg} verisimile est quod Chus ex Ægypto ubi primum \cum primum/ ex Ægypto \int|s|tituyerat ut colonias in regionibus ulterioribus locaret/ migravit, incidit primo in pascua Casiorū et colonia ibi posita \colonia ibi posita quæ/ urbem Nisam ibi condit|d|a|i|t, \& &/ nomen suum et monti vici no tum mo popu{illeg} {regiones} \Casijs{illeg} populis/ qu{d}|a| mot|n|ti {illeg} vicino \casio/ reliquit. {Deca} \{Iu} Iude verò/ per urbem Heroum ad pascua \proxima/ Nabatæorum pascua perrexit & profectus cumbelluis fortissimis ibi \maxime/ congressus \fuit/ est, et postquam ipse cum & filij ^{illeg} e{illeg}|x| venationibus audac{illeg}|ior|es et feritate ad bella promptiorer|s| evaserant, arma converunt \moverunt/ in huma num gei|n|us.

<6r>

Nimrodum vero eundem esse cum Nino plenius patebit ex Mose cum alijs scriptoribus collato. Nam quemadmodum Moses (Gen.2) imperium Assyriorum a Nimrodo conditum {illeg}|tra|dit et quod is in terra Sennar primum regnavit, deinde ex terra illa exivit in Assyriam ibiqꝫ Ninivem et urbes alias condidit (uti viri doctores textum interpretantur,consentiente etiam Propheta Mica (chap. 5. v. 6.) qui Assyriam vocat terram Nimrodi,Mic. 5. 6:) sic etiam scriptores Gentiles imperium Assyriorum ejusqꝫ Metropolin Nineven a Nino canditam docent. Primus Assyrio rum rex Ninus Beli filius regnavit omni Asiæ, exceptis Indis, – et condidit civitatem Ninum in regione Assyriorum, quam Hebræi vocant Nineven; Euseb. Chron. Ninus est Assyriorum urbs quam Ninua Semiramidis maritus condidit in Aturia: Suidas in Nino. Idem tradunt D. Augustin de Civ. Dei l. 16. c.3; Strabo l. 16 sub initio; & et Diodorus l. 2. Primus omnium Ninus rex Assyriorum veterem et quasi{illeg} avitum gentibus morem nova imperij cupiditate mutavit. Hic primus intulit bella finitimi{illeg}|s|, et rudes adhuc ad resistendum populos, terminos usqꝫ Libyæ perdomit – et magnitudinem quæsitæ dominationis continua possesione firmavit. Domitis igitur proximis, cum accesc{illeg}|si|one virium fortior esse ad alios transiret, proxima quæqꝫ victoria instrumentum sequentis esset, totius orientis populos subegit: Iustin l. 1. Supra Ninum a quo Semiramis secundum quosdam procreata creditur procreata, nihil præclarum in libris relatum est: Macrob. Somn. Scip l. 2. c. 10. Assyrij Pr principes omnium gentium rerum politi sunt. – et paulo post: Inter hoc tempus [sc. Carthaginis subactæ] et mitium Nini regis Assyriorum qui princeps rerum politus, intersunt anni 1995: Velleius Paterc. l. 1. Catalogum regum Assyriorum a Nino et Semiramide Ctesias inchoavit: Photius in Bibliotheca. Primum omni Asiæ regnasserant historiæ: qui apud Assyrios Ninum sui nominis condidit civitatem quam Hebræi vocant Nineve: Hieron in Ose. 2. Omnes historiæ antiquæ a Nino incipiunt, omnes historiæ Romanæ a Proca exoriuntur: Oros. l. 2. c. 2. {Ido} \Porro regnum illud a Nino conditum fuissen manifestum est/ ex religione Assyriorum, omnino confirmatur, quibus utiqꝫ Ninus fuit Deorum Iupiter Deorum maximus Nam gentes \omnes antiquæ/ regnorum suorum conditores \et populorum patres/ apprime concelebrabant et venerabantur. Ninum tamen non omnia propio Marte gessisse, sed patris auspicijs regnum inchoasse e Diodo discimus, hæc scribente. Primus, ait, inter eos quorū historiæ memoriam propagarunt, Ninus Assyriorum rex res magnas peregit. Cum enim natura bellicosus esset virtutis amore flagravet, juvenum validissimos armis instruxit et diu mutumqꝫ exercitatos in omnem laboris et periculorum in bellis tollerantiam adsuefecit. Insigni <6v> <7r> ergo manu contracta socium constituit Ariæum regem Arabiæ, quæ per ea tempora viris strennis abundabat. Nam gens illa libertatis perpetuò amans est nec unquam extraneum principem admittit: Ideo nec Persarum nec Macedonum postea reges quamvis potentissimi nationem hanc subigere valuerunt. – Postea Arabum regem muneribus et spolijs honoratum magnificis domum cum exercitu dimisit. Ariæus iste, qui per ea tempora Rex Arabum fuerit, non alius esse potuit quam Arabum omnium pater ac dominus Chus. Nam et ex nomine Ἀριαὶου et tempore belli ac gentis fortitudine dignoscitur esse bellorum author ac Deus Ἄρπσ. Hic est igitur Nini pater Belus qui gladio primum belligeravit et a quo bellum dictum.

Cæterum Chus devictis Babylonijs in Arabiam statin reversus non est. Sed Chaldæorum \Nam sacerdotum qui postmodum Chaldæi dicti sunt/ coloniam ex Ægypto in Babyloniam deduxit & eorum sacra uti diximus disposuit, ideoqꝫ regnum ipsum sub initio{illeg} constituit et ordinavit. S Neqꝫ enim {illeg} Nimrodo \solum/ in bellis juvit, {illeg} sed gerendis et regno condendo juvit sed omn{illeg} \etiam/ filios suos omnes secum ex Ægypto in orientem duxit & postquam semi posteros ibi devicerat & regnum in terra Sennaar \et Susiana/ constituerat, colonias suorum \locavit/ in regionibus undiqꝫ conterminis locavit, alijsqꝫ alterioribus ad quas per sinum Persicum navigari posset. Nam omnes ejus filij præter Nimrodum \qui terram Sennaar et Assyriam oblinvit,/ in circuitu sinus Persici consedere, sic ut Chavila seba et Regma oram omnem orientalem Arabiæ a Chaldæa ad a ad usqꝫ ostium sinus continuo ordine possedesint Sabta vero et Sabteca Persiam et australem partem Carmaniæ, quemadmodum Bocharc|t|us in Geographia sacra ostendit; [Nimrodus autem obtinuit regiones mediterraneas Assyriæ. Nam Assyria erat terra Nimrodi (Mica. 5. 6) hoc est (juxta dialectum sacrarum literarum) terra populi qui ab eo descenderant. Et hinc factum est ut non solum Arabia verum etiam Susiana et Persia antiquitus terra Chus dicerentur. Nam Susiana a Græcis dicta fuit Κίαπ, a Chaldæis Cuth, a Persis Churestan id est Provincia Chus & ab Hebræis et incolis proprijs Chus. Vnde Susanchitæ (Ezra 4. 9) dicuntur homines Cuthi (2 Reg. 17. 30) & a Iosepho Chusæi. Susiana Provincia-nunc a barbaris patria lingua Chus dicitur: Dom. Mar. Niger Geog. Asiæ Com. 5. Sed et montium Susianæ \ab oriente/ conterminarum incolæ Cossæi sunt & eorum regio Cossea. Persiam quoqꝫ a barbaris Chus ab Arabibus Chub & Xaismael nuncupari Thuetus tradit. Eadem hodie Chorasan dici solet quemadmodum Susiana Churestan pro Chuzestan quandoqꝫ nominatur.] <8r> Et hinc factum est ut non solum Arabia sed etiam regio trans trigitana Susiana olim terra Chus nominaretur, utqꝫ Hercules ad Indiam usqꝫ iter suscepisse diceretur, scilicet ut suorum colonias in Persia et Carmania regionibus intermedijs locaret et ut Persæ Principes suos Magnates appelarent Artæos Nam Artæus epitheton erat Herculis (ut in nominibus Melec–arte, Chus–arte, Ma–arte) et ad ejus spe|ti|rpem primitus spectabat. Ἀρτᾶιοι ὁι Ηρωεσ φαρὰ Πὲρσαισ; \teste/ Hesychi {illeg}. Nimrodus ἀδελφὸσ Et Methodius Nimrodum vocat ἀδελφὸν Τῶν ἡρώων.

Chuso igitur terras undiqꝫ inter filios distribuente Nimrodus filiorum fortissimus terram Sennaar obtinuit \deinde bellum intulit Assyrijs \populis/ finitimis./ Sic enim Moses: Exordium regni ejus {it} erat Babel et Erech et Accad & Calneh in terra Sennaar, deindet \et/ ex terra illa exivit in Assyriam et condidit Ninevem et Rehoboth et Calah et Resen:id est exivit cum copijs ad bellum et ea in regionibus illic occupatis locavit suorum colonias quæ paulatim in urbes illas maximas crevere. Nam h in sacris literis Reges e terris proprijs in alienas exire dicuntur qui exent cum copijs ad bellum, & urbes per ea tempora condebantur ubi coloniæ considebant. <8v> <9r> omnen Arabiæ oriental|em| Arabiæ ab ostio sinus ad a ab australi termino \& ostio sinus/ ad Chaldæam usqꝫ dein continuo ordine possederint, dein Sabta et Sabteca Persiam et australem partem Carmaniæ. {illeg}t|Ia|m \erò/ ab horum sedibus \fit/ luce clarius est quod Chus ipse filios suos omnes ex Ægypto in orientem dux{illeg}|it|it et devictis semi posteris terras omnes in circuitu sinus Persici ope navigiorum lustravit et inter filios distribuc|i|t: Dein Et {illeg} horum sedes vestigia suntiqꝫ etiam horum sedes vestigia celeberr{illeg}imæ illius expeditionis quam Hercules in Iudiam suscepisse dicitur, scilicet ut suorū colonias in regionibus intermedijs locaret. Et eadem de causa post partas illas a Diodoro memoratas vectorias in Arabian redij{illeg} videtur gi{illeg}|tur| filius ejus Nimrodus condito postquam regnum {scile} in Babylonia inchoaverat {illeg}ravit{illeg} \{exiliet}/ |Moses autem primas Gentiummigrationes et sedes silentio prætermittens et regnis Assyriorum persica tempora florentis primordia solummodo describens, ea solum attmigit quæ regni illius conditor \Nimrodus seu/ Ninus gessit. | Hinc| Is igitur primum regnum inchoavit in terra Sennar|a|r idqꝫ vel al divisione| inde cum copijs |terrarum inter ipsum et fratres vel postea per bellum quod patri et fratribus agniqꝫ metropolim Ninum a & {conditam constituit} intulit: deinde ex terra illa exivit cumcopijs in Assyriam et in terris istis subactis conse{dit} cum filijs, reg{o} niqꝫ metropolin Ninum ibi condidit| in Assyriam exivit (Gen 10. 10, 11) et in terris \illus/ subactis \consedit {illeg}/ filijs & l{illeg}vim. Nam Assyria \uti diximus/ erat terra N Nimrpdi (Mica 5. 6) hoc est terra populi qui ab eo descenderat; , et hinc est quod \ejus/ Assyriæ metropolis Ninus regnum illud {illeg} \antiquum/ non \erat/ Babyloniorum {dice} vel Chaldæorum sed Assyrionem \renum/ dice|i|rentur, quodqꝫ Assyriæ \Nam Baby/ metropolis Ninus quam ipse condidor constitueretur regni caput{illeg} Et \hinc est/ quod Assyrij gentes suæ \igitur/ Ninum \quod/ pro Deo maximo {illeg} Iove Belo celebrabant utpote non solum \quod/ regnū condi{illeg}|d|isset sed etiam {qd} gentis totius pat{illeg}|er|{vu} —|extitisset| |{illeg}r| Populi autem quos Nimrod reliquit in Babylonia, cum non colerent Ninum, sed ejus patrem pro Iove Belo haberent, videntur esse ex alia tribu, |siderat quæ terra Chus a Chusquam \{utias gentis}/ Orientales terram Chus a Chuso ili considente \uti diximus/ nominabant| [Et quantum sentio osiundi sunt ex Chavila. Nam populi Chavila Chaldæis ab austro contermini erant, sedentes utiqꝫ \ad ostium/ ante \Euphratis/ viam quæ ducit ex Ægypto in orientem (Gen. 25. 18. 1 Sam. 15. 7) & Scenitis seu Isma i\e/litis hinc est ab oriente contermini \erant/ (Gen. 25. 18 {illeg}) ^{✝ [11]} (Plin. l. 5. c. 10) |atqꝫ| Agreis \ab occidente vel potius ab austro (Strabo l 16. p. 767 & Dionysius) id est/ {id eo} Hagaremus qui habitabant ad orientem Galead 1. Paral. 5. 10, {id eo} ideoqꝫ a fluvio Euphrate proxim{illeg}|e| aderant \Gen. 31. 24 23/. Et hinc Moses \(Gen. 2)/ dicit quod fluvius P|h| ison, id est communis Euphratis ac Tigridis alveus quem alij scriptores ^a[12] Phasitrigrim \Q. Curtius verò Phasin & Xenophon Physcum/ appellant {illeg} aluit totam regionem Chavilæ. \Baiter sùm ({Vrarom} Babylonijs finitim sint (b Chaulotæi, Caulasij Cha/ Populi{illeg} \Chavilæ/ autem Chavilæ \&/ a scriptoribus dicantur ^b[13] Cha blasij;|,| Chalbasij, Caulothæi Pro Et {illeg} partem eorum quæ Baby ^irruente. {illeg} par Assyriorum imperio pareba pro Caulotheis Chaldæos & antea pro Chalbasijs Chalybes dictos fuisse suspicor. Nam {illeg} Chaldæi {illeg} antiquitus Chalybes dicebantur Igit{u}r sum Chavelæi Babyloni Cahldæijs contermini sint, Et olim \Caveloth et/ (ut ^b[14] Bochartus docet ^b[15] Caulo{illeg}æi |Voca{illeg}rentur, & Caulot{t}æorum Chaldæorum nomina panim differant: |{eatt}| (quod) nomen in Chaldæos facile mi{illeg}ire {pocait})| verisimile est quod \Chavi{illeg}{ae}/ regionem omnem ad usqꝫ Babyloniem \Mesopotamiam/ et Euphratem antiquitus possiderent et qua parebant Assyrys \Babylonijs versus locato/, Chaldæi pro Chaulot{t}æs \Chaueloth vel/ et Chalybes pro Chalbasijs> \a Græcis hominibus/ diceren tur. {illeg}] nimirum ex tribu proxima Chavilæ, Hic atriqꝫ de cujus scriptor utiqꝫ populi{s} \Caveloth/ & scriptoribus \veteribus inde/ ^{b [16]} Caulotæi dicti{illeg} \sint/ & qua parebant Assyrijs, Chaldæi pro ll|ch|aulotæs dici potu\e/rint. Sed missis hujusmodi disputationibus sufficit qu ostendisse quod Chus omnium primus <9v> bella gessit in oriente et propte \terra Senaar/ ai terras subactas inter filios distribuit et propterea sit \Chaldæorum/ Iupiter Belus quem Chaldæi postea coluere, quodqꝫ ejus filius Nimrod sit Beli filius qui regnum Assyriorum {illeg} urbem \regniqꝫ ejus metrop{o}/ |Nineven| condidit {illeg} ideoqꝫ ab Assyrijs pro Iove Deo maxi Io ab Assyrijs pro Deo maxíomo habentur. \I{illeg}ove B/ Etenim cum Moses exordium regni Assyriorum quod per ea tempora florebat, describere vellet, {illeg} is

––––Nam urbem Babylonem ibi condidit et regiam ibi locavit. Ctesias et ex eo pleriqꝫ scripto Græcorum et Latino{illeg}|r|um conditam docet a volunt ab Assyria Semiramide, sed ab Beros Orientalibus refelluntur. Berosus enim Muros et hortos pensiles {manamqꝫ urbis} partem a ab{illeg}ad manamqꝫ urbis partem {illeg} Nebuchodonosoro conditu docet quæ antho conditori ascribit quæ Chesias omnia Chesias Namqꝫ \urbe partem {illeg}{ent mainam}/ \muri et hortoru/ opera mirabilia quæ Ctesias Semiramidi aseribit, Berosus Nebuchodo{illeg}|noso| arb attribu{illeg}it instauraton \rectius/ attribuit. Vnde \Sic enim/ |Negat enim Birosus a Semiramide conditam esse et ejus muros alinqꝫ acera mirabilia quæ Ctesias semirami ascribit, Nebuchadonosoro instaratori rectius attribuit a quo et urbem veterem parte dimidia {aucetam} scribit Vnde| Nebuchodonosor ipse divit \sic gloriatur:/ Nonne hæc Babylon magna quam æficavi? Dan Hic utiqꝫ urbis olim fundat \Et/ Abydenus: Autem Bellum |qui historiam ex velustissimis Chaldæorum archivis hausit:| Fam{u} est Babylonem Belum mænibus cinxisse quæ cum tampus abolevisset, nova mænia struxisse Nebuchodonosorum. |Beros Aby Abyd apud Eusib.l. 9. Pr| A b Belo etiam conditam \docebant etiam/ Phænices. Sic enim Dorotheus Sidonius verlustus Poeta, quem in hæc verba citat Iulius Firmicus

id est a Belo Babylonio quem Tyrij colebant tanquam seum colebant. Vnde Curtius lib 5: Semiramis eam condiderat, vel utpleriqꝫ credidere Belus cujus regia ostenditur: a Chaldæis scilicet Belum conditorem \& regem premium/ Tradendibus. Ammianus lib:23 litem sic eo et Ctesiam sequitur et Babylonios: Babylon, {c}it, cujus mænia bitumine Semiramis struxi arcem enim antiquissimus Rex condidit Belus.

{l}|S|cænitæ seu eremicolæ qui in {illeg} Chaldæa greges pascere solebant Isa 13. 20 {quitqꝫ} eremicolæ ex quibus congregatis Assyrius (nempe Mabopolassar Nabonassar)\& quos Assyrius ad Babylonem fundandam congregavit/ urbem Babyloniæ vel Condidit vel olim conditam ex|t| ex quib{illeg}us congregatis Rex Assyrius [sc.Nabonassar \urbem/ Babylonem \vel/ Babylonem \vel/ condidit \{plurinum auxit}/ Isa. 23. 13. quiqꝫ ab Assyrio congregati (sc. Nabonassaro) congregati urbem Babylonem condidere Isa. 23. 13

Si Gessit igitur Nimrodus bella \isla {illeg}t|an|tiquissima/ prime in Oriente quæ {illeg} Scriptores Gentil{illeg}|e|s Nino Assyr{c}|i|orum regi primo attribunt, et per hæc bella non solum imperium Assyrio condidit (quemadmodum etiam Ninus fecisse dicitur) sed et Gentem ipsam fundavet existens Assyriorum pater communis.,ideoqꝫ \Vnde apud/ ab Assyrijs pro Deo maximo Iove Bello apprime cultus in honore maximo positus in eorum Iovem Belum cessitproculdubio cessit. Nam Assyria erat terra Nimrodi (Mica 5. 6) hoc est (juxta dialectum sacrarum literarum) terra populi qui ab eo descenderat. [Qui vero et regu gentem Assiyr regnum Assyriorum condidit et gentem ipsan condidit utroqꝫ nomine] Assyriorum igitur rex non{illeg} solum Rex primus sed etiam pater communis existens] apud Assyrios igitur in honore summo positus in Deum maximum Iovem Belum cessit cum non solum Impe{illeg}|rìji|con condidi|to|r{illeg} sed etiam Gentis pater extitisset